Είδε η Ελένη Γιαννακίδου και σχολιάζει για την Κουλτουρόσουπα.
Στη Σκηνή του Θεάτρου της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών από τις 11 Νοεμβρίου το κοινό της Θεσσαλονίκης έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει το έργο «Δον Κάρλος» του Σίλλερ σε μετάφραση Γιώργου Δεπάστα και σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά.
Πρόκειται για ένα έργο που γράφτηκε από τον Σίλλερ την περίοδο 1783-1785 και παρουσιάστηκε στο κοινό του Αμβούργου το 1787, δυο μόλις χρόνια πριν την έναρξη της Γαλλικής Επανάστασης, ένα έργο βασισμένο σ ένα γαλλικό μυθιστόρημα του Ηγούμενου Σαιν Ρεάν που πραγματευόταν το μυστικό πάθος του πρωτότοκου γιου του Φιλίππου της Ισπανίας Δον Κάρλος για τη συνομήλικη θετή μητέρα του Ελισσάβετ, πριγκίπισσα της Γαλλίας.
Ο ρομαντικός ποιητής Σίλλερ, επηρεασμένος από το πνεύμα των Αρχών και της Υπεράσπισης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που πρεσβεύει ο Διαφωτισμός, επιλέγει να μας μεταφέρει σε μια περίοδο της Ισπανίας στα τέλη του 16ου αιώνα και να διακηρύξει μέσα από την ταραγμένη σχέση πατέρα (Δεσπότη της Ισπανίας τον Φίλιππο ΙΙ) και γιου (νέο με ανθρωπιστικές ιδέες- τον Δον Κάρλος ) την ανάγκη του ανθρώπου να αποκτήσει ελευθερίες : θρησκευτικές και πολιτικές αλλά και να κατοχυρώσει βασικά και θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα. Μέσα από το κρυφό πάθος του Δον Κάρλος για τη θετή μητέρα του, ένα πάθος που εμπεριέχει τον αγνό έρωτα, την βαθιά αγάπη και τη λατρεία στο πρόσωπο της Ελισσάβετ και που ουσιαστικά κινεί, ασυναίσθητα και μη, όλες τις συμπεριφορές των ηρώων του έργου, ο Σίλλερ καταφέρνει να αναδείξει αξίες κι αρετές διαχρονικές, όπως την πίστη στα ιδανικά, την υγιή φιλία, την εμπιστοσύνη, το δικαίωμα στον Έρωτα, την ανάγκη για ανεξιθρησκία, κι όλα αυτά μέσα σ ένα περιβάλλον που πνίγεται από μηχανορραφίες, τρομοκρατία, εκτελέσεις, λογοκρισία, αυταρχικότητα και Ιερά Εξέταση.
Η υπόθεση λοιπόν ξετυλίγεται στην Αυλή της Ισπανίας όπου ο γιος του Φιλίππου Δον Κάρλος καταφέρνει να εξομολογηθεί μέσω της βοήθειας του Μαρκήσιου Πόζα στην θετή του μητέρα Βασίλισσα Ελισάβετ τον έρωτά του γι αυτήν. Ο Δον Κάρλος έχει στερηθεί τη φυσική του μητέρα, την πρώτη σύζυγο του Βασιλιά, μιας και πέθανε στη γέννα, και δεν έχει βρει πατρική αγάπη στο πρόσωπο του Φιλίππου . Όταν μάλιστα ο τελευταίος παντρεύεται την κατά πολύ μικρότερή του Ελισσάβετ, με την οποία επρόκειτο αρχικά εκείνος να αρραβωνιαστεί, τότε οι σχέσεις μεταξύ τους γίνονται απόμακρες. Η Ελισσάβετ απορρίπτει τον έρωτά του Δον Κάρλος γι αυτήν, παρότι δεν είναι ερωτευμένη με τον Φίλιππο, θέλει όμως να βοηθήσει τον Δον Κάρλο να κάνει πράξη τις πολιτικές του ιδέες, να συμβάλλει με τον τρόπο της, ώστε να γίνει ο Δον Κάρλος ηγεμόνας της Φλάνδρας και να δώσει σε εκείνο τον τόπο τις ελευθερίες που στερείται από τον Δεσποτισμό της Ισπανίας και του Βασιλιά. Μέσα σ ένα κουβάρι μυστικοπάθειας, αλαζονείας, σκληρότητας της Εκκλησίας, των Αυλοκολάκων, των Ιεροεξεταστών και των ανθρώπων του Βασιλιά που προσπαθούν με κάθε τρόπο να ανελιχθούν στην εξουσία, ο Σίλλερ καταφέρνει να καταστήσει το δημιούργημά του ένα έργο εξαιρετικό που ταυτίζεται με την εποχή που εκείνος ζει, μια εποχή αναταράξεων και συγκρούσεων, με κραυγαλέα την ανάγκη των συγχρόνων του, κυρίως νέων και διανοούμενων, για θρησκευτική ελευθερία και προάσπιση των ατομικών δικαιωμάτων.
