Σπουδαία θεατρική στιγμή η «ΑΝΤΙΓΟΝΗ» του Ζ. Ανούιγ στο Θέατρο Κήπου! Είδαμε & Σχολιάζουμε.
Δύο συνεχείς ώρες χωρίς διάλειμμα, δεν νιώσαμε στιγμή την «καταπόνηση» από την άβολη κερκίδα… δεν πήραμε τα μάτια από τη σκηνή… δεν αφήσαμε τα αυτιά να ξεστρατίσουν από τον λόγο… Δυο ώρες από τη ζωή μας κερδισμένες και δικαιωμένες μέσα από αυθεντική θεατρική τέχνη ως ολότητα. Όπου πνεύμα, συναίσθημα και αισθήσεις «κοινώνησαν» ένα σπουδαίο έργο, βασισμένο σε έναν διαχρονικό μύθο και δοσμένο με εξαίρετο τρόπο. Ο λόγος για την παράσταση «ΑΝΤΙΓΟΝΗ» του Ζαν Ανούιγ σε σκηνοθεσία Ελένης Ευθυμίου που παρακολουθήσαμε στο Θέατρο Κήπου, γεμάτο κατά το ήμισυ, Αύγουστος γαρ… Διαπιστώνοντας ότι όσες «Αντιγόνες» κι αν δούμε τελικά, η αξεπέραστη δύναμη της αρχαίας τραγωδίας, δεν θα πάψει ποτέ να εμπνέει και να «διαβάζεται» ξανά και ξανά από κάθε νέα γενιά δημιουργών…
Η «Αντιγόνη» του Ζ. Ανούιγ, γραμμένη το 1942 στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής στη Γαλλία, αποτελεί μια «μετεγγραφή» της σοφόκλειας Αντιγόνης σε μια σύγχρονη πραγματικότητα… του τότε, του τώρα και του πάντα… Καθώς αυτό που μεταφέρει στους αιώνες στέκεται πάνω από εποχές ή συνθήκες, δεν γνωρίζει χρονικούς ή τοπικούς περιορισμούς, δεν εγκλωβίζεται σε δεδομένα πρότυπα. Η Αντιγόνη – σύμβολο- ιδέα, απευθύνει μια πανανθρώπινη κραυγή για οικουμενικά ιδεώδη και όσο υπάρχουν άνθρωποι- αποδέκτες, η κραυγή της θα διαπερνά το χρόνο και θα ταράζει… «Όλα θα ήταν πιο ήσυχα χωρίς τη μικρή Αντιγόνη» θα πει ο Ανούιγ, καθώς η 20χρονη κόρη του Οιδίποδα, αγνοεί προκλητικά τον βασιλικό νόμο του Κρέοντα και ακολουθεί τον νόμο του δικαίου, όπως τον υπαγορεύουν η ηθική και η καρδιά της. Γνωρίζοντας το τίμημα του θανάτου για την ανυπακοή, ωστόσο δεν αντέχει να αφήσει άταφο τον νεκρό αδελφό της Πολυνείκη, την ώρα που ο άλλος νεκρός αδελφός ο Ετεοκλής θάβεται με τιμές, σκοτωμένοι και οι δύο σε εμφύλια σύρραξη για τον θρόνο. Θα τολμήσει να τον θάψει «σκάβοντας με τα νύχια», χωρίς να υποκύψει στις εκκλήσεις της αδελφής της Ισμήνης, χωρίς να λογαριάσει τον αρραβωνιαστικό της Αίμονα- γιο του Κρέοντα, χωρίς να λυπηθεί τα χαμένα νιάτα της. Και θα δεχθεί τη θανατική καταδίκη παλληκαρίσια, αντιδρώντας στις παραινέσεις και «ανήθικες δοσοληψίες» του Κρέοντα- εκπροσώπου μιας σαθρής εξουσίας που καταρρέει..
«Εν αρχή ήν ο λόγος» και μέγιστο συν (+) της παράστασης τα… θεμέλιά της, ένα κλασικό έργο της σύγχρονης δραματουργίας, το σπουδαίο κείμενο του Ζ. Ανούιγ:
– Ο οποίος κράτησε όλο τον γερό σαν ατσάλι σκελετό της αρχαίας τραγωδίας και πάνω του έκτισε ένα σύγχρονο οικοδόμημα, από τα πλέον περίτεχνα. Δούλεψε με μεγάλη μαστοριά όλες τις πτυχές του αρχετυπικού μύθου, εισέβαλλε με χειρουργική ακρίβεια σε ψυχισμούς των ηρώων, ανέσυρε στο φως αθέατες πλευρές του τραγικού, τόλμησε ανατροπές πατώντας σε στέρεα επιχειρήματα… Καταφέρνοντας μέσα από όλο αυτό το παίδεμα, να μεταφέρει γήινο συναίσθημα με «χειροπιαστούς» χαρακτήρες της καθημερινότητας και να κεντρίσει το μυαλό σε υψηλά επίπεδα, ίσως και μη αναμενόμενα. Ανοίγοντας «μέτωπα» για πνευματικές αναζητήσεις, προσφέροντας ουσιαστική τροφή για σκέψη, αφήνοντας ερωτήματα- πάντα επίκαιρα να πλανώνται… Οι συγκρούσεις της αρχαίας τραγωδίας, εδώ αποκτούν νέες συμβολικές διαστάσεις σε πιο σύγχρονη και οικεία μορφή, κινούμενες ταυτόχρονα σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο με κεντρικό άξονα την έννοια της εξουσίας και ευρύτερα την πάλη δύο κόσμων.
