Είδε και σχολιάζει η Πίτσα Στασινοπούλου για την Κουλτουρόσουπα
Όταν διαβάζει κανείς το ενημερωτικό σημείωμα για την παράσταση, της οποίας το θέμα αφορά στην άνοδο του ναζισμού την περίοδο του μεσοπολέμου, είναι δύσκολο ως θεατρόφιλος να την προσπεράσει…Όσο βαρύ ή σκοτεινό κι αν μοιάζει το αντικείμενό της, άλλο τόσο ενδιαφέρον κι επίκαιρο φαντάζει στη ζοφερή εποχή μας, θυμίζοντας ότι «η ιστορία επαναλαμβάνεται» και η ανάγκη να γνωρίσουμε ακόμα και τις λιγότερο φωτισμένες πτυχές της που αποδείχθηκαν καταλυτικές για την ανθρωπότητα, καθίσταται επιτακτική… και βέβαια, ουδείς πέραν της τέχνης, μπορεί να το πετύχει με τρόπο ώστε να εντυπωθεί ανεξίτηλα και ήταν ο λόγος που επισκεφθήκαμε τον θεατρικό χώρο του Γερμανικού Ινστιτούτου Γκαίτε για να παρακολουθήσουμε την παράσταση «Σλάντεκ» του Αυστρο- Ούγγρου συγγραφέα Έντεν φον Χόρβατ σε σκηνοθεσία Θάνου Νίκα από την ομάδα Ars Moriendi…
Η εντυπωσιακή έναρξη με τραγούδι και φόντο σε προβολή έναν «φουτουριστικό» γαλάζιο πλανήτη, τοποθετείται σε γερμανικό καμπαρέ του μεσοπολέμου, όπου εν είδει «σώου» αλλά με χαρακτήρα επαναστατικού μανιφέστου παρουσιάζεται η εθνικιστική ιδεολογία ενός σκληρού παρακρατικού μηχανισμού… Ο οποίος σε περιβάλλον κοινωνικής παρακμής, κατάρρευσης θεσμών, οικονομικής ύφεσης, ακραίας φτώχειας, έκπτωσης αξιών κλπ. καταφέρνει να διεισδύει ύπουλα στις λαϊκές μάζες και να στρατολογεί πιστούς στον φανατικό «Μαύρο Στρατό», με υπέρτατο όραμα το «καλό της πατρίδας», στο όνομα του οποίου διαπράττει ανελέητα εγκλήματα… Εν προκειμένω το θύμα του σκοτεινού τάγματος ονόματι Σλάντεκ, ένας άνεργος, ορφανός, πάμφτωχος, περιθωριοποιημένος νεαρός που συντηρεί η μεγαλύτερη σε ηλικία ερωμένη του, αφού αλλοτριωθεί πλήρως σε άβουλο εργαλείο κατόπιν σκληρής εκπαίδευσης, θα συναινέσει στη δολοφονία της ευεργέτιδάς του και θα οδηγηθεί σε παρωδία δίκης για το έγκλημα από την διεφθαρμένη Ανώτατη Αρχή….
