Είναι πολύ εύκολο πια όχι το να κρίνουμε μόνο, αλλά και να κατακρίνουμε με «βάναυσο» τρόπο οποιονδήποτε και οτιδήποτε. Η λανθάνουσα πορεία του δικαιώματος στην ελευθερία του λόγου είναι πλέον καθεστώς. Και ασκείται από τους πάντες. Κανονικούς δημοσιογράφους, wannabe δημοσιογράφους, από οποιονδήποτε έχει ανοίξει έναν λογαριασμό στο Facebook. Κοινώς απ’ όλους. Η άποψη από την κρίση έχει τρία μερόνυχτα απόσταση και θα έπρεπε να μπορούμε να διαχωρίζουμε πότε ασκούμε ποιο και με ποιον τρόπο. Διαβάζω τελευταία «άρθρα», post και status, κριτικές και «κριτικές» και βρίσκω πολύ λυπηρή κάποιες φορές την αντιμετώπιση της φυλής μου (οι ηθοποιοί ντε, τα ίδια θα λέμε;) ή έστω κάποιων από αυτήν. Οι ηθοποιοί αξίζουν κάτι παραπάνω από αυτό.
Ποια είναι η δουλειά μου (κατά το τι έκανα το Σαββατοκύριακο…) λοιπόν…
Το να είναι κάποιος ηθοποιός δεν είναι εύκολο. Ούτε είναι δουλειά που μπορεί να κάνει ο καθένας. Ούτε είναι μόνο χαρές και πανηγύρια όπως πολλοί θεωρούν. Και δεν κολυμπάμε στην χρυσόσκονη. Ούτε είναι δουλειά που δεν κουράζει. Και σαφώς δεν είναι απλά ένα πλούσιο χόμπι. Είναι οτιδήποτε άλλο εκτός από όλα αυτά.
Η δουλειά μου πάντα είχε δύο τρόπους αντιμετώπισης. Έναν ιδιαίτερα κόσμιο, ο οποίος απέδιδε έναν σεβασμό κι ένα κύρος στο επάγγελμα. Κάποτε έβαζαν τα καλά τους και πήγαιναν κομμωτήριο πριν από την παράσταση. Και για να δειχθούν και για να τιμήσουν. Από την άλλη υπήρχε μια αντιμετώπιση πολύ «υποβιβαστική». Παλιά, οι γυναίκες ηθοποιοί θεωρούνταν πόρνες… Άκρα και τα δύο κι όλα εξηγήσιμα. Η «υψηλή κοινωνία» έπρεπε να φέρει ένα υπόβαθρο, μια κουλτούρα, άρα όσοι ασχολούνταν με τις τέχνες ήταν άνθρωποι με επίπεδο, ηθοποιών συμπεριλαμβανομένων. Από την άλλη, στις «χαμηλότερες τάξεις», ήταν πολύ εύκολο να ξεφωνίσει κάποιος έναν ηθοποιό. Μία πτυχή της προσωπικής ζωής του ηθοποιού (που ως δημόσιο πρόσωπο για κάποιους έχει ενδιαφέρον…) ήταν αρκετή για να χαρακτηριστεί και αυτός προσωπικά και ο χώρος εντέλει. Κι ανάκατα. Και όλα λάθος.
Ο ηθοποιός είναι κάποιος που εργάζεται όλη μέρα. Ακόμα και την ώρα που είναι στο μετρό, στον δρόμο ή την καφετέρια, εκεί που μιλάει με τον ξάδερφο, πίνει ένα ποτό, ψωνίζει ή περπατάει. Παντού είσαι ηθοποιός. Και παρατηρείς. Προσέχεις συμπεριφορές και τρόπους. Ερευνάς τον άνθρωπο κι αποθηκεύεις πληροφορίες. Γϊνεσαι συλλέκτης εμπειριών που κάποια στιγμή θα ανακαλέσεις και θα χρησιμοποιήσεις προς όφελος της δουλειάς σου και της ρεαλιστικότητας αυτού που θα πρέπει να υποδυθείς. Και η αδιάκοπη πνευματική εκγρήγορση είναι κουραστική κι επίπονη μερικές φορές.
Ο ηθοποιός είναι κάποιος που πρέπει να σπουδάσει όπως ο κάθε επαγγελματίας. Τρία χρόνια (τουλάχιστον) από τη ζωή μας τα περνάμε στις σχολές μας. Σχολές τις οποίες (οι περισότεροι) πληρώνουμε. Και η άκρα πλειοψηφία πρέπει να δουλεύει παράλληλα για να ανταπεξέλθει. Και η φοίτηση του ηθοποιού δεν έχει απουσίες. Η δουλειά μας είναι πρακτική. Δεν περνάμε στην σχολή κι εμφανιζόμαστε κάθε εξάμηνο για να δώσουμε τις εξετάσεις μας. Και όσα πρέπει να κάνουμε, πρέπει να τα έχουμε μελετήσει καλά, δεν υπάρχει σκονάκι στις δικές μας σχολές. Είμαστε πραγματικοί fulltime φοιτητές.
