Ο αδιαμφισβήτητος «βασιλιάς» του Οκτώβρη ή μάλλον του φθινοπώρου. Όπου εν μέσω πεσμένων φύλλων, μουντής καταχνιάς, ψιλόβροχου, ξάφνου ένα… επίγειο ουράνιο τόξο ασύλληπτων χρωμάτων, ένα εικαστικό υπερθέαμα σαν πίνακας ζωγράφου εν ώρα έκστασης! Τα θαυμαστά χρυσάνθεμα δεν υπάρχει περίπτωση να μην τιμήσουν τον Αη Δημήτρη, φορώντας το θεσπέσιο ένδυμα. Μπορεί η πατρίδα τους η Ιαπωνία να τα θεωρεί «εθνικό λουλούδι», ωστόσο οι Ολλανδοί που τα έφεραν στην Ευρώπη, τους έδωσαν ελληνικό όνομα εκ του «χρυσός» και « άνθος», λόγω του κίτρινου χρυσαφένιου χρώματος των πρώτων ειδών. Οι δικοί μας πάλι στα παλιά κείμενα αναφέρουν το χρυσάνθεμο ως «Παρθένιον» και ο λαός που έβλεπε μια «δοξαστική» ανθοφορία, ταυτισμένη με τη γιορτή του αγίου, έδωσε ένα τρυφερό προσωνύμιο: «Αγιοδημητριάτικο». Του οποίου οι ποικιλίες, δύσκολο να μετρηθούν, με λουλούδια κάθε απόχρωσης, μορφής, ύψους, μεγέθους… θαρρείς με αστείρευτη φαντασία!
Με το υπέροχο χρυσάνθεμο του «αγίου» θα καταπιαστούμε σήμερα, που τόσο η ομορφιά όσο και η ανθεκτικότητά του, το καθιστούν ένα από τα λατρεμένα φυτά που ΔΕΝ μπορεί να λείπει από κανένα κήπο ή μπαλκόνι φιλανθούς. Άλλωστε ελάχιστα είδη ανθοφορούν φθινοπωριάτικα και πάντως ΚΑΝΕΝΑ δεν μπορεί να συγκριθεί ούτε γι αστείο με τη… ζαλιστική χρωματική παλέτα του χρυσάνθεμου! Το οποίο δεν παρουσιάζει γενικά δυσκολίες στην καλλιέργεια, κρατά όμως «κρυμμένα μυστικά και ντοκουμέντα» – σαν το θαρρείς «ψεύτικο» ομοιόμορφο σχήμα του στα φυτώρια- και κάποιες μικρές πολύτιμες ιδιαιτερότητες, που αξίζει να μοιραστούμε:
– Δεν θα το λέγαμε «απαιτητικό» στην ποιότητα του χώματος, ωστόσο ένα πλούσιο φυλλόχωμα με μείγμα τύρφης και αργίλου θα ήταν ιδανικό, με ιδιαίτερη φροντίδα για καλή αποστράγγιση. Το χρυσάνθεμο, όπως και κάθε ανθοφόρο φυτό, χρειάζεται άπλετο ηλιακό φως και βέβαια πότισμα όλο το χρόνο, αρκεί να μην το παρακάνουμε γιατί η ρίζα του είναι ευαίσθητη και σαπίζει εύκολα. Άλλωστε είναι από τα φυτά που «φωνάζουν» τη δίψα τους, γέρνοντας αμέσως τα φύλλα. Πρέπει όμως να πούμε ότι ανήκει στα πιο ανθεκτικά είδη σε δύσκολες καιρικές συνθήκες, αντέχοντας τόσο τη μεγάλη ζέστη όσο και το μεγάλο κρύο. Επιπλέον δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις σε λίπασμα και οι δύο βασικές του χρόνου- άνοιξη και φθινόπωρο- του είναι υπεραρκετές.
