Είδε η 
και σχολιάζει για την Κουλτουρόσουπα
Καλοκαίρι, θέατρο και τραγωδία είναι το must τρίπτυχο του κάθε συνειδητοποιημένου θεατρόφιλου. Εξού και το πλήθος των θεατών που συνωστίστηκαν, παρά την αύξηση των κρουσμάτων του κορονοϊού, για να παρακολουθήσουν μια από τις πιο χαρακτηριστικές τραγικές ιστορίες έρωτα και πάθους που γράφτηκαν ποτέ. Πρόκειται για τον «Ματωμένο Γάμο» του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, σε σκηνοθεσία Νικορέστη Χανιωτάκη, που παρακολουθήσαμε στο θέατρο Γης. Ένα έργο που συνεχίζει να συγκινεί και να προσελκύει το κοινό όσες φορές κι αν ανέβει σε θεατρική σκηνή. Γιατί, όπως και να το κάνουμε, ο ανεκπλήρωτος έρωτας ήταν και θα είναι πάντα ένα θέμα που γοητεύει… μια αφορμή για να ξυπνήσουν θύμησες και συναισθήματα βαθιά κρυμμένα μέσα στον καθένα μας.
Ο «Ματωμένος Γάμος» ή «Ματωμένα Στέφανα», γράφτηκε από τον Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα το 1932 και ανήκει στην τριλογία της ισπανικής υπαίθρου, μαζί με την ”Γέρμα” και ”Το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα”. Για πρώτη φορά ανέβηκε το 1933 στην Μαδρίτη και ενθουσίασε το κοινό ενώ στην Ελλάδα παρουσιάστηκε το 1947 στο «Θέατρο Τέχνης» σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν, μετάφραση Νίκου Γκάτσου, σκηνικά Γιάννη Τσαρούχη και μουσική Μάνου Χατζιδάκι.
Το έργο…
Η Μάνα που έχει χάσει τον άνδρα και το μεγαλύτερο παιδί της από την οικογένεια των Φέλιξ, δίνει την ευχή της στον μικρότερο της γιο να παντρευτεί μια κοπέλα που ζει με τον πατέρα της έξω από την πόλη. Μια γειτόνισσα της αποκαλύπτει ότι η Νύφη ήταν αρραβωνιασμένη με τον Λεονάρντο (το μόνο πρόσωπο του έργου που έχει όνομα), συγγενή αυτών που σκότωσαν τους δικούς της. Ο Λεονάρντο είναι παντρεμένος με μια ξαδέρφη της Νύφης και έχουν έναν γιο. Όταν ο Λεονάρντο μαθαίνει για τον επικείμενο γάμο, εξοργίζεται καθώς τρέφει ακόμη αισθήματα για την πρώην μνηστή του. Επιδιώκει να την συναντήσει και της εκμυστηρεύεται τον έρωτά του αλλά και τον λόγο για τον οποίο δεν την παντρεύτηκε. Η Νύφη ενώ αρχικά τον απορρίπτει, γρήγορα παραδέχεται ότι κι εκείνη τον αγαπά. Την ημέρα του γάμου, όταν όλοι οι καλεσμένοι διασκεδάζουν στο γαμήλιο γλέντι, η Νύφη και ο Λεονάρντο το σκάνε κρυφά με ένα άλογο. Ο Γαμπρός εξοργισμένος τρέχει πίσω τους αποφασισμένος να τους βρει και να σκοτώσει τον Λεονάρντο. Στο δάσος, τρεις Ξυλοκόποι συζητούν τα γεγονότα, λέγοντας ότι το ζευγάρι θα ανακαλυφθεί μόλις βγει το φεγγάρι και ρίξει το φως του στη νυχτιά. Το «Φεγγάρι» αλλά και ο «Θάνατος» με την μορφή μιας ζητιάνας εμφανίζονται προσωποποιημένοι σαν χαρακτήρες του έργου και προδιαγράφουν το τέλος της τραγικής ιστορίας των τριών νέων…
Στα θετικά (+) της παράστασης καταρχάς το κείμενο του Λόρκα που βρίθει από λυρικότητα και συναίσθημα. Ένα ποιητικό κομψοτέχνημα για την ελευθερία, τον έρωτα και τον θάνατο, γεμάτο λαογραφικά και ηθογραφικά στοιχεία που καταγράφει τα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα της εποχής, αποτυπώνει την ανισότητα σε βάρος των γυναικών και την απουσία κάθε δικαιώματός τους συναισθηματικών επιλογών και ερωτικής ελευθερίας. Ο ρεαλισμός του έργου που συνυπάρχει με σαφή στοιχεία εξπρεσιονισμού αλλά και σουρεαλισμού, αποδίδεται έξοχα μέσα από το κείμενο του Ισπανού δημιουργού, στο οποίο η ποίηση με τρόπο τολμηρό και αισθησιακό κατακλύζει τον θεατή υμνώντας το πάθος που φωλιάζει στην ανθρώπινη ψυχή και μπορεί να ξεπεράσει ακόμα και τον φόβο του θανάτου.
