Καθώς η καθημερινότητά μας έχει πλέον αλλάξει ριζικά, σκεφτόμαστε κάθε μας κίνηση και όλες οι δραστηριότητές μας έχουν επηρεαστεί, δε θα μπορούσε κανένας τομέας ακόμα κι αυτός της τέχνης να μείνει άθικτος. Πλέον πρέπει να λειτουργούμε κρατώντας αποστάσεις, φορώντας προστατευτικές μάσκες και καταναλώνοντας αρκετά μπουκαλάκια αντισηπτικών και απολυμαντικών.
Εστιάζοντας στον Πολιτισμό και την προσαρμογή κάθε πολιτιστικής εκδήλωσης στη μετά κορωνοϊόν εποχή, έχουμε να μελετήσουμε αρκετά μέτρα που ανακοινώθηκαν από το αρμόδιο Υπουργείο για τη διεξαγωγή των θερινών παραστάσεων. Άλλωστε περάσαμε δυο μήνες ακυρώσεων, αναβολών, εγκλεισμού, αδράνειας και είναι επιτακτική ανάγκη να επαναλειτουργήσει ο πολιτισμός και ό,τι αυτός περιλαμβάνει. Ωστόσο προκειμένου να υπάρχει η επαφή του κοινού με κάθε είδους τέχνη, μουσική, θέατρο, εκθέσεις προτείνεται η παρακολούθησή τους μέσω οθόνης. Σχεδόν κάθε πολιτιστικός φορέας, εκθεσιακός χώρος και μουσείο έχει το δικό του ψηφιοποιημένο υλικό το οποίο δημοσιεύεται δωρεάν για να συντηρείται η ψυχαγωγία των θεατών σε αυτήν την πρωτόγνωρη κατάσταση. Τι θα γίνει όμως από δω και πέρα; Ποιος δεν έχει συνδέσει τα καλοκαίρια με συναυλίες, θέατρο, θερινό σινεμά σε ανοιχτούς χώρους κάτω από τ’ αστέρια τ’ ουρανού; Τι θα απογίνουν όλοι οι εργαζόμενοι και οι καλλιτέχνες που περιμένουν το καλοκαίρι, τα φεστιβάλ για να παρουσιάσουν τα έργα τους και τις δουλειές τους; Αυτά και άλλα πολλά ερωτήματα απασχολούν όσους ασχολούνται και παρακολουθούν το χώρο του θεάματος.
.
.
Αρχικά το Υπουργείο Πολιτισμού έχει εξαγγείλει από τις 7 Μαΐου μέτρα για τη στήριξη του πολιτισμού αλλά και τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να πραγματοποιούνται τα δρώμενα για να προφυλαχθεί η δημόσια υγεία από τη διάδοση του Covid-19. Στο επίκεντρο είναι η διατήρηση των απαραίτητων αποστάσεων, καθώς αποτελούν προϋπόθεση για την πραγματοποίηση οποιασδήποτε παράστασης, αφού είναι ένα από τα βασικά μέτρα πρόληψης. Το θέμα είναι ότι ενώ τα πάντα οργανώνονται με βάση ενός σχεδίου αποστάσεων, επί της ουσίας, πουθενά δεν πρόκειται να κρατηθούν. Ενώ μέσα σ’ ένα ανοιχτό θέατρο ή κινηματογράφο μπορεί το κοινό να είναι διάσπαρτο και μακριά ο ένας από τον άλλο, πώς θα γίνει το ίδιο με τη σειρά που θα υπάρχει στην αναμονή της εισόδου; Καθημερινά βλέπουμε εικόνες από συνωστισμένους ανθρώπους σε ουρές προκειμένου είτε να πληρώσουν κάποια οικονομική εκκρεμότητα είτε να αγοράσουν κάτι από κάποιο κατάστημα ρούχων. Όσο κι αν οι άνθρωποι πιστεύουν ότι προσέχουν και στέκονται ο ένας με τον άλλο σε απόσταση δύο μέτρων, ακόμα κι αν υπάρχει άνθρωπος στην είσοδο που να ελέγχει την κατάσταση, όταν θα αρχίσει ο κόσμος να γίνεται πολύς απλά θα είναι ο ένας δίπλα στον άλλο. Ή μήπως πάνω σε κάθε εισιτήριο θα πρέπει να αναγράφεται θέση και διαφορετική ώρα προσέλευσης; Αδύνατον! Άρα αυτομάτως γίνεται ένας άτυπος διαχωρισμός χώρων και καταστάσεων, που άλλοτε διατηρούνται κι άλλοτε όχι τα δύο μέτρα απόστασης. Ίσως η χρήση μάσκας μας βοηθήσει να μειώσουμε λίγο τις αποστάσεις αλλά να παραμείνουμε και ασφαλείς. Άλλωστε γι’ αυτό το λόγο μας έχουν γίνει αναγκαίο καθημερινό αξεσουάρ.
