Γράφει η Γεωργία Παναγιωτάκη.
Η προσφυγιά και η μετανάστευση μέσα από τους πολέμους χάραξαν την Ευρωπαϊκή ιστορία διαμορφώνοντας ήθη, έθιμα, ολόκληρες κοινωνίες και χώρες. Η προσέγγιση τους αποτέλεσε το θέμα αρκετών θεατρικών παραγωγών όπως η Αγγελική, η Φιλιώ Χαιδεμένου, η αφήγηση της Αντιγόνης, το ψωμί της Νινευί και η Λαμπεντούζα. Θεατρικές παραστάσεις, αφηγηματικοί μονόλογοι και συγγραφικά δημιουργήματα που πραγματεύονται την προσφυγιά, τον πόλεμο και την μετανάστευση. Προσωπικές ιστορίες, μαρτυρίες, άλλοτε έντονες άλλοτε αμυδρές μνήμες στο μακρύ ταξίδι του ξεριζωμού. Η τέχνη καλείται να παράγει καλλιτεχνικό έργο έχοντας απέναντί της θέματα όπως ο φασισμός, η ξενοφοφία και ο ρατσισμός. Η τέχνη αντιδρά, πέρα από την ικανοποίηση της αισθητικής και εικαστικής ανάγκης. Το θέατρο ευαισθητοποιεί το θεατρόφιλο κοινό και παράλληλα θέτει ερωτήματα όπως τι είναι τελικά η “εθνική ταυτότητα”. Συνδετικοί κρίκοι της ξενιτιάς και του αποχωρισμού η οικογένεια, η μάνα και η πατρίδα μα πάνω από όλα η μνήμη.
Λίγα λόγια όμως για την θεματική κάθε παράστασης.
Η Αγγελική κόρη του καπετάν Νικολή Πολίτη από τις Νέες Φώκαιες της Σμύρνης. 6 χρονών, 1922 Καταστροφή της Σμύρνης. Μια οικογένεια αιχμάλωτη της Τουρκικής στρατοχωροφυλακής τους λεγόμενους τσανταρμάδες σε ένα οδοιπορικό προς την ενδότερη Τουρκία ξεκληρίζεται. Η Αγγελική ένα παιδί της συνθήκης της Λωζάνης φτάνει μετά από χρόνια ορφανή στην Αθήνα όπου συναντιέται με μια αδερφή της που διασώθηκε από την σφαγή. Στην συνέχεια κατεφεύγει στο Ρέθυμνο όπου τελικά παντρεύεται.
Η Φιλιώ γεννήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 1899 Βουρλά της Μικράς Ασίας μια κωμόπολη μόλις λίγα χιλιόμετρα μακριά από την Σμύρνη. Το έκτο από τα επτά παιδιά του Δημήτρη Σιδερή από την Νάξο και της Κιουρανιώς από τον Μοριά. Το 1922 με τον διωγμό έχασε τα αδέλφια και τον πατέρα της. Στην Ελλάδα ήρθαν με την μητέρα της και τον μικρότερο αδερφό της τον Αντώνη. Στην Αθήνα έμαθε την τέχνη της καπελού; και το 1928 παντρεύτηκε τον Γεώργιο Χαϊδεμένο και απέκτησε μια κόρη την Χριστίνα. Το 1941 έφυγαν για την Θεσσαλονίκη όπου παρέμειναν μέχρι το 1950 όπου και επιστρέφει στον Ταύρο και στην συνέχεια από το 1952 στην Νέα Φιλαδέλεια. Πεθαίνει στις 6 Ιουνίου του 2007 λίγο πριν συμπληρώσει τα 108.
Η Αντιγόνη γεννήθηκε το 1893 στην Ίμερα της Τραπεζούντας μικρότερη από τις τέσσερις αδελφές δεν γνώρισε πατέρα και η μάνα της την στέλνει οικότροφη σε συγγενείς στην Τραπεζούντα για να μάθει την τέχνη του κεντήματος στην Μέριμνα. Στα 17 της παντρεύεται τον Γιώργο Μαυρομματόπουλο προίκα της ένα χαλί. 1908 Τούρκικο Σύνταγμα ο Γιώργος φυγαδεύεται στην Τασκένδη για να μην στρατευθεί, γεννιέται ο Γιάγκος η Αντιγόνη αναγκάζεται να τον αφήσει στην Τραπεζούντα στα πεθερικά της για να βρεί τον άνδρα της στην Τασκένδη. Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος βρίσκει την Αντιγόνη στο Ουζμπεκιστάν και από την Τασκένδη πιο βαθιά στην Κονκάνδη στα όρια του Παμίρ. Στα 26 αφήνει πίσω της τον Πόντο με προορισμό την Τεχεράνη ακολουθεί το Μπατούμι στην Μαύρη Θάλασσα. Ο Λένιν πεθαίνει και έρχεται η ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας. Επόμενος προορισμός Πειραίας και τέλευταίος προορισμός το καταφύγιο όλων των Ιμεραίων η Νεάπολη Κοζάνης
Σε κάποια Γερμανική πόλη ένα βροχερό χειμωνιάτικο απόγευμα συναντιούνται δύο Ιρακινοί πρόσφυγες η Νουρ και ο Σαμίρ. Η Νουρ είναι μια γυναίκα μέσης ηλικίας. Σοβαρή, ευπρεπής, ντυμένη δυτικά αλλά με επίφαση ανατολίτικης αύρας. Ο Σαμίρ είναι ένας άνδρας νεότερος σε ηλικία. Μελαμψός, γενειοφόρος, ψηλός και ευθυτενής. Ο χώρος μια απρόσωπη αίθουσα εκδηλώσεων με δύο μεγάλα τραπέζια και δύο καρέκλες, δεν υπάρχουν παράθυρα παρά μια πόρτα στο βάθος.
Λαμπεντούζα ένα νησί εκεί που συναντούνται η Ιταλία με την Βόρεια Αφρική. Ονειρεμένες παραλίες με μια θάλασσα που ξεβράζει παράξενα, διαφορετικά ψάρια. Η οικογένεια του Στέφανου ψαράδες αντί για ψάρια περισυλλέγουν σώματα μεταναστών από τα παγωμένα νερά της Μεσογείου. Λίγο ποιο βόρεια στην Αγγλία μια φοιτήτρια η Ντενίζ εργάζεται σε μια εισπρακτική εταιρεία μαζεύοντας πόρτα-πόρτα δόσεις καταναλωτικών δανείων. Είναι μιγάδα, Κινεζοεγγλέζα και θύμα διακρίσεων.
Φωτογραφικό υλικό