Οι διάλογοι του έργου είναι μεστοί από σχήματα λόγου, μεταφορές, παρομοιώσεις και εικόνες της υπαίθρου που εστιάζουν στον μόχθο των ανθρώπων που δουλεύουν τη γη και ζουν από αυτήν.Αναπόσπαστο κομμάτι του έργου αποτελούν τα τραγούδια τουπου αναφέρονται σε όλες τις στιγμές της ανθρώπινης ζωής από την γέννηση ως και τον θάνατο και υμνούν τα αγνά συναισθήματα, τα ακραία πάθη, αλλά και τον αμαρτωλό έρωτα που όχι μόνο η κοινωνία, αλλά ακόμα και το ίδιο το «Φεγγάρι» καταδικάζει.
Η μετάφραση του Νίκου Γκάτσου, που γράφτηκε για την πρώτη θεατρική μεταφορά του έργου στην Ελλάδα, μεταφέρει όλη την μαγεία του ποιητικού λόγου του Λόρκα και εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο τα βαθύτερα νοήματά του κειμένου.
Ο σκηνοθέτης Νικορέστης Χανιωτάκης, παρόλες τις σημαντικές αδυναμίες της προσέγγισης του, οι οποίες αναφέρονται στην συνέχεια, προσπαθεί να δώσει μια δική του διάσταση στο εμβληματικό έργο, διατηρώντας βασικά δομικά στοιχεία του, όπως την σύνδεση των διαλόγων με τα χορικά και την ποιητική ατμόσφαιρά του. Μένοντας πιστός στο πρωτότυπο κείμενο και στην μετάφραση του Νίκου Γκάτσου, επιλέγει να ντύσει τους στίχους του ποιητή με πρωτότυπη μουσική του Αλκίνοου Ιωαννίδη, αψηφώντας την σύγκριση με τα αξεπέραστα τραγούδια του Μάνου Χατζηδάκι και πετυχαίνοντας τουλάχιστον ως προς το μουσικό κομμάτι ένα αξιόλογο αποτέλεσμα. Έχοντας στην διάθεση του τους στίχους του Γκάτσου, ο ταλαντούχος μουσικός πλημμυρίζει την παράσταση με μελωδίες άριστα συνυφασμένες με την ιστορία του έργου, την λογοτεχνική ποιότητα και τον χαρακτήρα του, προσδίδοντας της μια νέα, σύγχρονη μουσική ταυτότητα. Η δε τοποθέτηση των μουσικών – ηθοποιών επί σκηνής και η ζωντανή εκτέλεση των τραγουδιών προσδίδει χαρακτηριστική ζωντάνια και αμεσότητα στην όλη προσπάθεια.
Το σκηνικό, δια χειρός Αρετής Μουστάκα, λιτό αλλά και επιβλητικό ταυτόχρονα, έδωσε με ευρηματικό τρόπο στην παράσταση έναν αέρα αρχαίας τραγωδίας, καθώς διαμόρφωσε δομικά την σκηνή με τρόπο που παρέπεμπε σε στοιχεία αρχαιοελληνικού θεάτρου. Ένα τείχος γεμάτο ρωγμές που δέσποζε πελώριο στο πίσω μέρος της σκηνής, αποκάλυπτε στους θεατές το σπιτικό του πόνου και του πάθους, μέσα από ένα στρογγυλό άνοιγμα – πόρτα, που τοποθετήθηκε έτσι ώστε να αποτελέσει το λογείο– χώρο δράσης των πρωταγωνιστών. Η δομή του εν λόγω σκηνικού δημιούργησε περίτεχνα πολλαπλά επίπεδα δράσης, διαχωρίζοντας την «σκηνή» που καταλάμβανε ο «χορός» των ηθοποιών-μουσικών. Έξυπνη η επιλογή των κρουστών καχόν που εκ κατασκευής λειτούργησαν ως μουσικά όργανα αλλά και ως καθίσματα.
