Σ’ έναν κόσμο όπου η αλήθεια διαστρέφεται και η μνήμη σβήνει, ο Γιώργος Παπαγεωργίου ανεβαίνει στη σκηνή ως ο τελευταίος άνθρωπος – ένας φάρος μέσα στη δυστοπία, μια φωνή που παλεύει να διασώσει το ανθρώπινο. Με τη χαρακτηριστική του εσωτερικότητα και τη σκηνική του ένταση, μεταμορφώνει το κείμενο του Τζορτζ Όργουελ σε έναν ποιητικό μονόλογο για τη συνείδηση, την ελευθερία και την αντίσταση.
Η παράσταση δεν αφηγείται απλώς μια ιστορία, γίνεται καθρέφτης της εποχής μας, όπου ο φόβος και η σιωπή απειλούν την αλήθεια. Ο Γιώργος Παπαγεωργίου, με την αφοσίωση και την τόλμη που τον χαρακτηρίζουν, προσκαλεί το κοινό σε μια εμπειρία βαθιά υπαρξιακή — ένα ταξίδι μέσα στη νύχτα του ανθρώπου, εκεί όπου η ελπίδα συνεχίζει να ψιθυρίζει.
Αποτελεί μια από τις σημαντικότερες φωνές της σύγχρονης ελληνικής σκηνής, με αποδεδειγμένη ικανότητα να μετατρέπει το θεατρικό πρότζεκτ σε ζωντανό κοινωνικό και υπαρξιακό γεγονός. Η προσέγγισή του χαρακτηρίζεται από έντονο κοινωνικό και πολιτικό φορτίο, αλλά και ανθρωποκεντρική ματιά: η ελευθερία, η μοναξιά, η ταυτότητα, η εξουσία — είναι θέματα που συχνά διατρέχουν τις παραστάσεις του.
Συνέντευξη του ταλαντούχου ηθοποιού Γιώργου Παπαγεωργίου στην Ελπίδα Παπαδανιήλ για την Κουλτουρόσουπα.
Ποια στοιχεία του βιβλίου σας κίνησαν το ενδιαφέρον για να το ανεβάσετε στη σκηνή, ειδικά τώρα;
Η ιδέα για το ανέβασμα του “1984” σε μια μονολογική μορφή, όπου ένας ηθοποιός θα παίξει όλους τους ρόλους του έργου εν μέσω μιας μουσικής παράστασης, μου ήρθε πριν από 3 χρόνια. Όταν την επικοινώνησα με την ομάδα παραγωγής του θεάτρου Αυλαία, σχεδόν χωρίς να με ρωτήσουν γιατί “αυτό το έργο τώρα”, ήξεραν ήδη. Δεν θα μπορούσε να υπάρχει πιο κατάλληλος χρόνος. Και όσο πέρασαν τα χρόνια (και φοβάμαι τα χρόνια που θα έρθουν) η “Οργουελική” προειδοποίηση μετατράπηκε σε απειλή για τη λάθος στροφή που μπορεί να πάρει η ιστορία στο παρόν που ζούμε ήδη.
Γιατί επιλέξατε τον τίτλο «1984 – Ο τελευταίος άνθρωπος», παραπέμποντας στον αρχικό τίτλο που είχε σκεφτεί ο Όργουελ;
Ακριβώς γιατί είναι και ο πυρήνας του έργου. Ο GeorgeOrwell μέσα του κεντρικού του ήρωα (WinstonSmith) παλεύει να παραμείνει άνθρωπος μέσα σε μια εποχή του μετατρέπει τους ανθρώπους σε τέρατα. Χαρακτηριστικά αναφέρει “ Πως πολεμάς τη βαρβαρότητα; Πόσο μικρός, πόσο διάφανος να γίνεις για να αντέξεις σε ένα κόσμου που κυριαρχεί η βία;”. Η Julia κάπου μέσα στην παράσταση, λέει στον Winston“αν καταφέρεις να παραμείνει άνθρωπος, ακόμα και αν αυτό δεν έχει κάποιο αποτέλεσμα, τότε τους έχεις νικήσει”.
