Από τη θεατρική στήλη «Στον παλμό των φουαγιέ» της Πίτσας Στασινοπούλου.
Τώρα θα μου πεις και με το δίκιο σου, είναι το μόνο ανεξήγητο σε τούτη τη χώρα, που το παράλογο τείνει να γίνει κανόνας και το λογικό εξαίρεση;;Εδώ, από τα δέκα ας πούμε που μας συμβαίνουν, ζήτημα να «εξηγούνται» βάσει λογικής τα δυο-τρία, τα υπόλοιπα κινούνται στη σφαίρα του «ανεξήγητου» σουρεαλισμού! Συμφωνώ απολύτως, άλλωστε το ζούμε καθημερινά στο πετσί μας, ωστόσο εν προκειμένω λέω να επικεντρωθώ στον θεατρικό τομέα που είναι το θέμα μου, καθώς παρατηρώ ένα περίεργο φαινόμενο που δυσκολεύομαι να ερμηνεύσω, για να μη πω ότι ενίοτε μου καίει τον εγκέφαλο…
Τί εννοώ;;; Ότι βλέπω χρόνια τώρα και ειδικότερα τα τελευταία, απίστευτη κοσμοσυρροή στους χώρους που ανεβαίνουν οι καθιερωμένες καλοκαιρινές παραστάσεις αρχαίου δράματος ανά την επικράτεια! Μιλάμε για τεράστια ανοιχτά αμφιθέατρα χωρητικότητας χιλιάδων θεατών, που σε ανάλογες παραστάσεις φουλάρουν μέχρι την τελευταία απομακρυσμένη κερκίδα, ενώ για κάποιες από αυτές, ενίοτε… παίζουν μπουνιές για ένα δυσεύρετο εισιτήριο, που οι περισσότεροι έχουν καπαρώσει μήνες πριν! ΔΕΝ τους πτοεί το παραμικρό! Ούτε η αφόρητη ζέστη του καυτού τσιμέντου, ούτε το αδιανόητο στρίμωγμα με παρόμοιες συνθήκες, ούτε το επίπονο έως… τραυματικό καθισιό στην κερκίδα πάνω από δίωρο, ούτε οι απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες, ούτε οι αιμοβόρες επιθέσεις των κουνουπιών, ούτε η απόσπαση προσοχής με άσχετους ήχους τριγύρω, ούτε το χαώδες του χώρου που μόνο με κιάλια μπορείς να διακρίνεις ποιος παίζει τί, ούτε οι πασίγνωστοι επαναλαμβανόμενοι μύθοι, ούτε το καρκατσουλιό ενίοτε των σκηνοθετών… Τίποτα απολύτως!
Το δε φαινόμενο, δεν παρατηρείται μόνο σε περιπτώσεις που συμμετέχουν στην παράσταση «μεγάλα» ονόματα και κυρίως τηλεοπτικά ως κράχτες, που μπορώ εν μέρει να καταλάβω τον χαμό- άσχετα αν παίζουν Σεφερλή ή Ευριπίδη, οι φανς δεν δίνουν δεκάρα , αρκεί να δουν από κοντά το «είδωλο»… το οποίο αν έχει κάνει πρόσφατα τηλεοπτική επιτυχία, είναι ικανοί να «γκρεμίσουν τείχη» προκειμένου να το δουν ζωντανά επί σκηνής, γνωστά πράγματα και τουλάχιστον εξηγήσιμα… Επίσης δεν παρατηρείται αποκλειστικά σε παραστάσεις του Αριστοφάνη, που ως σατιρικές κωμωδίες, λες είναι κάπου λογικό να ελκύουν θεατές που επιλέγουν καλοκαιριάτικα για την ψυχαγωγία τους ένα «ανάλαφρο, χιουμοριστικό» (κατά την κρίση τους) θέαμα, έστω κι αν έχουν μάθει απέξω όλα τα έργα του και ποντάρουν στο πόσο προκλητικά ή αιρετικά θα το δώσει ο εκάστοτε σκηνοθέτης, με στόχο να χαχανίσουν ακόμα και με γελοιότητες ή χυδαιότητες, σιγά τη διαφορά που τους απασχολεί…