Ο ηθοποιός είναι κάποιος που διαβάζει πολύ. Διαβάζει πολύ περισσότερα βιβλία στη ζωή του από τον μέσο άνθρωπο. Άπειρο διάβασμα. Δεν μπορείς να υποδυθείς κάποιον ρόλο διαβάζοντας μόνο τις πέντε σελίδες της σκηνής σου (όσο είσαι στην σχολή), πρέπει να διαβάσεις όλο το έργο. Παράλληλα με το διάβασμα προσπαθείς να παρακολουθείς όσο περισσότερο θέατρο γίνεται. Και ταινίες. Είναι απαραίτητο για την επιμόρφωσή σου. Ακόμα κι αν αποφοιτήσεις και είσαι ηθοποιός χρόνια, η σπουδή σου δεν τελειώνει ποτέ.
Ο ηθοποιός είναι κάποιος που (πρέπει να) έχει ισχυρό, δυνατό στομάχι επειδή κρίνεται συνέχεια. Κάθε φορά που κυνηγάει μια δουλειά, κάθε μέρα που κάνει τη δουλειά του, κρίνεται. Είναι πάντα κάτω από το μικροσκόπιο και για αυτό που κάνει ως επαγγελματίας και για αυτό που είναι και φέρει ως άνθρωπος.
Ο ηθοποιός είναι κάποιος που ψάχνει για δουλειά 365 (ή 366…) ημέρες τον χρόνο, ακόμα κι αν έχει ήδη μία ή δύο άλλες δουλειές. Καμία δουλειά μας δεν είναι για πάντα. Όλες έχουν ημερομηνία λήξης. Και ποτέ δεν ξέρεις αν θα έχεις δουλειά την επόμενη σεζόν και πού και κάτω από ποιές συνθήκες. Και το χειρότερο… Στις περισσότερες δουλειές δεν ξέρεις πότε θα πληρωθείς και αν θα πληρωθείς. Η τηλεόραση, η μεταγλώτισση, η διαφήμιση, είναι μέσα που σε πληρώνουν (όταν σε πληρώνουν) πολλούς μήνες μετά. Στο θέατρο επικρατεί πλέον το καθεστώς του ποσοστού (μη σκεφτείς καν να βγάλεις κομπιουτεράκι) και στον κινηματογράφο, αν πετύχεις μικρού μήκους ταινία για την οποία θα πληρωθείς, ξόδεψέ τα σε τζόκερ… Κι από εκεί και πέρα έχεις πολλές επιλογές χώρων απασχόλησης επειδή είσαι ηθοποιός για τις οποίες επίσης δε θα πληρωθείς. Στα σχολεία και τα ΙΕΚ δεν θα αναφερθώ, προτεραιότητα έχουν οι θεατρολόγοι και όχι οι ηθοποιοί… Ο ηθοποιός είναι κάποιος που δεν ξέρει τι σημαίνει στάνταρ ένσημο (ειδικά το ολόκληρο), πολύ συχνά δεν έχει ασφάλιση, δεν έχει στο λεξιλόγιό του το «Στάνταρ μισθός» και το «Δώρο Χριστουγέννων»…
Ο ηθοποιός είναι παντός καιρού. Κυριολεκτικά. Μέρα-νύχτα, χειμώνα-καλοκαίρι, υγιής ή άρρωστος, τσακωμένος με την γυναίκα σου, με το παιδί σου άρρωστο. Όπως και να στα φέρει η μέρα σου, σε όποια κατάσταση και να είσαι, το βράδυ θα είσαι στην σκηνή. Ακόμα κι αν έχει κλείσει ο λαιμός σου ή το πρωί έθαψες κάποιον δικό σου. Στη δουλειά τη δική μας δεν υπάρχει άδεια, δεν υπάρχει κοπάνα, δεν υπάρχει αργία. Παίξε παλιάτσο που λένε…
Ο ηθοποιός είναι κάποιος που στη δουλειά του έχει να ανταγωνιστεί τους πάντες. Όχι έναν επίσης (ικανό ή όχι) ηθοποιό απαραίτητα. Ένα μοντέλο, έναν χορευτή, έναν τραγουδιστή, έναν αθλητή, έναν οποιονδήποτε. Στο σχολείο ο δάσκαλος κινδυνεύει από δάσκαλο, στο νοσοκομείο ο γιατρός αντικαθίσταται από γιατρό, ο ηλεκτρολόγος είναι πάντα ηλεκτρολόγος. Κι όταν κάποιος προσλάβει αυτόν τον οποιονδήποτε, κάποιος άλλος ηθοποιός όχι απλώς πρέπει να δεχτεί να συνεργαστεί με αυτόν τον οποιονδήποτε, αλλά να λέει και πάλι καλά που έχει δουλειά.