Οι φωτισμοί του Νίκου Βούλγαρη καθόρισαν την ένταση και τον δυναμισμό των σκηνών, δημιουργώντας σε καίρια σημεία μια απόκοσμη ατμόσφαιρα, άρρηκτα συνδεδεμένη με το σουρεαλιστικό προσανατολισμό του έργου. Αξιοπρόσεκτη η απόδοση του δάσους «των σκιών» πάνω στο τείχος του σκηνικού, αλλά και ο φωτισμός του φεγγαριού που έδωσε όγκο και υπόσταση στην ενανθρώπιση του ουράνιου σώματος.
Οι ερμηνείες των πρωταγωνιστών κινήθηκαν γενικά σε καλά επίπεδα.
Η Μαρία Τζομπανάκη ως «Μάνα» ξεχώρισε με την στιβαρή παρουσία της και την επιβλητική εμφάνιση της. Ταυτόχρονα με τον δυναμισμό που εξέπεμπε, προσπάθησε να επικοινωνήσει τον βαθύ πόνο της χαροκαμένης συζύγου και μάνας που αδυνατεί να ξεχάσει και ζει ουσιαστικά στην σκιά του θανάτου, κρατώντας ζωντανή την θύμηση των αγαπημένων της. Με καθαρό λόγο και προσεγμένη κίνηση απέδωσε τον ρόλο της με την δέουσα σοβαρότητα, αν και υπήρχαν σημεία όπου δεν κατόρθωσε να προκαλέσει την συγκίνηση που ανέμενε κανείς.
Η Μαρία Χάνου στον ρόλο της «Νύφης» απέδειξε για άλλη μια φορά τις υποκριτικές ικανότητές της. Με δυναμισμό και καθαρή φωνή, προσήλωση και αφοσίωση στον ρόλο της, απέδωσε με πειστικότητα την εσωτερική πάλη της γυναίκας που διχάζεται ανάμεσα στον άσβεστο πόθο της για τον πρώην αγαπημένο της και στα συναισθήματα της για τον νέο της σύζυγο.
Ο Νίκος Πουρσανίδης ως Λεονάρντο, ενσάρκωσε επί σκηνής με έκδηλη και σε ορισμένες σκηνές υπερβολική παραστατικότητα τον παθιασμένο και τυφλωμένο από έρωτα νέο που, έρμαιο ενός παλιού έρωτα, ρισκάρει ακόμα και την ζωή του για να κερδίσει την αγαπημένη του.
Ο Κωνσταντίνος Ασπιώτης ως Γαμπρός ταλαντευόταν ως προς την απόδοση του ρόλου του ανάμεσα στο κωμικό και στο τραγικό, χωρίς σαφή προσδιορισμό του χαρακτήρα που υποδύονταν.
Η εμφάνιση που ξεχώρισε από το σύνολο των ηθοποιών ήταν αυτή της Μαριάννας Πολυχρονίδη στον ρόλο της συζύγου του Λεονάρντο, η οποία παράλληλα με την εξαιρετική ερμηνεία της χάρισε στους θεατές την μελωδική της φωνή. Ένα πραγματικό στολίδι της όλης παράστασης.
Ο Κώστας Βασαρδάνης ως προσωποποίηση του Φεγγαριού, σε έναν από τους κομβικούς ρόλους της μεταφυσικής διάστασης του έργου, δεν κατόρθωσε να μεταφέρει την δύναμη και την σημασία που απέδιδε ο Λόρκα στον συγκεκριμένο ρόλο.
Αρκετά καλοί οι υπόλοιποι ηθοποιοί: ο Γιάννης Καλατζόπουλος ως πατέρας της Νύφης, η Χριστίνα Τσάφου, στον ρόλο της πεθεράς του Λεονάρντο, η Ισιδώρα Δωροπούλου ως Ζητιάνα – Θάνατος, που είχε ορισμένες πολύ καλές ερμηνευτικές στιγμές, αλλά και οι Αλκιβιάδης Κωνσταντόπουλος, Κώστας Κοράκης, Ιφιγένεια Μακρή και Άννα Φιλιππάκη που γέμισαν την σκηνή κίνηση, ζωντάνια και μελωδίες. Ένα δεμένο ερμηνευτικά σύνολο που πέραν του ρόλου τους, λειτουργούσαν άλλοτε ως μουσικοί – τραγουδιστές επί σκηνής και άλλοτε ως «χορός αρχαίας τραγωδίας» που παρακολουθούσε και συμμετείχε στο δράμα των πρωταγωνιστών.
