Με αφορμή το “κατέβασμα” μιας παράστασης… Από την Μαντώ Χατζή.
Τις τελευταίες μέρες στα θεατρικά νέα ακούγεται η παράσταση “Ισορροπία του Nash”, που ανεβαίνει στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Δεν ακούγεται όμως για την ποιότητα της ως προς την ουσία της. Αντίθετα όλοι κατακρίνουν το γεγονός πως το κείμενό της περιλαμβάνει και αποσπάσματα από το βιβλίο του Σάββα Ξηρού.
Την παράσταση δεν την είδα, αν και ήθελα πολύ. Από πριν γίνει ο ντόρος. Θεώρησα ότι θίγει ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα της σύγχρονης ιστορίας αλλά κι ένα αγκάθι του δυτικού πολιτισμού, αυτό της τρομοκρατίας.
Τρομοκρατία, σύμφωνα με έγκριτα λεξικά, σημαίνει η συστηματική χρήση βίας εκ μέρους ομάδων με στόχο να προκαλέσουν τρόμο σε κυβερνήσεις, πολιτικούς αντιπάλους, ακόμη και λαούς. Πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε ως όρος στη Γαλλία κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης (10 Αυγούστου-20 Σεπτεμβρίου 1792 και Σεπτέμβριος 1793-24 Ιουλίου 1794). Από τότε μέχρι σήμερα έχουν περάσει αιώνες, κι όμως η λέξη αυτή ακόμη αποτελεί ταμπού. Ίσως γιατί δεν έχει βρεθεί ακόμη μια κάποια λύση. Στην Ελλάδα πάντως το φαινόμενο αυτό άργησε να εμφανιστεί. Μόλις το 1975 γνώρισαν οι Έλληνες τι εστί τρομοκρατία με τη δολοφονία του αρχηγού της CIA στην Αθήνα, Ρίτσαρντ Γουέλς. Η οργάνωση συνέχισε τα χτυπήματά της με βομβιστικές επιθέσεις και δολοφονίες πολιτικών, δημοσιογράφων και αστυνομικών, χωρίς όμως να λείπουν κι οι παράπλευρες απώλειες. Εν τέλει το 2002 εξαρθρώνεται η σπείρα αυτή με τη γνωστή δίκη να λαμβάνει χώρα το 2003.
13 χρόνια μετά η σκηνοθέτης Πηγή Δημητρακοπούλου αποφασίζει να σκηνοθετήσει μια παράσταση-συρραφή κειμένων για την τρομοκρατία. Βασίζεται σε κείμενα από τους «Δίκαιους» του Καμύ, τα πρακτικά της δίκης της τρομοκρατικής οργάνωσης 17 Νοέμβρη καθώς κι από το βιβλίο-ημερολόγιο του Σάββα Ξηρού για να μιλήσει για την ελευθερία. Σε μια ανελεύθερη κοινωνία, ίσως, το θέατρο να αποτελεί το μόνο όπλο στη φίμωση.
Στους Δίκαιους ο Καμύ αναρωτιέται αν ο εξεγερμένος δικαιούται να σκοτώνει. Σύμφωνα με την κοινή λογική η αφαίρεση της ζωής είναι έγκλημα- σε περιπτώσεις όμως πολέμου καταπατώνται τα ανθρώπινα δικαιώματα κι οι εξουσιαζόμενοι αναλαμβάνουν δράση. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τους τρομοκράτες. Αντιδρώντας στην καθεστηκυία μορφή εξουσίας, χτυπούν τους θεσμούς της αλλά και τους εκπροσώπους της. Τα χτυπήματα αυτά ίσως αφαιρέσουν και ζωές. Για τους τρομοκράτες όμως είναι ένα χτύπημα έναντι του συστήματος, ένα άνοιγμα προς την ελευθερία. Επομένως, για τη συγκεκριμένη πολιτική ιδεολογία, η αφαίρεση ζωών κρίνεται απαραίτητη, ορισμένες φορές, για να επέλθει η ελευθερία του λαού. Νιώθουν πως ο θάνατος των δυνατών θα εξοβελίσει καθετί σαθρό.
Η παράσταση τελείωνε, όπως διάβασα σε πολλές ιστοσελίδες με τη φράση: «Καμία ιδέα δε δικαιούται ν’ αφαιρέσει μια ανθρώπινη ζωή». Αν αυτή η φράση δε στηλιτεύει τη βία της τρομοκρατίας, τότε τι;
Το «κατέβασμα» της παράστασης αποτελεί μια ακόμη απόδειξη πως ορισμένες οικογένειες λυμαίνονται ακόμη και το χώρο του θεάτρου για να επιβάλλουν τη δύναμή τους. Η οικογενειοκρατία καλά κρατεί. Ας παρακολουθούσαν οι άνθρωποι αυτοί την παράσταση για να μπορούν να απαιτούν να παύσει, καθώς θίγει εκείνους και τα θύματα των τρομοκρατικών επιθέσεων. Κι εν πάση περιπτώσει, φαντάζει αδιανόητο εν έτει 2016 σε μια δημοκρατική κατά τ’ άλλα χώρα, να μη μπορείς να εξωτερικεύσεις τις απόψεις σου ως ελεύθερο ον.
Αν όμως σιωπάς, πώς θα σταματήσεις το κακό;
Φωτογραφικό υλικό