Ο ηθοποιός είναι κάποιος δικός σου άνθρωπος κι ας μην το ξέρεις πάντα. Είναι αυτός που μπορεί να ήταν σε αφίσα στον τοίχο σου όταν ήσουν στην εφηβεία σου, όταν δεν είχες καν μια φωτογραφία του παππού και της γιαγιάς στο δωμάτιο. Είναι αυτός που μπορεί να πρωταγωνίστησε (εν αγνοίαν του…) σε όνειρό σου ή σε φαντασίωσή σου. Αυτός που σου κάνει παρέα όταν θέλεις να δεις στην τηλεόραση μια σειρά για να περάσει η ώρα, αυτός που θα είναι εκεί όταν θα μπεις στην κινηματογραφική αίθουσα. Είναι κάποιος με τον οποίο μπορεί να μην έχεις συναντηθεί ποτέ και για τον οποίο να νιώθεις μιαν απέραντη οικειότητα. Είναι κάποιος που μετά από την παράσταση, ακόμα κι αν δεν μπορεί να πάρει τα πόδια του ή στον δρόμο που θα τρέχει να πάει στην δουλειά του, θα βγάλει μαζί σου μία φωτογραφία. Είναι κάποιος που ενώ θα τρώει στο εστιατόριο θα νιώθει χίλια μάτια να του μετράνε τις μπουκιές και που κατά πάσα πιθανότητα θα ακούσει ό,τι κι αν σου κατέβει να του πεις. Ακόμα κι αν δεν είναι «σε φάση». Οι περισσότεροι τουλάχιστον και τις περισσότερες φορές.
Ηθοποιός είναι κάποιος που όλα αυτά τα κάνει από επιλογή. Η επιλογή πολλές φορές για κάποιους δεν είναι καν «επιλογή». Κάποιοι το έχουν τόσο βαθειά μέσα στον πυρήνα τους που απλά το ακολούθησαν. Και κάποιοι το αγαπάνε τόσο που προσπαθούν με νύχια και με δόντια να το διατηρήσουν. Κανείς δεν υποχρέωσε ποτέ κανέναν να γίνει ηθοποιός κι αυτή είναι η βασική του διαφορά από τους περισσότερους εργαζόμενους. Ζει μέσα από τη δουλειά του (και ελπίζει να μπορεί να ζει από αυτήν). Δε θα στα γκρινιάξει (συνήθως), όσο κι αν κάποια από αυτά δεν είναι εύκολα ανεκτά. Κι όλοι αυτοί οι άνθρωποι, χρειάζονται τον σεβασμό σου, όπως θες κι εσύ να σε σέβονται γι’ αυτό που είσαι και κάνεις.
Ο ηθοποιός δεν είναι μυθικό πλάσμα σαν τον μονόκερο, δεν είναι ξεχωριστός (με την κακή έννοια), ούτε όμως και ελέφαντας. Είναι κάποιος που τελειώνοντας τη δουλειά του, είναι άνθρωπος, με συναισθήματα, με οικογένεια, με όνειρα. Κι αυτόν τον άνθρωπο κανείς δεν έχει το δικαίωμα να τον κατακρίνει επί προσωπικού. Δεν τον γνωρίζεις προσωπικά. Αν δεν σου αρέσει η δουλειά που κάνει, πες την γνώμη σου κόσμια κι επιχειρηματολόγησε, όχι μόνο κουβέντες του αέρα. Ακόμα κι αν δεν είσαι ειδήμων ή δεν έχεις το υπόβαθρο. Πες το γιατί, με καλό τρόπο όμως. Κανείς δε χτυπιέται στο ίντερνετ, σε φόρουμ ή στα post του για το πόσο άθλιο και μπαγιάτικο ήταν το ψωμί που αγόρασε, πόσο βρώμικα νύχια είχε ο σερβιτόρος του ή το πόσο κακός οδηγός ήταν ο ταξιτζής ονομαστικά. Το στήσιμο στον τοίχο ενός επαγγελματία, αν πρέπει να γίνει, να γίνει αλλά με τον σωστό τρόπο. Αν εσύ που κάθεσαι στο γραφειάκι σου και παίζεις στο ίντερνετ ή την κάνεις μισή ώρα νωρίτερα από τη δουλειά σου βρεθείς «κατηγορούμενος» γι’ αυτό σε τριάντα site πώς θα το αντιμετωπίσεις; Θα σου αρέσει; Τι θα απαντήσεις στον γιο σου όταν το διαβάσει; Πώς θα δικαιολογηθείς στο αφεντικό σου;
Δε διαφέρουμε τόσο όσο νομίζεις, πρέπει να ξέρεις. Πριν λυσσάξεις και διασύρεις κάποιον με κάθε πιθανό κι απίθανο τρόπο, πρέπει να ξέρεις πως ο αυτός ο κάποιος κάνει αυτό που κάνεις κι εσύ. Τη δουλειά του.
Υ.Γ. Δεν γράφω για το «Μπράβο, καλά τα λες»… Γράφω για πολύ, πολύ συγκεκριμένους δικούς μου λόγους. Βλέπω πως τα άρθρα μου γίνονται αφορμές για έναν καφέ ή μία μακρυσκελή κουβέντα στο chat. Κι αυτό είναι κέρδος.
Το άρθρο γράφτηκε ακούγοντας: Μπουρίνια έξω μου, μπουρίνια μέσα μου. Και τη «Κουκουβάγια» (Κου κου βα…)
Φωτογραφικό υλικό