Στα αρνητικά (-) θα συγκαταλέγαμε βασικά τις αδυναμίες της σκηνοθεσίας που προσπαθώντας να προσεγγίσει το κείμενο με έναν διαφορετικό και πρωτότυπο τρόπο καταλήγει να δημιουργεί σύγχυση και αμηχανία στο κοινό ως προς τον χαρακτήρα που προσδίδει τελικά στην παράσταση. Προσπαθώντας να ελαφρύνει την τραγικότητα που διαπνέει την υπόθεση του έργου, προσθέτει εμβόλιμα κωμικά στοιχεία που απλά αποπροσανατολίζουν, παρά διασκεδάζουν το κοινό. Την ίδια αμηχανία προκαλεί σε ορισμένα σημεία και η μουσική επένδυση της παράστασης. Ενώ τα τραγούδια είναι συμβατά με την ατμόσφαιρα του έργου, οι ήχοι των πνευστών που παρεμβάλλονται παραπέμπουν σε παρωδία ή κωμωδία και προκαλούν απορία στον θεατή. Και μπορεί πράγματι να «ελάφρυνε» με τις επιλογές αυτές η βαριά ατμόσφαιρα του έργου, η σύγχυση όμως ως προς τον χαρακτήρα που επέλεξε ο σκηνοθέτης να δώσει στην παράσταση ήταν εμφανής και έθετε ερωτηματικά ως προς το αν το δημιούργημά του μπορούσε να αντέξει το «ειδικό βάρος» του συγκεκριμένου λογοτεχνικού έργου.
Αξίζει επίσης να αναφέρουμε και το εξής: Ένας από τους πλέον δύσκολους σε απόδοση χαρακτήρες αυτού του έργου είναι το «Φεγγάρι», που προσωποποιημένο συμμετέχει στην πλοκή και προμηνύει το τραγικό τέλος. Αποτελεί μαζί με την προσωποποίηση του Θανάτου, το μεταφυσικό – σουρεαλιστικό κομμάτι της υπόθεσης και ένα από τα βασικότερα σημεία για μια πετυχημένη απόδοση του συγκεκριμένου έργου. Στην συγκεκριμένη παράσταση το Φεγγάρι (που κατά τις κατευθυντήριες οδηγίες του Λόρκα έπρεπε να είναι ένα νεαρό αγόρι) δεν πείθει τους γνώστες του έργου και σίγουρα δεν καθιστά αντιληπτή την ταυτότητα και τον ρόλο του στους μη γνώστες, προκαλώντας για άλλη μια φορά σύγχυση και αμηχανία.
Στα αρνητικά σημεία θα συμπεριλάβουμε και τα τεχνικά προβλήματα ήχου της παράστασης, ιδίως σε στιγμές που οι ηθοποιοί χαμήλωναν τον τόνο της φωνής τους, στις οποίες δεν ακούγονταν σχεδόν τίποτα. Ό,τι πιο ενοχλητικό σε μια παράσταση που στηρίζεται στο ποιητικό κείμενο, του οποίου δεν θέλεις να χάσεις ούτε μια φράση.
Συμπερασματικά (=) θα λέγαμε ότι παρά τα καλά στοιχεία που είχε η παράσταση, η τελική εντύπωση δεν ήταν η αναμενόμενη. Προφανώς η προσπάθεια ανανέωσης είναι επιθυμητή και το κάτι «το διαφορετικό» που προσπαθούν όλοι να δώσουν στον κόσμο είναι ένα κίνητρο για τους νέους σκηνοθέτες να τολμούν και να ρισκάρουν. Σε κάποιες όμως περιπτώσεις η κλασική ανάγνωση ενός έργου είναι αυτή που του αρμόζει και δεν επιδέχεται εύκολα επεμβάσεις και νεωτερισμούς…
Βαθμολογία
6/10
.
Δείτε & αυτά:
ΦΕΣΤΙΒΑΛ: Θέατρο Δάσους & Γης - Φεστιβάλ Καλοκαιριού Θεσσαλονίκης
ΜΟΥΣΙΚΗ: Καλοκαίρι στο Μέγαρο Μουσικής
ΣΙΝΕΜΑ: Οι νέες ταινίες της εβδομάδας