Ερμηνευτικά, πώς προσεγγίσατε την ψυχοσύνθεση του Ουίνστον Σμιθ που ζει σε ένα τέτοιο καθεστώς;
Το πρώτο βήμα είναι ο φόβος. Ο κεντρικός ήρωας μέσω του φόβου, οδηγείται σε μια σιωπηλή αλλά εκρηκτική στη συνέχεια επαναστατική πράξη αντίστασης σε ένα καθεστώς που τον καταπιέζει. Όταν όμως θα δεχθεί τα αντίποινα ο φόβος θα έρθει ξανά με ενέργεια μεγατόνων να τον πλακώσει μέσω της βίας. Παρ όλα αυτά η δυσκολία δεν ήταν στην απόπειρα ερμηνείας του Winston, αλλά στο σύνολο των χαρακτήρων. Είναι αρκετά σχιζοφρενικό να πρέπει να παίξεις τον βασανιστή και το θύμα ταυτόχρονα.
Άρα, η εμπειρία του να σκηνοθετείτε και ταυτόχρονα να ερμηνεύετε το έργο ήταν …
“Σχιζοφρενική”…
Πώς επηρεάζει την ατμόσφαιρα του έργου η μουσική σύνθεση του Αλέξανδρου Δράκου Κτιστάκη;
Δεν λειτουργεί απλά ως μουσική. Είναι ο ζωντανός συμπαίκτης μου. “Συνομιλώ” συνέχεια με τη μουσική της παράστασης και ο Αλέξανδρος το έχει κάνει με ένα τρόπο τόσο σωστό που καταλήγει απελευθερωτικό. Υπάρχουν στιγμές που η παράσταση γίνεται συναυλία.
Πώς σας έχει επηρεάσει προσωπικά η ενασχόληση με το «1984»; Άλλαξε τον τρόπο που βλέπετε την εξουσία, την αλήθεια ή την ελευθερία στην καθημερινότητά σας;
Οι πρόβες αποκάλυψαν κάτι που φοβόμουν. Η σκέψη του Orwell είναι τόσο διευσδυτική όσον αφορά τον τρόπο που λειτουργεί η εξουσία (τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο) που καταλαβαίνεις ότι η μόνη λύση είναι η παγκόσμια λαϊκή επανάσταση, ως μέσω αντίστασης στην επιβεβλημένη αποβλάκωση και εκμετάλλευση. Αν δεν συμβεί αυτό, οι λαοί θα είναι πάντα υπό καθεστώς υποδούλωσης και διαρκούς παρακολούθησης. Έτσι μόνο μπορεί να συντηρηθεί ο σύγχρονος καπιταλισμός.
Τι πιστεύετε ότι θα ανακαλύψουν οι νεότερες γενιές σε αυτό το έργο, σε σχέση με τις προηγούμενες, που το διάβασαν σε μια πιο “αναλογική” εποχή;
Ότι η ελευθερία εκχωρείται πλέον αυτοβούλως.
Η έννοια της «διπλής σκέψης» στο έργο περιγράφει την ικανότητα να πιστεύεις ταυτόχρονα σε δύο αντιφατικές ιδέες. Πού εντοπίζετε αυτή τη συμπεριφορά στη σημερινή κοινωνία, ιδίως όσον αφορά την πολιτική και την πληροφόρηση;
Η “διπλή σκέψη” υπάρχει στη βάση της συνείδησης σχεδόν κάθε συστημικού πλέον, είτε δημοσιογράφου, είτε πολίτη, είτε επαγγελματία πολιτικού. .. Ζούμε την εκκωφαντική εποχής της κατάρρευσης των ιδεολογιών και της ακραίας μοναχικότητας.
