Aρθρο του κ. Σταμάτη Γαργαλιάνου
Είχαμε αναφερθεί στην επιστήμη της Σημειολογίας πριν ένα μήνα εδώ. Γράψαμε ότι αυτή βοηθά ώστε να αναλυθούν πολλά φαινόμενα της ζωής μας, όπως οι π.χ. ανθρώπινες συμπεριφορές, η Πολιτική, ο Αθλητισμός, η Μόδα, η Θρησκεία, καθώς και θεατρικές παραστάσεις. ΄Ολες οι παραστάσεις, από την πιο “μικρή” και ασήμαντη έως την πιο “μεγάλη”, περιέχουν σημεία, πρωτεύοντα και δευτερεύοντα. Παραδείγματα σημείων είναι ένα χρώμα, ένα κοστούμι, ένα αξεσουάρ, μια κίνηση, ένα μουσικό κομμάτι, όλο το σκηνικό κλπ. Είχαμε πει επίσης ότι αυτά χρησιμοποιούνται από τους καλλιτέχνες, και εκ των υστέρων από τους θεατές και τους κριτικούς, προκειμένου να αναλύουν τα δεδομένα που έχουν μπροστά τους. Σήμερα προχωράμε παρακάτω.
Η Σκηνοθεσία
.
Η Σκηνοθεσία στο Θέατρο ουσιαστικά «χρησιμοποιεί» τα θεατρικά σημεία και δεν τα αναλύει επί σκηνής -αυτό είναι δουλειά των κριτικών. Όμως μια σκηνοθεσία μπορεί από μόνη της να αποτελεί ένα μεγαλύτερο θεατρικό σημείο, τέτοιο που να απαιτεί ειδική σημειολογική προσέγγιση. Από μια άλλη πλευρά, ορισμένα τεμάχια μιας σκηνοθεσίας μπορούν να αποτελούν ειδικά θεατρικά σημεία.
Τέτοια δυνατόν να είναι όλα όσα υπάρχουν επί σκηνής -υποκριτική, σκηνικό, φωτισμοί κλπ.- αλλά και συγκεκριμένες σκηνές μιας παράστασης. Εδώ εμπίπτουν οι θεωρίες που σχετίζονται με την “άποψη” και το στυλ του σκηνοθέτη, οι οποίες μιλούν για μια ιδιαιτερότητα κάθε τέτοιου καλλιτέχνη, που χρωματίζει αλλά και στιγματίζει κάθε κείμενο με έναν δικό του τρόπο, τελείως ξεχωριστό από τους άλλους συναδέλφους του.
Υποσημείο της Σκηνοθεσίας είναι ο Ρυθμός. Αυτός αφορά τέσσερα επίπεδα :
α. την εκφορά του λόγου (πόσο γρήγορα ή αργά μιλούν)
β. τις κινήσεις ηθοποιών (αν κινούνται αργά ή γρήγορα)
γ. την χρήση μουσικής (αργή μουσική ή γρήγορη)
δ. την γενικότερη ταχύτητα της παράστασης
΄Ενας θεατής ή κριτικός επηρεάζεται ή και κρίνει μια παράσταση με βάση και αυτό το σημείο. Υπάρχουν παραστάσεις που είναι εξαιρετικά αργές και άλλες που είναι πολύ γρήγορες, έστω και αν η ταχύτητα είναι μια έννοια σχετική για κάθε θεατή ή πολίτη, στο θέατρο και τη ζωή.
Στην κατηγορία σημείων “ρυθμός” ανήκει και το σκεπτικό της έννοιάς του ως βασικό στοιχείο νοηματοδότησης του κειμένου. Σαν παράδειγμα εδώ θα δώσουμε την περίπτωση δυο κλασικών και γνωστών έργων, την “Λυσιστράτη” του Αριστοφάνη και την “Αντιγόνη” του Σοφοκλή. Αν η πρώτη παιχτεί πολύ αργά, ίσως ένας -όχι έμπειρος- θεατής να νομίσει πως βλέπει μια τραγωδία. Αν η δεύτερη παιχτεί πολύ γρήγορα, ίσως ο ίδιος θεατής να νομίσει ότι βλέπει μια κωμωδία.
Φωτογραφικό υλικό