Η θεαματική κοσμοσυρροή που λέγαμε, αφορά σε ΟΛΗ τη γκάμα του αρχαίου δράματος, από κωμωδία μέχρι τραγωδία και ανεξαρτήτως ονομάτων –κραχτών, απλά αν προκύψει ο ευτυχής (εμπορικά) συνδυασμός «αριστοφανική κωμωδία με πρωταγωνιστές τηλεοπτικούς αστέρες της επικαιρότητας»… ούτε ψύλλος στον κόρφο του ανυποψίαστου! Ατέλειωτες ουρές, ατέλειωτη αναμονή, παστωμένες σαρδέλες να μη πέφτει καρφίτσα, μάχες για μια τσιμεντένια, καυτή θέση με την ανάσα, το τσιγάρο, τη μπόχα, την καφρίλα του αλλουνού μέσα στη μούρη, κρεμασμένοι από κάγκελα και ντουβάρια, το σώσε κυριολεκτικά να μη πιστεύεις στα μάτια σου με τη λιγοθυμιά προ των πυλών! Αυτά στις φίρμες… στα «δεύτερα», λιγότερο διάσημα ονόματα που δεν έλαχε να περάσουν από το γυαλί, η κατάσταση δεν φτάνει σε τέτοιες ακρότητες, ωστόσο και πάλι τα αμφιθέατρα τιγκάρουν, είτε πρόκειται για Αριστοφάνη, είτε για Σοφοκλή, Ευριπίδη, Αισχύλο κλπ. από την πλούσια αρχαιοελληνική γραμματεία… Άλλωστε η «τάση» αποτυπώνεται καιστην τεράστια επισκεψιμότητα «άμα τη εμφανίσει» στα μέσα, άρθρων, δελτίων τύπου, κριτικών, φωτογραφιών κλπ. που αφορούν στις εν λόγω παραστάσεις, με τρελά νούμερα σε βιουζ, που ούτε σε κουσκουσάρικες κοσμικές στήλες!
Και έρχομαι η αφελής, που ακούω τα «τζιζ» στον καμένο εγκέφαλο, να αναρωτηθώ φωναχτά: Πώς ακριβώς προέκυψε όψιμα και καθολικά όλη αυτή η απίστευτη «λατρεία» για το αρχαίο δράμα, αποθεώνοντας τις σχετικές παραστάσεις;;; Πώς εξηγείται με βάση το επίπεδο της καθημερινής κουλτούρας μας ως λαού, της παιδείας μας, της νοοτροπίας μας, των αξιών, της συμπεριφοράς κλπ. η προσήλωση σε ένα ανώτερο πνευματικά θεατρικό είδος που πρεσβεύει όλα όσα καθημερινά καταπατούμε ή λοιδωρούμε ή εκχυδαΐζουμε;;; Τί σόι ανεξήγητη σχέση «θαυμασμού» για το είδος είναι αυτή από σύγχρονους θεατές που στην πλειοψηφία τους, μεταξύ άλλων, έχουν λυσσάξει από καιρό για την κατάργηση της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών, θεωρώντας τα άχρηστη, νεκρή γλώσσα και ανούσια γνώση;;; Διότι για τους θεατές μιας ώριμης ηλικίας που πρόλαβαν στο σχολείο τους έστω κάπως να εξοικειωθούν με το μεγαλείο των αρχαίων κειμένων, μπορώ να καταλάβω τη συνειδητή αποδοχή… για τους νεώτερους όμως που ηθελημένα και επίμονα απόδιωξαν την ευκαιρία και η άγνοιά τους όχι μόνο στην κλασική παιδεία αλλά γενικότερα προκαλεί… απελπισία σε βαθμό σοκ, ΔΕΝ καταλαβαίνω!
