ΚΘΒΕ: Ταξίδι στο αρχαίο θέατρο…από μηχανής

Προσαρμοσμένη Τρισδιάστατη Προβολή βασισμένη στην Εκτίμηση της Κίνησης και της Δραστηριότητας για Βιωματική Εμβύθιση και Αλληλεπίδραση σε Παραστάσεις Αρχαίου Δράματος

Context-aware Adaptive 3D Projection based on Motion and Activity Estimation for the Immersive and Interactive Experience of Ancient Drama Performances

Το αρχαίο δράμα αποτελεί, ταυτόχρονα, έναν εθνικό πολιτιστικό θησαυρό και σημαντικό πυρήνα της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Η μελέτη, ωστόσο, του αρχαίου δράματος στο επίπεδο της παράστασης και, συγκεκριμένα, όσον αφορά στη λειτουργία της αριστοτελικής «όψεως» (σκηνικά, κοστούμια, σκηνικά αντικείμενα, μηχανές του αρχαίου δράματος) και στα δομικά – λειτουργικά στοιχεία της δράσης (διάδραση με το κοινό, ρόλος του χορού, λειτουργία του από μηχανής θεού κλπ.) δεν εμφανίζεται εξίσου ανεπτυγμένη. Ο κύριος στόχος του έργου αναπτύσσεται σε τρεις παράλληλους άξονες που συγκλίνουν προς την αναβίωση σημαντικών παραστάσεων αρχαίου δράματος, με εκπαιδευτικό και βιωματικό χαρακτήρα, σε μια ζωντανή παράσταση και σε ένα επισκέψιμο εργαστήριο, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο του ΚΘΒΕ στη Θεσσαλονίκη:

(i) διάσωση ιστορικών παραστάσεων με την ανάπτυξη μίας ψηφιακής βιβλιοθήκης τρισδιάστατων αντικειμένων,

(ii) ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογικών εργαλείων για τους καλλιτεχνικούς δημιουργούς και τον ηθοποιό που διευκολύνουν την δημιουργία μικτών διαδραστικών χώρων εμβύθισης με την αξιοποίηση καινοτόμας τεχνολογίας computer vision (υπολογιστική όραση) και 3d live projection (τρισδιάστατη προβολή) σε κινούμενα αντικείμενα, και

(iii) ανάπτυξη διαδραστικών διεπαφών χρηστών για συμμετοχή του κοινού σε πραγματικό χρόνο στην εξέλιξη της παράστασης και την κατανόηση επιμέρους στοιχείων της.

Για την επίτευξη των στόχων αυτών, το πρόγραμμα θα αναπτύξει ένα ολοκληρωμένο σύστημα καινοτόμας τεχνολογίας υπολογιστικής όρασης και τρισδιάστατης προβολής, που θα επιτρέπει στους καλλιτεχνικούς δημιουργούς να ενσωματώσουν σε νέες παραστάσεις, στοιχεία παλαιών παραστάσεων αρχαίου δράματος και στους ηθοποιούς και θεατές να βιώσουν πρωτόγνωρες εμπειρίες, μέσω εμβύθισης σε ένα περιβάλλον επαυξημένης πραγματικότητας.

Α. Διάσωση Ιστορικών Παραστάσεων: με την ανάπτυξη των κατάλληλων τεχνολογικών εργαλείων (τρισδιάστατη προβολή σε στατικά και δυναμικά αντικείμενα), δίνεται η δυνατότητα να αναπαραστήσει κανείς ζωντανά σκηνές ιστορικών παραστάσεων, των οποίων τα σκηνικά και τα κοστούμια έχουν καταστραφεί ή απολεσθεί. Να αναπαραστήσει τεχνικά, χωρίς το κόστος της κατασκευής, όλον τον σκηνικό κόσμο σημαντικών παραστάσεων του παρελθόντος, των μηχανών του αρχαίου δράματος (πχ εκκύκλημα) και των μερών της σκηνής (λογείο, θεολογείο: από όπου εμφανίζονταν οι από μηχανής θεοί) σε μια ζωντανή παράσταση σε ανοιχτό χώρο ή στο επισκέψιμο εργαστήριο ανοικτής θέασης.

Β. Εμβύθιση σε Χώρο Επαυξημένης Πραγματικότητας: Ανάπτυξη τεχνολογικών εργαλείων για την ενσωμάτωση των εικονικών αντικειμένων σε μία νέα παράσταση και δημιουργία διαδραστικών διεπαφών για τον χειρισμό των τεχνικών μέσων από τον ηθοποιό. Τα εργαλεία που θα αναπτυχθούν θα δώσουν τη δυνατότητα στον ηθοποιό να χειρίζεται ήχο και φως επί σκηνής, μέσω ειδικών διεπαφών υπολογιστικής όρασης και χωρίς τη μεσολάβηση τεχνικού. Ο θεατής θα μπορεί να ζήσει την εμπειρία του ηθοποιού στο πλαίσιο του πιλοτικού Εργαστηρίου.