.
.
Επόμενο μέτρο που γνωστοποιήθηκε ότι θα εφαρμοστεί για να διασφαλιστεί ότι το κοινό θα είναι απομακρυσμένο τόσο από τη σκηνή όσο και μεταξύ του είναι ότι η πληρότητα των χώρων θα ανέρχεται στο 40%. Αυτό δεν είναι κάτι απλό που θα εφαρμοστεί χωρίς να έχει κάποιο αντίκτυπο. Χρειάζονται ταυτόχρονα μέτρα προστασίας τόσο όλων των ανθρώπων που θα συμμετέχουν σε μια παραγωγή όσο και των θεατών που θα αγοράσουν τα εισιτήρια. Μειωμένη πληρότητα σημαίνει μειωμένος αριθμός εισιτηρίων, περιορισμένη προσβασιμότητα, μειωμένα έσοδα. Κι εδώ διερωτώμαι: Θα πέσει ξύλο για την εξασφάλιση ενός εισιτηρίου; Εφόσον ο έκαστος χώρος δε θα καλύπτεται, δε θα έχουν τα ίδια έσοδα οι παραγωγές είναι αναγκαίο να επαναπροσδιοριστούν τα ενοίκια των χώρων και το κόστος κάθε παράστασης ώστε να προστατεύονται τόσο οι εργαζόμενοι, οι οποίοι ήδη έχουν δει τις απολαβές τους να μειώνονται, όσο και οι καταναλωτές-θεατές, οι οποίοι δεν μπορούν να πληρώσουν ένα υπέρογκο εισιτήριο ώστε να καλύψουν τα χαμένα ποσά. Ένα ακόμα μέτρο που θα ήταν καλό να ληφθεί για την καλύτερη εξυπηρέτηση του κοινού είναι η κάθε παράσταση να πραγματοποιείται παραπάνω από μια μέρα ή την προηγούμενη προβλεπόμενη διάρκειά της ώστε να έχουν τη δυνατότητα όσο το δυνατόν περισσότεροι θεατές να παρακολουθήσουν τις παραστάσεις. Μια ακόμα ανησυχία που μπορεί να προκύψει είναι ότι εξαιτίας των περιορισμένων κερδών ενδεχομένως να δούμε παραστάσεις λιγότερο ποιοτικές και πιο πρόχειρες. Αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να προσέξουν ιδιαίτερα οι καλλιτέχνες καθώς το κοινό μετά από όλη αυτήν την περίοδο έχει ανάγκη να δει καλές παραστάσεις. Δε σημαίνει ότι το καλό πρέπει να είναι και ακριβό ή μια υπερπαραγωγή. Μια ποιοτική παράσταση μπορεί να είναι λιτή και οικονομική αλλά να παραμένει ολοκληρωμένη και αξιόλογη.
Επιπλέον ανάμεσα σε όλη αυτήν την αναστάτωση και τη νέα πραγματικότητα που δημιούργησε η πανδημία του νέου κορωνοϊού είναι οι αναρίθμητες ακυρώσεις κι αναβολές πολιτιστικών εκδηλώσεων. Ωστόσο παρόλο που το Υπουργείο ανακοίνωσε ότι θα μπορούν να πραγματοποιηθούν εκδηλώσεις με τη λήψη των απαραίτητων μέτρων παρατηρούμε να συνεχίζουν να ακυρώνονται φεστιβάλ και εκδηλώσεις. Το φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου θα γίνει με λιγότερες παραγωγές, στο Ηρώδειο και στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου θα ανεβούν μόνο εκδηλώσεις του φορέα του φεστιβάλ ενώ στην πόλη μας , στη Θεσσαλονίκη, ακυρώθηκε το θερινό φεστιβάλ που διοργάνωνε ο κεντρικός Δήμος αλλά και τα Δημήτρια. Αυτή η κατάσταση έχει οδηγήσει τους φορείς να ανεβάζουν ψηφιοποιημένο υλικό από παραστάσεις παλαιότερων ετών στο διαδίκτυο, να μαγνητοσκοπούν νέες εκδηλώσεις τηρώντας τα μέτρα και να τις προβάλουν, να αναμεταδίδουν δρώμενα μέσω live streaming . Έτσι, λοιπόν, οι θεατές διατηρούν την επαφή τους με την τέχνη μέσω οθόνης. Όμως η κάθε παράσταση ή συναυλία, με αυτόν τον τρόπο, μετατρέπεται σε ένα είδος «ταινίας», αφού χάνεται η ζωντάνια, η αμεσότητα, η αίγλη που έχει μια ζωντανή παρακολούθηση. Ναι μεν