Στο «1984», η ιστορία ξαναγράφεται για να εξυπηρετήσει την εκάστοτε εξουσία. Σήμερα, με την επικράτηση των ψευδών ειδήσεων (fakenews) και τη χειραγώγηση της πληροφορίας, ποιο είναι το μήνυμα της παράστασης για την αξία της ιστορικής αλήθειας και της κριτικής σκέψης;
Ο ήρωας στο 1984 αναρωτιέται συνέχεια “πρέπει να μάθω για το παρελθόν”. Ακόμα και σήμερα, στην Ελλάδα, υπάρχει κάποιος να μπορεί να απαντήσει με ασφάλεια ότι η πληροφορία που υπάρχει τώρα και κυκλοφορεί είναι η πραγματικότητα και όχι κάποιας μορφής παραποιημένη αλήθεια; Γιατί εγώ πλέον δεν μπορώ να ξέρω για μια ιστορική αλήθεια αν δεν την ερευνήσω πρώτα. “Η προπαγάνδα και η παραποίηση της αλήθειας έχουν αναδειχθεί σε βασικά εργαλεία επιβολής της πειθαρχίας” αναφέρει ο O’brien μέσα στο έργο.
Αν ο Ουίνστον συμβολίζει τον «τελευταίο άνθρωπο» που αντιστέκεται, ποιος ή τι μπορεί να συμβολίσει την αντίσταση στη δική σας παράσταση; Υπάρχει ελπίδα για τη διατήρηση της αλήθειας και της ανθρωπιάς απέναντι σε ένα τόσο ισχυρό σύστημα;
Σε αυτό ελπίζω. Στον εν δυνάμει επαναστάτη.
Ο κόσμος του «1984» χαρακτηρίζεται από απομόνωση και έλλειψη πραγματικής ανθρώπινης επαφής. Πώς συνδέεται αυτό με τη σημερινή κοινωνία, όπου, παρά την ψηφιακή διασύνδεση, η μοναξιά και η αποξένωση είναι συχνά παρούσες;
Μα ακριβώς γιατί είναι πλασματικές, δεν έχουν ίχνος ουσιαστικής αλήθειας. Γι αυτό και ο Winston αλλάζει, μαλακώνει και αποφασίζει να επαναστατήσει μέσα στο έργο όταν γνωρίζει τη Julia. Γιατί αναζητά το άγγιγμα του γυμνού δέρματος, το άγγιγμα ως ερωτική πράξη, τη δύναμη του ζευγαριού να να μπορέσει να αντέξει στην καταπίεση της δυστοπίας που ζει.
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, όπου η πραγματικότητα συχνά παραποιείται, ποιος πιστεύετε ότι είναι ο ρόλος της τέχνης, και ειδικότερα του θεάτρου;
Το θέατρο μπορεί να προειδοποιεί και πολλές φορές να αφυπνίζει. Όταν ανέβασα τον “Άρίστο” χάρηκα γιατί πολλοί φίλοι μου αλλά και θεατές μετά την παράσταση, μπήκαν στη διαδικασία να ψάξουν και να μάθουν για την ιστορία του Αριστείδη Παγκρατίδη και για την εποχή του παρακράτους στη Θεσσαλονίκη τη δεκαετία που ’50. Αυτό από μόνο του είναι ένα τεράστιο κέρδος για την επαγρύπνηση του κάθε θεατή σε σχέση με την εποχή που ζει και την πληροφορία που του περνάει η εποχή του.
Αν ο Ουίνστον Σμιθ κρατούσε ημερολόγιο σήμερα, τι θα έγραφε; Θα ανησυχούσε περισσότερο για τον Μεγάλο Αδελφό των social media ή για κάτι άλλο;
Νομίζω θα τον ενδιέφερε περισσότερο η άνοδος της ακροδεξιάς και του μίσους παγκοσμίως παρά για τον “Μεγάλο Αδερφό” που λέγεται socialmedia.
Ευχαριστώ πολύ!!
«1984 Ο τελευταίος άνθρωπος» του Τζορτζ Όργουελ με τον Γιώργο Παπαγεωργίου στο θέατρο Αυλαία