Γ. Διάδραστική βιωματική συμμετοχή του κοινού: Ανάπτυξη ένα πλαισίου ημιαυτόματης δημιουργίας εφαρμογών (apps), χρηστικών μέσω κινητών συσκευών, που θα επιτρέπουν τη συμμετοχή του κοινού αφενός για τη λήψη χρήσιμων πληροφοριών σχετικά με την πλοκή, τους ήρωες, τα σκηνικά αντικείμενα και τις μηχανές του αρχαίου θεάτρου, αλλά και την αποστολή και προβολή μηνυμάτων ή την λήψη αποφάσεων σε ερωτήματα που θα τίθενται από τους ηθοποιούς κατά τη διάρκεια της ζωντανής παράστασης ή στην πιλοτική εγκατάσταση του Εργαστηρίου.

Επισκέψιμο εργαστήριο βιωματικής συμμετοχής: Σε χώρο του ΚΘΒΕ, εύκολα προσβάσιμο για το κοινό, θα διαμορφωθεί χώρος επισκέψιμου εργαστηρίου ανοιχτής θέασης. Ο χώρος αυτός θα παρέχει τη δυνατότητα στους θεατές να δουν από κοντά και να δοκιμάσουν τις τεχνικές δυνατότητες των δυναμικών εργαλείων αναβίωσης σημαντικών παραστάσεων αρχαίου δράματος, να εξοικειωθούν με την λειτουργία και να πειραματισθούν στη χρήση της ψηφιακής βιβλιοθήκης τρισδιάστατων αντικειμένων η οποία θα καταρτισθεί στο πλαίσιο του έργου. Επίσης, στο πλαίσιο της ξενάγησης – συμμετοχής στο εργαστήριο θα δίνεται η δυνατότητα στους συμμετέχοντες να: (i) πάρουν επιπλέον πληροφορίες για τη λειτουργία των επιμέρους αντικειμένων και δομικών στοιχείων του αρχαίου δράματος; (ii) να τα συνδυάσουν πρακτικά́ για την παραγωγή ενός σύντομου στιγμιότυπου δράσης – παράστασης, (iii) να εμβυθίζονται στο περιβάλλον επαυξημένης πραγματικότητας (παίζοντας τον ρόλο του ηθοποιού) και να αλληλεπιδρούν με τα εικονικά αντικείμενα. Ο χώρος θα διαθέτει προθάλαμο συγκέντρωσης των συμμετεχόντων και παρακολούθησης των δρωμένων, χώρο προβολής και διεξαγωγής της δράσης και τον κατάλληλο εξοπλισμό για τη διενέργεια της βιωματικής πρακτικής, καθώς και το απαιτούμενο τεχνικό υπόβαθρο (π.χ. ασύρματη σύνδεση στο διαδίκτυο, συστήματα ήχου και φωτισμού) για την χρήση των ειδικών εφαρμογών.

1. Απαιτήσεις χρηστών και σενάρια χρήσης
Ανασκόπηση βιβλιογραφίας και καθορισμός παραμέτρων που πρέπει να ικανοποιεί το σύστημα. -Προσδιορισμός των αναγκών της αγοράς.

2. Τεχνικές προδιαγραφές και αρχιτεκτονική συστήματος
Με βάση των αποτελεσμάτων των προηγουμένων δράσεων θα προετοιμαστούν οι τεχνικές προδιαγραφές και η αρχιτεκτονική του Συστήματος.

3. Δημιουργία Ιστοσελίδας του προγράμματος
Θα δημιουργηθεί η ιστοσελίδα του προγράμματος για την καλύτερη διάχυση στο ευρύ κοινό.

4. Αναφορά καταγραφής υλικού́ και ανάλυσης δομικών στοιχείων
Ανασκόπηση του υπάρχοντος υλικού παλαιών παραστάσεων του ΚΘΒΕ και η αξιολόγηση του για την επιλογή των πιο σημαντικών και ποιοτικά άρτιων αντικείμενων.

5. Λειτουργικές απαιτήσεις πιλοτικής παράστασης και βιωματικής εγκατάστασης
Προσδιορισμός των λειτουργικών απαιτήσεων της πιλοτικής ζωντανής παράστασης και της πιλοτικής επιδεικτικής εγκατάστασης του βιωματικού εργαστηρίου.

6. Σενάριο παράστασης και βιωματικής εγκατάστασης
Προσδιορισμός της πλοκής και τεκμηριώση της λειτουργίας των επιλεγμένων διαδραστικών τρις-διάστατων ψηφιακών στοιχείων στην παράσταση και στο βιωματικό εργαστήριο.