απολαύσαμε όλες τις διαδικτυακές δράσεις στην περίοδο της καραντίνας, μας δόθηκε η δυνατότητα να δούμε παραγωγές που ποτέ δε θα μπορούσαμε να δούμε, όμως δε γίνεται να θεωρήσουμε ότι όλο αυτό πρέπει να συνεχιστεί ή είναι φυσιολογικό. Πώς είναι δυνατόν να μιλάμε για ζωντανή παράσταση με απουσία κοινού; Δεν είναι εφικτό ένας θεατής να δει μια συναυλία, ένα θέατρο στο χώρο του και να δει την ίδια εκδήλωση στην οθόνη και να πει ότι ήταν το ίδιο. Όταν μια παράσταση εκτυλίσσεται μπροστά σου μπορείς να δεις και να νιώσεις κάθε λεπτομέρεια, ταυτίζεσαι με τους καλλιτέχνες, αισθάνεσαι τη δύναμή τους. Μπορείς να καταλάβεις καλύτερα τα μηνύματά που θέλει να περάσει κάθε έργο, αισθάνεσαι μια μυστική επικοινωνία με τους καλλιτέχνες, τους δημιουργούς και όλη η διαδικασία θέασης ανάγεται σε διαφορετικό πνευματικό και αισθητικό επίπεδο. Η προσωπική μου εμπειρία με τις online μεταδόσεις, καθώς αυτόν τον καιρό είδα αρκετές και κάποιες που είχα παρακολουθήσει κι από κοντά, είναι ότι δεν υπάρχει ουδεμία σχέση ούτε σαν αίσθηση, ούτε ως ήχος , ούτε ως δυναμική με τη ζωντανή παράσταση. Σκεφτείτε στο τέλος και το χειροκρότημα. Η αμοιβή του κοινού προς τους καλλιτέχνες είναι ένα θερμό παρατεταμένο χειροκρότημα, που εφόσον δεν υπάρχει κοινό λείπει κι αυτό.
Τέλος , αυτές οι πρωτόγνωρες αλλαγές στην ψυχαγωγία του ατόμου, αλλά και στην καθημερινότητά του, έχουν άμεσο αντίκτυπο στην ψυχολογία του. Τόσο ο θεατής όσο και ο καλλιτέχνης πλήττονται καθώς ο άνθρωπος αποξενώνεται, βλέπει τους γύρω του ως απειλή και μαθαίνει να ζει σε απόσταση. Ζούμε σε μια εποχή αποστασίωσης όπως δήλωσε πρόσφατα ο καθηγητής Γλωσσολογίας κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης. Μέσα σ’ αυτήν την κατάσταση το άτομο χάνει τα ενδιαφέροντά του, νιώθει να θέλει να κλειστεί στον εαυτό του, αρχίζει να μπερδεύεται για το τι πρέπει να κάνει και τι είναι φυσιολογικό. Άλλωστε όλοι θα έχουμε διαπιστώσει ανθρώπους που μετά την καραντίνα έτρεξαν, βγήκαν και δραστηριοποιήθηκαν ώστε να επανέλθουν, κι άλλους που δε θέλουν να βγουν από το σπίτι και την κλεισούρα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το άτομο να μη βρίσκεται σε κατάσταση αφύπνισης, δεν έχει εγρήγορση, γίνεται παθητικό και εύκολος στόχος εκμετάλλευσης.
Συμπερασματικά, η τέχνη είναι αναγκαία να υπάρχει σε οποιαδήποτε κατάσταση κι αν βιώνουμε. Η δημιουργία και ο πολιτισμός προάγει το πνεύμα των ανθρώπων, την αισθητική τους, τους βοηθά να ξεφεύγουν από τη ρουτίνα της καθημερινότητας αλλά και να προβληματίζονται για διάφορα κοινωνικά ζητήματα. Γι’ αυτό, λοιπόν, είναι επιτακτική ανάγκη οι αρμόδιοι να συνεργαστούν και να βρουν τις λύσεις που θα επιτρέψουν την πραγματοποίηση περισσότερων πολιτιστικών εκδηλώσεων αλλά θα εξασφαλιστεί και η προστασία της δημόσιας υγείας. Όλο το προηγούμενο διάστημα της καραντίνας ήταν σοκαριστικό και πρέπει να εκτονωθεί με τον πιο συνετό τρόπο. Ναι μεν πρέπει να προσαρμοστούμε σε νέα δεδομένα ώστε να μείνουμε ασφαλείς αλλά ταυτόχρονα πρέπει να διαφυλάξουμε την ψυχική και πνευματική μας υγεία.
Φωτογραφικό υλικό