Στην παράσταση που παρακολουθήσαμε και που το θεατρόφιλο κοινό θα έχει την ευκαιρία να χαρεί έως 29 Δεκεμβρίου, οφείλουμε να κάνουμε θετικά σχόλια(+) παρά τις κάποιες ενστάσεις, στη σκηνοθεσία του Γιάννη Χουβαρδά που κατάφερε να μας μεταφέρει στο σκηνικό της εποχής και να μας κρατήσει πάνω από δυο ώρες προσηλωμένους στο έργο του Σίλλερ Φρήντριχ με μια σκηνοθετική ματιά που θέλει να κοιτάζει με σεβασμό την ανάγνωση του πρωτότυπου κειμένου και ταυτόχρονα να προβάλλει τη διαχρονικότητά του μηνύματος και στο τέλος να το επικαιροποιεί.
Στα συν (+) της παράστασης και η προτίμηση να χωριστεί η μεγάλη σκηνή του Κρατικού σε τρία επίπεδα: στην κεντρική σκηνή, όπου διαδραματίζεται η κύρια πλοκή του έργου, με το ζωγραφισμένα από γεωμετρικά σχήματα δάπεδο που παραπέμπουν σε Βασιλική Αυλή, περιμετρικά αυτής και στο πίσω μέρος, απέναντι από το κοίλο, βρίσκονται σιδερένιες κατασκευές στις οποίες στέκονται οι γυναίκες της Αυλής, οι Μοναχοί, και οι φρουροί αλλά κι η Πριγκίπισσα Έμπολιπου παρακολουθεί κι αυτή με τους άλλους τα συμβαίνοντα και δρα ανάλογα. Πλευρικά, στην αριστερή προς τους θεατές μεριά, εκτείνεται το εσωτερικό του παλατιού με το βασιλικό γραφείο και τα ανάλογα έπιπλα, στη δεξιά πλευρά σε καρέκλες εποχής κάθονται οι αξιωματούχοι, στρατιωτικοί -συνεργάτες του Βασιλιά κι ο Ιεροδικαστής, ενώ χαμηλά, ακριβώς μπροστά από την πρώτη θέση καθισμάτων υπάρχουν σαλόνια εποχής όπου η υπόθεση ταυτόχρονα διαδραματίζεται κι εκεί, εκεί όπου ο βασιλιάς συνομιλεί με τον εαυτό του, ερωτοτροπεί με την Έμπολι, σκέφτεται, αναπαύεται.
Κι όλα αυτό το τριμερές σκηνικό λειτουργεί σε τέλειο συγχρονισμό, κάνοντας το μάτι του θεατή να χορταίνει από εικόνες και να χει ολοκληρωμένη γνώση της πλοκής. Έξυπνο το σκηνοθετικό τέχνασμα να προβάλλονται στο πάνω μέρος της σκηνής όλα όσα διαδραματίζονται χαμηλά, κάτω από τα σκαλιά της σκηνής, ακόμη και στην μπροστινή σειρά των καθισμάτων, με έναν διαμοιρασμό σε έξι μέρη μιας οριζόντιας οθόνης που και προσθέτει αισθητικά στη σκηνή χάρη αλλά και συνδράμει ουσιαστικά, ώστε να μη χάνει ο θεατής, όπου κι αν κάθεται, καμιά λεπτομέρεια από οτιδήποτε διαδραματίζεται στη σκηνή και ιδιαίτερα στους μορφασμούς των προσώπων κάνοντας σ αυτά κοντινά πλάνα. Επίσης, η στιγμή που ο Πόζα κείτεται νεκρός κι ο Δον Κάρλος τον πενθεί είναι ιδιαίτερα ευρηματική, καθώς μια οθόνη προβολής κατεβαίνει από ψηλά και σχεδόν αγκαλιάζει τα δυο σώματα δίνοντας έτσι έναν μεταγήινο, υπερφυσικό τόνο στο έργο. Τέλος, οι φωτισμοί κι οι ήχοι προσδίδουν με τη σειρά τους τόνους θετικούς στην θέαση του έργου.