Πρόκειται για υπέροχο, εξαιρετικά δυνατό έργο (+) με βαθύ πολιτικό και κοινωνικό περιεχόμενο, του οποίου οι κρίσιμες αναφορές θα παραμένουν εσαεί επίκαιρες, αναδεικνύοντας τον τρόπο, τις αιτίες, τις συνέπειες της πλήρους απανθρωποίησης από σκοτεινούς μηχανισμούς εξουσίας που εκμεταλλευόμενοι συνθήκες κοινωνικής σήψης, ανέχειας, αμορφωσιάς, παραίτησης και με δόλια προσχήματα σαν το «καλό της πατρίδας» χειραγωγούν εξαθλιωμένες μάζες… Στο πρόσωπο του Σλάντεκ που εκπροσωπεί συμβολικά το αδιέξοδο ενός λαού χωρίς ελπίδα, καθρεφτίζεται τραγικά η καταστροφική επιρροή αυτών των μηχανισμών, βρίσκοντας γόνιμο έδαφος για επιβολή στρεβλών προτύπων και μιας παρανοϊκής, μισαλλόδοξης, φασιστικής ιδεολογίας με έμβλημα τον θάνατο, γιατί «οι σκοτωμοί είναι ατέλειωτοι στη φύση, αυτό δεν αλλάζει ποτέ», όπως πρεσβεύει το επαναλαμβανόμενο μοτίβο του έργου, σαν η βία και ο φόνος είναι «φυσικά» κι αποδεκτά…
Το έργο γραμμένο το 1929 διερευνά το θλιβερό κοινωνικό σκηνικό που ευνόησε την άνθηση του φασισμού στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης οδηγώντας τον Χίτλερ στην εξουσία και με κεντρικό ήρωα ένα «τυπικό δείγμα» της εποχής που συμπυκνώνει όλη την απελπισία ενός αποκλεισμένου «παρία» με πιεστική ανάγκη να ανήκει κάπου, στήνει γύρω του τον δολερό ιστό μιας δηλητηριώδους αράχνης, στα πρόσωπα εκπροσώπων εγκληματικής οργάνωσης… με σκληρή στρατιωτική πειθαρχία, απαράβατη ιεραρχία, συμπλέγματα ανωτερότητας, μίσος για τον αδύναμο, παρανοϊκές ιδεοληψίες, ύπουλο «πατριωτικό» προσωπείο ως προκάλυμμα των εγκλημάτων τους και υπεράνω όλων η Ανώτατη Αρχή σε ρόλο εξουσιαστή των υποταγμένων υποχειρίων της, που «πρέπει να είναι δημοκρατική επισήμως για να μπορεί να καταλύσει τη δημοκρατία ανεπισήμως»… και η οποία χαρακτηρίζει τον κατηγορούμενο «προϊόν μιας άρρωστης εποχής», ενώ αυτός ζητά να κριθεί «σαν άνθρωπος, όχι σαν εποχή»… Είναι πολλά τα διαμάντια λόγου σε ένα κείμενο που διεισδύει στα σκοτεινά άδυτα της ανθρώπινης φύσης όταν αναμετριέται με τα όριά της, αδυνατώντας να αντιδράσει, λειτουργώντας με άγρια ένστικτα, αναζητώντας με αγωνία ερείσματα σε μια ανώτερη δύναμη, ενώ η ευθεία αντιστοιχία με το σήμερα ανατριχιάζει προφητικά…
Η σκηνοθεσία από τον έμπειρο Θάνο Νίκα, κατάφερε να αναδείξει άψογα την δυναμική ενός παρόμοιου έργου, καθηλώνοντας τον θεατή με τις εμπνευσμένες επιλογές του- πλην ελαχίστων επισημάνσεων… Δεδομένης της χωροταξίας στην αίθουσα του Γκαίτε, αξιοποίησε άριστα τις δυνατότητες, χρησιμοποιώντας τα δύο αντικριστά άκρα – σκηνή και γυάλινα κουβούκλια- ως σταθερά «σημεία αναφοράς» και αναπτύσσοντας την καταιγιστική δράση στον ενδιάμεσο κενό χώρο σε απόσταση αναπνοής από τους θεατές, μεταξύ των οποίων κάθονταν οι ηθοποιοί.. Χωρίς άλλα σκηνικά εργαλεία, πέραν της προβολής, και με καθοριστική συμβολή εύστοχων φωτισμών, συμβολικών κοστουμιών και εξαιρετικά επιλεγμένης μουσικής που υπογράμμισε ιδανικά την εκάστοτε ατμόσφαιρα, απέδωσε με δυνατό ρεαλισμό, πληθωρική ένταση, σοφά μελετημένο ρυθμό, υπέροχη θεατρικότητα, το βαθύ υπαρξιακό/ πολιτικό πνεύμα του έργου με εστίαση βεβαίως στον εμβληματικό λόγο και την καθοριστική εκφορά του…
Αξίζουν ιδιαίτερη μνεία η καλλιτεχνική ατμοσφαιρική έναρξη που εισάγει εμπνευσμένα στο κλίμα… κάποιες σκληρές σκηνές βίας για την πειστικότατη, ρεαλιστική αναπαράσταση… η άρτια καθοδήγηση των ηθοποιών ως σύνολο με εμφανή συνοχή και δουλεμένο συντονισμό ειδικά στις αληθοφανείς σκηνές συμπλοκής… η εύστοχη ανάδειξη του γυναικείου παράγοντα με τους χαρακτήρες της ερωμένης και της αρτίστας καμπαρέ (επιπλέον με την καταπληκτική οπερετική φωνή), ως αντίποδας ευαισθησίας και τρυφεράδας στην άγρια σκληρότητα χωρίς όμως αντίκρισμα… η υποδειγματική διαμόρφωση των στιβαρών ανδρικών προτύπων επιβολής με στοιχεία συμβολισμού, στερεοτύπων ή σαρκαστικής «διακωμώδησης» για την Ανώτατη Αρχή… τέλος, το δυνατό συναισθηματικό φινάλε ως σύνδεση με το τραγικό παρόν, προβάλλοντας σοκαριστικές εικόνες από τη Γάζα συνοδεία συγκλονιστικής μουσικής με εκκωφαντική ένταση σε βαθμό ανατριχίλας… Εν ολίγοις μια θαυμάσια δουλεμένη σκηνοθεσία στις ισορροπίες της, με λιτά μέσα, έμπνευση, βαθιά ουσία, σύγχρονη οπτική, καθαρή στόχευση, αντάξια ενός σπουδαίου έργου..