– Από τη μια το πάθος, ο δυναμισμός, η αθωότητα, οι αδιαπραγμάτευτες αξίες της νεότητας στο πρόσωπο της Αντιγόνης και από την άλλη ένα γερασμένο, διεφθαρμένο, υποκριτικό, ανάλγητο σύστημα εξουσίας στο πρόσωπο του Κρέοντα. Η αιώνια πάλη ανάμεσα στο δίκαιο και το άδικο, που σε κάποιες κρίσιμες στιγμές η οριοθέτηση είναι δυσδιάκριτη, ακόμη και επώδυνη. Γιατί κατά τον Κρέοντα του Ανούιγ «αλήθεια είναι αυτό που δεν λέμε» και ο διάλογός του με την Αντιγόνη- αφού βγάλει τη στολή της εξουσίας και «ο βασιλιάς μείνει γυμνός» με το ανθρώπινο πρόσωπό του- αποτελεί αναμφίβολα μία από τις κορυφαίες στιγμές της θεατρικής τέχνης, παρακολουθώντας μια διανοητική και συναισθηματική σύγκρουση… μεγατόνων, με τις κεραίες απόλυτα τεντωμένες και διαρκή ανατριχίλα. Διότι αποτυπώνονται ανάγλυφα και σε όλο τους το εύρος οι αντιμαχόμενες αξίες από δύο εκπροσώπους- σύμβολα, όπου ο Κρέων- επαγγελματικά ταγμένος στην εξουσία «να διοικεί ανθρώπους» υπερασπίζεται το «ναι» και η ανυπότακτη Αντιγόνη- ακολουθώντας το ένστικτο της νιότης υπερασπίζεται το «όχι», κραυγάζοντας στην εξουσία «δεν θέλω την ακριβή, τη βρωμερή ελπίδα σας!» Έστω κι αν λίγο πριν το οδυνηρό τέλος, δίπλα σε έναν Φρουρό- ρομπότ δεν ξέρει πια γιατί πεθαίνει… ενώ η εξουσία συνεχίζει να ασφυκτιά μέσα στα τραγικά αδιέξοδά της.
– Το κορυφαίο αυτό κείμενο από άποψη περιεχόμενου και γραφής, ευτύχησε να σκηνοθετηθεί από μια αποδεδειγμένα ταλαντούχα καλλιτέχνιδα σαν την Ελένη Ευθυμίου. Η οποία στο παρόν εγχείρημα φρόντισε πολύ σοφά να ρίξει το μεγαλύτερο βάρος στον υπέροχο λόγο και τις ερμηνείες, μετριάζοντας τα ευφάνταστα σκηνοθετικά ευρήματα που μας έχει συνηθίσει. Παρότι και εδώ δεν έλειψαν, αλλά υπήρξαν πιο διακριτικά, επιτυχημένα συμβολικά και ενισχυτικά της ατμόσφαιρας. Η διαχείριση του έργου σκηνοθετικά διακρίθηκε από το δυνατό σημείο της Ε. Ευθυμίου και αφορά στη σαφή ταυτότητα, ανεξάρτητα από τον βαθμό αποδοχής για τον καθένα. Μια καθαρά προσωπική σφραγίδα, χαρακτηρισμένη από σύγχρονη οπτική, όπου εν προκειμένω συνδυάστηκαν επιτυχώς ο ρεαλισμός με στοιχεία σουρεαλισμού, η τραγικότητα με το πικρό χιούμορ, η σύνθεση και η αποδόμηση χαρακτήρων, η αθωότητα με το σκοτεινό στοιχείο της τραγωδίας. Εστιάζοντας πάντα στο δυνατό διαλεκτικό κομμάτι του έργου και τις έντονες συγκρούσεις, μεταφέροντας ταυτόχρονα περίσσιο συναίσθημα, που ενισχύθηκε- πέραν της υποκριτικής, από μια υποδειγματική ατμόσφαιρα και αξιοποίηση της σωματικότητας των ηθοποιών. Μια μοντέρνα σκηνοθετική ματιά με εξαιρετικό ρυθμό, που επέλεξε να φέρει σε πρώτο πλάνο ένα σπουδαίο κείμενο με κάποιες στιγμές/ σκηνές συγκλονιστικές και να περιορίσει τη φαντασία σε μικρές, συμβολικές παρεμβάσεις με αίσθηση του μέτρου. Λίγες μικρές παρατηρήσεις θα αναφερθούν παρακάτω.