– Όσον αφορά στα φυτοπαθολογικά προβλήματα, το πιο σύνηθες είναι η μελίγκρα, αλλά ίσως και μικρά άσπρα «μυγάκια»- θρίπες ή αλευρώδης- και σπανιότερα τετράνυχος. Φυσικά θα ψεκάσουμε με τα γνωστά σπιτικά μας σκευάσματα εναντίον των εντόμων (νερό- οινόπνευμα- σαπούνι) και πάντα θα φροντίζουμε να ξεχορταριάζουμε τα γύρω ζιζάνια που ελκύουν διάφορα «μαμούνια». Από μυκητολογικές ασθένειες, η συνηθέστερη είναι το ωίδιο (άσπρη μούχλα στα φύλλα) και η σήψη του βλαστού ή των λουλουδιών, που ευνοούνται από υπερβολική υγρασία, είτε λόγω βροχών ή καταβρέγματος στα φύλλα, είτε από παραπανίσιο πότισμα στο χώμα. Στην πρώτη περίπτωση, 1-2 θειαφίσματα θα καταστείλουν το ωίδιο, ενώ σε περίπτωση σήψης, θα πρέπει να απολυμανθεί το χώμα με βακτηριοκτόνο εδάφους.
– Αν θέλουμε να το πολλαπλασιάσουμε μόνοι μας, είναι πολύ εύκολο, ειδικά στις «σφαιρικές» ποικιλίες, όπου στη βάση θα βρούμε πολλά παράρριζα. Όταν λοιπόν τελειώσει η ανθοφορία και κλαδέψουμε, θα αφαιρέσουμε μερικές ριζούλες από κάτω και απλά θα τις μεταφυτεύσουμε όπου θέλουμε. Δεν θα «πιάσει» με μοσχεύματα- κομμένες κορυφές, όπως π,χ η μολόχα, που βλέπω να επιχειρούν κάποιοι, καθώς αυτή η τεχνική εφαρμόζεται μεν στα φυτώρια, αλλά τα μοσχεύματα τοποθετούνται σε υδρονέφωση με απόλυτα ελεγχόμενες συνθήκες και βέβαια προσθήκη ορμόνης ριζοβολίας.
– Η πιο καθοριστική φροντίδα για το χρυσάνθεμο και εν μέρει η… λύση του «μυστηρίου» για το απόλυτα ομοιόμορφο σχήμα μπάλας, είναι το κλάδεμα. Καταρχάς, μπορούμε να παρατείνουμε την εντυπωσιακή ανθοφορία, αφαιρώντας κάθε τόσο τα ξερά άνθη, ώστε το φυτό να έχει δύναμη να δημιουργεί καινούργια. Αφού λοιπόν τελειώσουν όλα, τα φύλλα της βάσης θα αρχίσουν να ξεραίνονται προχωρώντας προς τα πάνω. Τότε είναι η κατάλληλη στιγμή- αρχές χειμώνα- για ένα βαθύ κλάδεμα που σημαίνει κόψιμο… σύριζα με το έδαφος, αφήνοντας 2-3 πόντους βλαστού μόνο. Από τους οποίους αμέσως θα ξεπεταχτούν νέα βλαστάρια και θα δώσουν ένα ολοζώντανο φυτό, που ανάλογα με τον καιρό και την ποικιλία, θα δώσει και δεύτερη ανθοφορία μέσα στην άνοιξη.
– Αν θέλουμε το αυστηρά διαμορφωμένο σχήμα μπάλας του αρχικού φυτού, θα πρέπει να κόβουμε τις κορυφές μέχρι να το πετύχουμε, αρκεί αυτό το κορφολόγημα να σταματήσει περίπου δύο μήνες πριν την ανθοφορία, δηλ. το αργότερο μέχρι Αύγουστο. Βέβαια είναι λίγο απίθανο να πετύχουμε την απόλυτα συμμετρική σφαίρα με το χαμηλό ύψος (και γιατί άλλωστε;), διότι στα φυτώρια λαμβάνει χώρα ένα (αμαρτωλό) μυστικό: πέραν του επιμελημένου καθημερινού κλαδέματος, τα φυτά ραντίζονται με χημικό «επιβραδυντή ανάπτυξης», το περίφημο Alar για τους γνώστες και χάρη σ’ αυτό, τα φυτά παραμένουν χαμηλά, με απόλυτα ομοιόμορφη ανάπτυξη, που μόνο… τυχαία δεν είναι! Φυσικά τα χρυσάνθεμα που καλλιεργούνται για κομμένο λουλούδι σε ανθοδέσμες, συνήθως έχουν ψηλό στέλεχος και ένα άνθος, που σημαίνει ότι στο κλάδεμα αφαιρούνται όλοι οι πλαϊνοί βλαστοί για να δυναμώσει ο κεντρικός, ενώ αντίθετα σε ποικιλίες με πολλά άνθη σε ένα βλαστό, αφαιρείται ο κεντρικός ώστε να ενισχυθούν οι πλάγιοι.