Και τί να πούμε για τους ισάξιους ηθοποιούς, των οποίων οι ερμηνείες μας καθήλωσαν, με προεξάρχοντα βεβαίως τον πρωταγωνιστή Θέμη Σουφτά στον εμβληματικό ρόλο του Σλάντεκ…όπου ιδανικότερη απόδοση ενός στερημένου, εξαθλιωμένου, τραγικού, υποταγμένου, αλλοτριωμένου ήρωα με σφοδρές εσωτερικές συγκρούσεις στα όρια της παράνοιας, δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε, συγχαίροντας τον προικισμένο νεαρό ηθοποιό για μια ερμηνεία αξιώσεων και ταυτόχρονα ριψοκίνδυνη να εκπέσει σε γραφικές υπερβολές που τόσο έντεχνα ισορρόπησε κερδίζοντας τον θαυμασμό μας…
Ωστόσο και οι υπόλοιποι, ήτοι Πάνος Αναγνωστόπουλος, Δανάη Κλάδη, Αλέξης Κότσυφας, Ευγενία Κουζέλη, ένας προς έναν χωρίς διαχωρισμό είναι άξιοι πολλών επαίνων, καθώς ανέδειξαν άψογα τους πολλαπλούς χαρακτήρες τους με το ταλέντο, το πάθος, την ψυχική ένταση, την ακρίβεια, την επίπονη δουλειά, τα ασκημένα εκφραστικά μέσα, από την δυναμική έως κυνική εκφορά του λόγου μέχρι την βίαιη κινησιολογία, πείθοντας απόλυτα για τις απαιτητικές συνθήκες που κλήθηκαν να υπηρετήσουν με άρτιο τρόπο…
.jpg)
Ως μικρές επισημάνσεις (-) σε σκηνοθετικό επίπεδο θα αναφέραμε μια ελαφρά σύγχυση που προκλήθηκε κατά τη ροή στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ ορισμένων ηρώων και των ρόλων τους στην πλοκή, όπως πχ. του Ειρηνιστή με κάποια «θολότητα» στη δράση του ή της αρτίστας με κάπως «ασαφές» στίγμα ή ελάχιστα σημεία που η χρονική (ενίοτε και νοηματική) αλληλουχία έμοιαζε μετέωρη, σε ένα κείμενο με ιδιαίτερα πυκνό περιεχόμενο… Τέλος θεωρούμε ότι το έτσι κι αλλιώς δυνατό φινάλε, αν περιόριζε τη συνεχή επανάληψη των εικόνων, ίσως αποκτούσε μεγαλύτερη δυναμική και εμβέλεια…
Εν κατακλείδι (=) το μόνο που θα προσθέταμε είναι η προτροπή να δουν τη συγκεκριμένη εξαιρετική παράσταση σε επίπεδο ουσίας και απόδοσης, όσο περισσότεροι θεατρόφιλοι γίνεται… κάτι που όμως, λόγω πολύ περιορισμένης χωρητικότητας στην αίθουσα του Γκαίτε, δεν είναι εφικτό και θεωρούμε ότι η ομάδα οφείλει να μεριμνήσει ώστε η θαυμάσια δουλειά της να απευθυνθεί σε ευρύτερο κοινό.
Βαθμολογία: 7,2/10