Τα κουστούμια επίσης παραπέμπουν στην εποχή του Μεσαίωνα με τις εντυπωσιακές τουαλέτες της Βασίλισσας και της πριγκίπισσας, το κοστούμιτου Βασιλιά και του Δον Κάρλος ,τα ρούχα των αξιωματούχων,τα φορέματα των κυριών της Αυλήςκαθώς και τα αξεσουάρ: περούκες, κοσμήματα, μενταγιόν, σπαθιά, μεγάλοι Σταυροί αλλά κι άλλα κουστούμια με καινοτόμες πινελιές όπως τα ρούχα των Μοναχών, φορεσιές που θυμίζουν αδιάβροχες μαύρες ιλουστρασιόν καμπαρντίνες.
Θετική εντύπωση για τις καλές ερμηνείες των πρωταγωνιστών.
Τόσο ο Χάρης Φραγκούλης (Δον Κάρλος) όσο κι ο Γιάννης Χαρίσης (Βασιλιάς Φίλιππος) με τον διαχυτικό του τόνο ο πρώτος και την έντονη συναισθηματική του φόρτιση στα λόγια, όταν απευθύνεται στον μεγάλο του έρωτα, τη βασίλισσα, όσο και στον πατέρα του που με πονεμένο βλέμμα ελεημονεί για αγάπη και στοργή καθώς και στον φίλο του Μαρκήσιο Πόζα που του μιλά με εγκαρδιότητα κι αλήθεια αλλά και το στυγνό κι απόλυτο σε αυταρχικότητα τόνο του δεύτερου, σε συνδυασμό με τις εκάστοτε συσπάσεις και μορφασμούς του προσώπου, στις οποίες έξυπνα ο Χουβαρδάς εστιάζει με την διαμοιρασμένη ψηλά στη σκηνή οθόνη, απόλυτα ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ρόλων τους. Η χαρακτηριστική βαθιά, σταθερή φωνή, με έντονη την απαίτηση να γίνουν πράξη οι λόγοι του, καθιστούν και τον Μαρκήσιο Πόζα (Γιώργο Κολοβό) μια πολύ καλή σκηνική παρουσία, νευραλγική για την εξέλιξη του έργου που μας συμπαρασύρει στην λύτρωση του ήρωα.
Τέλος, η Βασίλισσα Ελισάβετ ( Λουκία Βασιλείου) αλλά και η Πριγκίπισσα Έμπολι, Θεοφανώ Τζαλαβρά, (σε διπλή διανομή ο ρόλος αυτός) η κάθε μια απ την πλευρά της, πιο συνετή η πρώτη με καθαρά σε καθορισμένο τόνο εκφερόμενο λόγο, και πιο ζωηρή η δεύτερη, με συναισθηματικές εκρήξεις, δραστήρια σ όλα τα τμήματα της σκηνής και με ηχηρό, όσο πρέπει, τόνο φωνής, κερδίζουν τα ευμενή σχόλια . Ιδιαίτερη μνεία στον Μέγα Ιεροδικαστή (Μιχάλη Σαντά) που δίνει έναν σατιρικό τόνο στο πρόσωπο εκείνο που έχει τις τύχες των ανθρώπων στα χέρια του, διακωμωδώντας την Ιερά γενικότερα Εξέταση σαν ένα προϊον που εργαλειοποιείται στην περίοδο του Μεσαίωνα για να αυξήσει το γόητρο της εξουσίας και του Δεσποτισμού. Ο Σαντάς με τη χαρακτηριστική του φωνή και τη σκηνική του παρουσία το πετυχαίνει αυτό στο μέγιστο βαθμό. Αξίζει να σημειωθεί πως οι ερμηνείες όλων των ηθοποιών που μετέχουν στην παράσταση είναι καλοδουλεμένες κι αποτελούν το δυνατό της χαρτί.