Διότι πώς να εξηγήσω τα ανεξήγητα: από τη μια να απαξιώνεις μέχρι αφανισμού την «άχρηστη, νεκρή» γλώσσα που εκφράζει όλα αυτά τα κορυφαία έργα, και από την άλλη να τρέχεις σαν τρελός σε αυτά, με το δέλεαρ της σκηνοθεσίας και του θεάματος, προσπερνώντας το βαθύ περιεχόμενο που τα κατέστησε εμβληματικά και εκφράστηκε στη γλώσσα που απαξιώνεις! Το βρίσκεις λογικό;;; Σαφώς η σκηνοθετική προσέγγιση κάνει τη διαφορά σε κάθε ανέβασμα και είναι το βασικό κίνητρο που ξαναβλέπουμε με ανανεωμένο ενδιαφέρον πασίγνωστες παραστάσεις… όμως στηρίζεται πάντα στο ίδιο θέμα, τον ίδιο λόγο, τα ίδια νοήματα, τις ίδιες αξίες του κειμένου ως ατράνταχτο θεμέλιο, που αν ο σκηνοθέτης τα «καπελώσει» με τα τερτίπια του αντί να αναδείξει την αυθεντική τους δύναμη, κάτι κάνει πολύ λάθος κι εσύ που προσδοκάς αυτά τα τερτίπια, στηρίζεις την λανθασμένη νοοτροπία του και τον οδηγείς σε ολοένα μεγαλύτερη εκζήτηση/ υπερβολή/ πρόκληση για να σε εντυπωσιάσει…Αυτός είναι ο στόχος και μάλιστα στο αρχαίο δράμα;;;
Επιπλέον δεν μπορώ να εξηγήσω πώς γίνεται, από τη μια να εκδηλώνουμε παροιμιώδη καφρίλα στην καθημερινότητα γύρω μας, να στηρίζουμε ανάξιους άρχοντες και λαμόγια, να υπηρετούμε ή να αποδεχόμαστε τη διαφθορά, να προσβάλλουμε κάθε αυθεντική αξία, να έχουμε εξορίσει οτιδήποτε πνευματικό από τη ζωή μας, να στοχοποιούμε ρατσιστικά το διαφορετικό, να πετροβολούμε τη διαφωνία, να έχουμε εντάξει την ευτέλεια στο πετσί μας και λοιπά ανάλογου «ήθους» και ταυτόχρονα να σπεύδουμε παθιασμένα σε αρχαίες τραγωδίες- πρότυπα και θεμέλια ΗΘΟΥΣ! ΔΕΝ γίνεται ρε φίλε να δίνεις ας πούμε τρελή τηλεθέαση σε σκουπιδαριό ή να στηρίζεις ό,τι φτηνο-σαβούρα κυκλοφορεί στην πιάτσα ή να «ακολουθείς» σαν πιστό σκυλί όποια γελοία ινφλουένσερ σου γυαλίζει με τη χυδαία αμορφωσιά της και στο καπάκι να τρέχεις στην Επίδαυρο για να ακούσεις τον «λόγο των αρχαίων ποιητών» ως ξεκάρφωμα ντεμέκ «κουλτούρας» και για τις απαραίτητες σέλφι από τον «ναό – ήμουν κι εγώ εκεί» για να πείσεις τον διαδικτυακό συρφετό… ΔΕΝ κολλάει, πώς να το κάνουμε! Άλλωστε ζήτημα να ρίχνεις μερικές αδιάφορες ματιές στη σκηνή ως διάλειμμα από τη διαδικτυακή ενασχόληση στο ρημάδι, που με την ελευθεριότητα του ανοιχτού χώρου παίρνει φωτιά!
Μείνε λοιπόν στα προσφιλή κυβικά σου κι άσε τις ανοίκειες ακροβασίες, άσχετα αν οι παραγωγοί αρχαίου δράματος τρίβουν τα χέρια με τις πωλήσεις ως αυτονόητο στόχο και σιγά μη τους απασχολεί ποιοι και πώς τα παρακολουθούν, με ποια παιδεία και ποια κίνητρα, αν και τί αποκομίζουν φεύγοντας και λοιπά αφελή ρομαντικά, όταν το παραδάκι πέφτει βροχή! Μη τρελαθούμε… Από την άλλη βέβαια τίθεται και ο μείζων προβληματισμός, κατά πόσο αυτό που παρακολουθεί ο σύγχρονος θεατής έχει σχέση με το αυθεντικό αρχαίο δράμα ή απλά «εμπνέεται» από αυτό, προσφέροντας συχνά μια πιασάρικη, εκφυλισμένη εκδοχή έως ανεκδιήγητη καρικατούρα, για το αμύητο «κοινό των σόσιαλ» και του εύκολου εντυπωσιασμού… Παίζει σοβαρά ΚΑΙ αυτό, ως αντικείμενο άλλης μεγάλης κουβέντας…