– Ένα άλλο πολύτιμο μυστικό για τη «συγχρονισμένη» ανθοφορία των χρυσανθέμων του εμπορίου, την ίδια ακριβώς εποχή- όπως και το αλεξανδρινό των Χριστουγέννων- σχετίζεται με τον παράγοντα «φωτοπερίοδος», δηλαδή τις ώρες φωτός και σκοταδιού που θα δεχθεί το φυτό στη διάρκεια του 24ωρου. Το χρυσάνθεμο λοιπόν, πέρα από μέση θερμοκρασία γύρω στους 18ο, χρειάζεται οπωσδήποτε 12 ώρες σκοταδιού τη μέρα προκειμένου να διαμορφώσει ανθοφόρα μάτια και αν είναι λειψές, συμπληρώνονται στο θερμοκήπιο με… μαύρες κουρτίνες. Πόσο θα κρατήσει αυτή διαδικασία, ώστε το φυτό να βγει φορτωμένο άνθη στη αγορά συγκεκριμένη περίοδο, εξαρτάται από την ποικιλία του και ανάλογα τα φυτά χωρίζονται σε «ομάδες». Ας πούμε αυτά που ανήκουν στην ομάδα 8, σημαίνει ότι απαιτούν 8 βδομάδες 12ωρου ημερήσιου σκοταδιού μέχρι να σκάσουν τα μπουμπούκια. Ενώ σε φυσικές συνθήκες, ναι μεν αγιοδημητριάτικα, αλλά η ανθοφορία ακολουθεί τον καιρό και μπορεί να μετατοπιστεί λίγο πριν ή λίγο μετά. Η αγορά όμως τα απαιτεί προγραμματισμένα… νταν στην ώρα τους!
– Θα πρέπει επίσης να πούμε ότι ανήκει στην κατηγορία των πιο ανθεκτικών φυτών στο βάζο- γι αυτό και τόσο δημοφιλές σε ανθοδέσμες- που αν εφαρμόσουμε κάποια τρυκ, κοινά για όλα τα κομμένα λουλούδια, θα παρατείνουμε κατά πολύ την ζωντάνια του. Δεν έχουμε παρά να αλλάζουμε νερό κάθε δεύτερη μέρα και σε κάθε αλλαγή α) να κόβουμε οπωσδήποτε τις άκρες των μίσχων και β) να προσθέτουμε στο νερό, είτε την παλιά δοκιμασμένη συνταγή της ασπιρίνης, είτε 2-3 κουταλιές σούπας (θαυματουργή) σόδα, είτε 1 κουταλιά ζάχαρη + 1 κουταλιά λευκό ξύδι. Έτσι θα διπλασιαστεί σχεδόν η ζωή των λουλουδιών μας στο βάζο, παραμένοντας φρέσκα επί μακρόν. Προσωπικά έχω κρατήσει με αυτό τον τρόπο κομμένα χρυσάνθεμα ολοζώντανα, πάνω από μήνα!
– Να μη ξεχάσουμε όμως, πέρα από τις καλλωπιστικές και τις ευεργετικές ιδιότητες του χρυσάνθεμου, καθότι θεωρείται επίσης βότανο για την καταπολέμηση της υπέρτασης, της ζαλάδας, του πονοκεφάλου και με επιπλέον αντιβιοτικές- αντιπυρετικές ιδιότητες, που στην Κίνα είναι δημοφιλέστατο ως «τσάι χρυσανθέμων» εναντίον της γρίπης. Ένα εύκολο αφέψημα με 1 κουταλάκι αποξηραμένου φυτού για ένα φλιτζάνι ( πωλούνται οι κατάλληλες ποικιλίες), που αφήνουμε για 10 λεπτά σε βραστό νερό, σουρώνουμε και πίνουμε μέχρι 3 φορές ημερησίως. Από γεύση μη με ρωτάτε, δεν δοκίμασα…
Κατόπιν τούτων, υπάρχει ωραιότερο δώρο στους εορτάζοντες Δημήτρη και Δημητρούλα, από ένα «αγιοδημητριάτικο»; Με τα ΧΡΟΝΙΑ μου ΠΟΛΛΑ!
Φωτογραφικό υλικό