Στα αρνητικά (-) η επιλογή του σκηνοθέτη να παρουσιάσει τη Βασίλισσα σε κάποιες στιγμές με κολάν και πατίνια να περιφέρεται στην κεντρική σκηνή, ενώ η πλοκή συνεχίσει την πορεία της , κάτι που δεν δένει με το κλίμα του έργου και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα που χει δημιουργηθεί, μειώνοντας δυστυχώς το αισθητικό αποτέλεσμα. Κοντά σ αυτήν την επιλογή, άτοπη θεωρούμε και τη στιγμή που οι κυρίες της Αυλής πετούν τη φούστα τους και μένουν με το εσώρουχο γεμίζοντας όλη την κεντρική σκηνή, στοιχείο που δεν συμβάλλει ούτε στην κατανόηση, ούτε στην εξέλιξη του έργου και γίνεται εκ του περισσού.
Επίσης, η σκηνή όπου ο Πόζα κι ο Βασιλιάς παίρνουν θέση ο ένας απέναντι στον άλλο με στατικά μικρόφωνα και ξεκινούν έναν αγώνα Λόγου πρεσβεύοντας ο ένας το ελεύθερο πνεύμα κι ο άλλος την αυταρχική εξουσία. Μ αυτήν τη στημένη αντιπαράθεση χάνεται η μαγεία του χωροχρονικού σκηνικού που χει στηθεί και θυμίζει μια συμβατική αντιπαράθεση απόψεων που βλέπουμε σε εκπομπές στην τηλεόραση. Η Επιχειρηματολογία θα μπορούσε να δοθεί αλλιώς, χωρίς να χαθεί το ατμοσφαιρικό σκηνικό, και χωρίς να κουράζει με τον τρόπο που έγινε σκηνικά τον θεατή.
Εν κατακλείδι (=) η παράσταση που παρακολουθήσαμε διέπεται από έναν σεβασμό στο μήνυμα που ήθελε ο Σίλερ να περάσει στην εποχή του και που ο Χουβαρδάς το πετυχαίνει χωρίς φωνές και φανφάρες αλλά με λόγο καθαρό και ήρεμο, μεστό από συναίσθημα αλλά και σύνεση, με ένα πλήθος ηθοποιών που ο θεατής χαίρεται να απολαμβάνει ξεχωριστά μέσα από την καθάρια ερμηνεία των ρόλων. Ο παραλληλισμός που γίνεται εντέχνως με τη σημερινή εποχή και τις απαιτήσεις της στο τέλος του έργου είναι ακριβώς αυτό που πρέπει ο θεατής να λάβει ως κέρδος από την παράσταση: ότι ο άνθρωπος πάντοτε θα έρχεται αντιμέτωπος με το Καθεστώς της Έδρας, πάντοτε θα αγωνίζεται για τα ιδανικά του, θα ψάχνει τρόπους να διεκδικεί το ελεύθερο πνεύμα και θα επαναστατεί !
Βαθμολογία: 7,2/10
ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
«Δον Κάρλος» του του Φρίντριχ Σίλλερ.
Ο Γιάννης Χουβαρδάς μιλά στην Κουλτουρόσουπα, εδώ
Τι βαραίνει την καρδιά του Δον Κάρλος και αποφεύγει τον πατέρα του Βασιλιά Φίλιππο Β’ της Ισπανίας; Ποιο είναι αυτό το μυστικό που τα άγρυπνα μάτια της Αυλής δυσκολεύονται να αποκαλύψουν; Κάτω από τη φοβερή εξουσία του βασιλιά και τη δύναμη της Ιεράς Εξέτασης, στην Ισπανία του 16ου αιώνα, ο νεανικός ιδεαλισμός, ο έρωτας, η ευαισθησία, η ανάγκη για αλλαγή, για δράση και για ζωή ασφυκτιούν μέσα στην καρδιά του Δον Κάρλος, που ανήμπορος
Σκηνοθεσία: Γιάννης Χουβαρδάς. Ερμηνεύουν: Χάρης Φραγκούλης Ιορδάνης Αϊβάζογλου, Λουκία Βασιλείου, Ζωή Ευθυμίου, Στέλιος Καλαϊτζής, Γιώργος Κολοβός, Μπέττυ Νικολέση, Κώστας Σαντάς κ.ά.
Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη 19:00, Πέμπτη – Παρασκευή, Σάββατο, 21:00, Κυριακή 19:00
-Αναλυτικές πληροφορίες για τη παράσταση θα βρείτε εδώ