– Ερχόμενοι στις ερμηνείες, δεν μπορούμε παρά να ξεκινήσουμε από τον συγκλονιστικό Κρέοντα – Στέλιο Μάϊνα. Ένας υπέροχος ηθοποιός που σε ακόμη έναν ρόλο απέδειξε το μέγεθος του ταλέντου του, μεταφρασμένο σε πλήρη έλεγχο των εκφραστικών του μέσων, φοβερή ακρίβεια στην παραμικρή αντίδραση, απόλυτη πειστικότητα σε οτιδήποτε κληθεί να υπηρετήσει. Ως Κρέων, εκπροσωπώντας ένα συγκεκριμένο στερεότυπο «ανάπηρης» εξουσίας- μετακινούμενος με Π – απέδωσε εντυπωσιακά όλες τις διαβαθμίσεις του ρόλου, από τον αυταρχισμό και τη σκληρότητα μέχρι την τρυφερότητα και κατάρρευση, αγγίζοντας με τρόπο καταλυτικό.
Το ίδιο όμως άγγιξε και η Αντιγόνη- Βασιλική Τρουφάκου, μια νεαρή ταλαντούχα ηθοποιός, που αναμετρήθηκε με έναν ρόλο- βουνό και τον «ανέβηκε» με όλο το πάθος, την ένταση, το δυναμισμό που του άρμοζε, σε ιδανικό συνδυασμό με αυθεντική αθωότητα και αυθεντική συγκίνηση, φωτίζοντας πειστικά την ευάλωτη, τρυφερή πλευρά της ηρωίδας. Το μόνο πρόβλημα αφορά στην άρθρωσή της και ειδικότερα στην εκφορά του «σίγμα» που την αδικεί και πρέπει να δουλέψει τον τομέα της ορθοφωνίας, σε αντίθεση με την άψογη, καλοδουλεμένη κινησιολογία της.
Εξαιρετικοί δίπλα τους η έμπειρη, ταλαντούχα, πληθωρική Αννέζα Παπαδοπούλου ως τροφός, η γεμάτη αυτοπεποίθηση, συνδυάζοντας τραγικότητα και δόσεις χιούμορ Ιωάννα Μαυρέα ως Ισμήνη, ο εκφραστικότατος ως σουρεαλιστική φιγούρα Φαίδων Καστρής σε ρόλο Χορού/ αφηγητή/ σχολιαστή. Απογοητευτικός ωστόσο, άνευρος και εκτός κλίματος ο Αίμων- Γιώργο Φριντζήλας, επαρκείς οι δύο Φρουροί και βουβά πρόσωπα ο υπηρέτης και η γυναίκα του Κρέοντα Ευριδίκη, η τελευταία μόνο με ένα- δύο περάσματα.
– Σπουδαία εύσημα αξίζουν στην μουσική της παράστασης, δια χειρός Ελένης Ευθυμίου, με συνθέσεις στο ρυθμό του βάλς παραπέμποντας σε νοσταλγικά παριζιάνικα ακούσματα εποχής, αλλά και με υποβλητική, ρυθμική υπόκρουση ως χαλί στα ενδεδειγμένα σημεία. Εξαιρετικό το τύπου «βιομηχανικό» σκηνικό, αποπνέοντας μια εικόνα παρακμής και θυμίζοντας αόριστα «ιδρυματικό» χώρο, πολύ εύστοχα και με την κατάλληλη σημειολογία τα κοστούμια όλων, άριστοι οι φωτισμοί αναδεικνύοντας την «περίεργη» ατμόσφαιρα του έργου και τις διακυμάνσεις της πλοκής.
Επιγραμματικά θα αναφέρουμε κάποιες μικρές παρατηρήσεις (-), πέρα από την άρθρωση της Αντιγόνης που ήδη αναφέρθηκε και αφορούν στο κομμάτι της σκηνοθεσίας. Για παράδειγμα, θεωρούμε ότι δεν ήταν κατανοητή, ούτε συμβατή αισθητικά η χρήση των πολλών ανεμιστήρων, που προς στιγμήν υποθέσαμε ότι ίσως εξυπηρετούν πρακτικούς λόγους για τους ηθοποιούς λόγω αφόρητης ζέστης, αλλά πιθανόν και συμβολικούς για το «καθάρισμα της μπόχας», όπως ο ψεκαστήρας. Επίσης δεν καταλάβαμε την αναγκαιότητα για τα ελάχιστα βουβά περάσματα της Ευρίδίκης, ενώ διακρίναμε κάποια ασάφεια στο φινάλε…
Καταλήγοντας (=), τα πολλά λόγια που προηγήθηκαν είναι… φτώχεια. Και εμείς φύγαμε κουβαλώντας έναν ακριβό πλούτο για την ψυχή και το πνεύμα, χάρη σε μια διαφορετική «Αντιγόνη» ως σταθερή, αξεπέραστη αξία!
ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ:
7 στα 10
.
ΣΗΜΕΡΑ 6/8 ΤΕΛΕΥΤΑΊΑ ΠΑΡΆΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΚΗΠΟΥ. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΕΔΩ
Φωτογραφικό υλικό