7. Σύστημα υπολογιστικής όρασης
Ανάπτυξη και υλοποίηση υλικού του υποσυστήματος υπολογιστικής όρασης

8. Λογισμικό υπολογιστικής όρασης
Ανάπτυξη των αλγοριθμικών διαδικασιών που αποτελούν το λογισμικό υπολογιστικής όρασης του συνολικού συστήματος

9. Λογισμικό δημιουργίας στατικών και δυναμικών τρισδιάστατων εικονικών αντικειμένων
Ανάπτυξη καινοτόμων τεχνικών που θα επιτρέπουν την πιστή τοποθέτηση και απεικόνιση στατικών και δυναμικών (κινούμενα) εικονικών αντικειμένων

10. Διαδραστικές διεπαφές
Θα υλοποιηθούν μια σειρά διαφορετικών διαδραστικών διεπαφών που χαρακτηρίζονται από διαφορετικό τρόπο χρήσης.

11. Εργαλεία προσομοίωσης αλληλεπίδρασης και κίνησης
Αναπτύσσονται ειδικά εργαλεία που επιτρέπουν την προσομοίωση της κίνησης και της αλληλεπίδρασης με τα εικονικά αντικείμενα σε ένα τρισδιάστατο μοντέλο του πραγματικού χώρου.

12. Γραφικό Περιβάλλον Καλλιτεχνικών Δημιουργών
Υλοποιείται ένα γραφικό περιβάλλον που επιτρέπει στους δημιουργούς (σκηνοθέτη, σκηνογράφο, ενδυματολόγο) να αλληλεπιδρούν με το σύστημα PROMETHEUS

13. Πλαίσιο Δημιουργίας Εφαρμογών Βιωματικής Συμμετοχής
Αναπτύσσεται ένα πλαίσιο που επιτρέπει την εύκολη και γρήγορη, ημιαυτόματη δημιουργία διαδραστικών εφαρμογών (app) για την βιωματική συμμετοχή των θεατών στην πλοκή της παράστασης

14. Ολοκληρωμένο Σύστημα
Ενοποίηση του υλικού και του λογισμικού του συστήματος τρισδιάστατης προβολής και υπολογιστικής όρασης και των διαδραστικών διεπαφών, σε μία λειτουργική οντότητα.

15. Ψηφιακή βιβλιοθήκη 3D αντικειμένων αρχαίου δράματος
Δημιουργία μιας βιβλιοθήκης εικονικών τρισδιάστατων αντικειμένων από παλαιές παραστάσεις αρχαίου δράματος.

16. Πιλοτική Ζωντανή Θεατρική Παράσταση
Δημιουργία ενός περιβάλλον επαυξημένης πραγματικότητας (διαδραστικές διεπαφές για τους ηθοποιούς, σκηνικά, εφαρμογή θεατών, κτλ.) σε επιλεγμένα μέρη μιας νέας παράστασης αρχαίου δράματος.

17. Πιλοτική Εγκατάσταση και Λειτουργία του Βιωματικού Εργαστηρίου
Πιλοτική εγκατάσταση και λειτουργία του βιωματικού εργαστηρίου βάση των εκπαιδευτικών σεναρίων της ιστορίας του αρχαίου δράματος

18. Σχέδιο Εμπορικής Αξιοποίησης
Έρευνα αγοράς και εμπορικής αξιοποίησης του συστήματος και θα περιγραφούν οι δράσεις αξιοποίησης των αποτελεσμάτων με εμπορικό ενδιαφέρον.

Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, με έδρα τη Θεσσαλονίκη, ιδρύθηκε στις 13 Ιανουαρίου 1961. Στόχος του, από την εποχή της ίδρυσής του, ήταν η διδασκαλία έργων του ελληνικού και ξένου δραματολογίου, η πραγματοποίηση περιοδειών στις κυριότερες πόλεις της Βόρειας Ελλάδας και όλης της χώρας (από το 1962), η οργάνωση παραστάσεων αρχαίου δράματος ή άλλων κλασικών έργων στα σωζόμενα αρχαία θέατρα και αλλού, καθώς και η διδασκαλία και η έρευνα του αρχαίου δράματος αλλά και νέων μορφών θεάτρου. Το νέο θεσμικό πλαίσιο του ΚΘΒΕ ψηφίστηκε το 1994 και σύμφωνα με αυτό, το θέατρο διοικείται από επταμελές Διοικητικό Συμβούλιο και τον Καλλιτεχνικό Διευθυντή. Το ΚΘΒΕ εποπτεύεται και επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Ο καλλιτεχνικός προγραμματισμός του ΚΘΒΕ παρουσιάζει σε ετήσια βάση ένα πρόγραμμα που συνδυάζει τις εσωτερικές παραγωγές του θεάτρου, με συμπαραγωγές με άλλους θεατρικούς οργανισμούς, αφιερώματα, μετακλήσεις παραστάσεων από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Η δραστηριότητα του ΚΘΒΕ επεκτείνεται επίσης και σε άλλους τομείς του πολιτισμού, όπως η εκπαίδευση, η λογοτεχνία, οι εικαστικές τέχνες, η διοργάνωση εκθέσεων, συνεδρίων, διεθνών φεστιβάλ, θεατροπαιδαγωγικών προγραμμάτων και κοινωνικών δράσεων.

Με την ολοκλήρωση του έργου της ψηφιοποίησης το πλούσιο αρχείο του θεάτρου, ιστορικό και καλλιτεχνικό, διαφυλάσσεται σε ηλεκτρονικό αποθετήριο με πλήρη τεκμηρίωση και διαχέεται ψηφιακά, μέσα από τον βελτιωμένο δυναμικό δικτυακό τόπο του ΚΘΒE (www.ntng.gr) προσελκύοντας δικτυακούς επισκέπτες, ερευνητές και εκπαιδευτικούς.
Η εκπαιδευτική και παιδαγωγική διάσταση του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος ενυπάρχει και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της αποστολής του Οργανισμού, όπως αυτός περιγράφεται στον ιδρυτικό του νόμο:

«Σκοπός του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος είναι η μέσω της θεατρικής τέχνης προαγωγή της πνευματικής καλλιέργειας του λαού και η διαφύλαξη της εθνικής πολιτιστικής ταυτότητας. Για τον σκοπό αυτό αναπτύσσει, προάγει και διαδίδει τη θεατρική τέχνη ως πολιτιστικό, παιδαγωγικό, μορφωτικό και ψυχαγωγικό παράγοντα της κοινωνικής ζωής της Μακεδονίας και της Θράκης αλλά και ολόκληρης της χώρας» (Ν. υπ. Αρ. 2273 Εθνικό Θέατρο, Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και άλλες διατάξεις, 27.12.1994).

Με βάση αυτή την αποστολή, στους βασικούς στόχους του ΚΘΒΕ συμπεριλαμβάνονται:
α/ η μελέτη, η έρευνα και η σκηνική διδασκαλία του αρχαίου δράματος.
β/ η προώθηση και ανάπτυξη της ελληνικής δραματουργίας.
γ/ η σκηνική παρουσία και ερμηνεία κλασικών έργων και έργων του παγκόσμιου δραματολογίου.
δ/ η έρευνα, η αναζήτηση και ο πειραματισμός σε νέες μορφές θεάτρου και σκηνικής έκφρασης.
ε/ η πραγματοποίηση παραστάσεων για παιδιά και νέους.
στ/ η παροχή θεατρικής εκπαίδευσης με τη δημιουργία δραματικής σχολής.
ζ/ η προώθηση των διεθνών θεατρικών ανταλλαγών παγκόσμιας θεατρικής συνεργασίας κυρίως στον χώρο των Βαλκανίων, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ευρώπης και των χωρών στις οποίες δραστηριοποιείται ο απόδημος ελληνισμός.
η/ η δημιουργία προϋποθέσεων και κινήτρων για την ανάδειξη και ενθάρρυνση του θεατρικού δυναμικού της Μακεδονίας και της Θράκης αλλά και ολόκληρης της χώρας

Ιδιαίτερα στον τομέα της έρευνας και παρουσίασης του Αρχαίου Δράματος το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος έχει αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες:
1) Οργάνωση και υλοποίηση μεγάλων διεθνών Φεστιβάλ με έργα αρχαίου Δράματος (Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρων Νοτιοανατολικής Ευρώπης “Όψεις Αρχαίου Δράματος”, 2006-2009, Διεθνές Φεστιβάλ Δάσους 2015-2018)
2) Διοργάνωση Συναντήσεων και Συνεδρίων με θέμα τις σύγχρονες προσεγγίσεις του αρχαίου δράματος (Συνάντηση Θεάτρων Νοτιοανατολικής Ευρώπης για το Αρχαίο Δράμα , 2006, Συνέδριο για το Αρχαίου Δράμα Σήμερα, 2008, 1η Συνάντηση Νέων Καλλιτεχνών ΝΑ Ευρώπης “Αρχαίο Δράμα και Πολιτική”, 2017)
3) Έκδοση ψηφιακού διαδραστικού λευκώματος, e-book, σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Αθηνών “Το αρχαίο δράμα στο ΚΘΒΕ 1961-2016. Παραστάσεις στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου και άλλες σκηνές”