Συνεχώς ακούμε για το «φαινόμενο Μότσαρτ», για την επίδραση που έχει η μουσική στα μωρά και πώς μπορούν να γίνουν πιο έξυπνα. Έχει αναπτυχθεί ολόκληρη επιστήμη, η μουσικοθεραπεία, που μελετά τον τρόπο με τον οποίο η μουσική μπορεί να θεραπεύσει ή να βελτιώσει τον άνθρωπο από προβλήματα υγείας που ενδεχομένως αντιμετωπίζει (π.χ. ψυχολογικά, ψυχοκοινωνικά, νευρολογικά, αναπτυξιολογικά). Τι μας δείχνουν όμως οι έρευνες για το «φαινόμενο Μότσαρτ»; Μπορούμε να γίνουμε πιο έξυπνοι ακούγοντας κλασική μουσική;

Πολλές έρευνες έχουν γίνει μέχρι σήμερα ώστε να αποδείξουν ή να απορρίψουν τις ευεργετικές ιδιότητες που έχει η μουσική στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Ο πρώτος που προβληματίστηκε ήταν ο νευρολόγος Gordon Shaw ο οποίος μαζί με τους συνεργάτες του Frances Rauscher και Katherine Ky δημοσίευσαν μια έρευνα στο περιοδικό Nature. Στην έρευνά τους χρησιμοποίησαν 36 φοιτητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια τους οποίους υπέβαλαν σε τρεις δοκιμασίες χωροταξικού συλλογισμού πριν από τις οποίες υπήρχαν 10 λεπτά ακρόασης της σονάτας για δυο πιάνα του Mozart σε Ρε Ματζόρε Κ.448, μιας κασέτας με οδηγίες χαλάρωσης και κατάστασης σιωπής. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες απέδωσαν καλύτερα στις δοκιμασίες μετά από την ακρόαση της μουσικής του Mozart. Ωστόσο οι μετρήσεις υπέδειξαν ότι η επίδραση της μουσικής διαρκούσε για 15 λεπτά μόνο. Πολλές έρευνες που ακολούθησαν επιβεβαίωσαν αυτές τις υποθέσεις των νευροεπιστημώνων.

Από την άλλη πλευρά ο Steele και οι συνεργάτες του προσπάθησαν να υποστηρίξουν τα πρώτα αποτελέσματα όμως κατέληξαν ότι δεν υπάρχει κάποια ιδιαίτερη επίδραση της μουσικής του Μότσαρτ. Σε αυτό το πείραμα όμως φάνηκε η επίδραση των μουσικών ακουσμάτων που χρησιμοποιήθηκαν. Οι συμμετέχοντες όταν άκουγαν μια επαναλαμβανόμενη μουσική του Glass ήταν λιγότερο ευδιάθετοι απ’ όταν άκουγαν μια σονάτα του Μότσαρτ . Σε επόμενες έρευνες οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι δεν υπάρχει επίδραση της μουσικής Mozart στο IQ αλλά στην επίδοση των συμμετεχόντων μέσω της διάθεσης που τους προκαλεί.

Στηριζόμενοι στα παραπάνω μπορούμε να σκεφτούμε ότι σίγουρα η μουσική του Mozart και γενικά η κλασική μουσική, λόγω της πολύπλοκης δομής της, είναι ωφέλιμη γιατί επιδρά σε εσωτερικές λειτουργίες του ανθρώπινου εγκεφάλου όπως ο χωροταξικός συλλογισμός και η συναισθηματική κατάσταση, επομένως στην ψυχολογική διάθεση και τη διέγερση του ατόμου και τελικά στην επίδωσή του. Η μουσική που βοηθά σε μια θετική διάθεση και ανεβασμένη διέγερση μπορεί να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα του ατόμου σε αντίθεση με την ανία και την χαμηλή διέγερση που του προκαλεί η μινιμαλιστική μουσική ή η σιωπή.

Τι επίδραση μπορεί να έχει, επομένως, η μουσική του Μότσαρτ στην εμβρυϊκή και βρεφική ηλικία του ανθρώπου;

Γιατροί σε νοσοκομεία της Αμερικής παρατήρησαν ότι η μουσική του Μότσαρτ ηρεμούσε τα μωρά, βοηθούσε τα πρόωρα νεογνά να τρέφονται περισσότερο και καλύτερα κι επομένως διαπίστωσαν ότι επηρέαζε την ανάπτυξή τους. Με γνώμονα αυτά τα ευρήματα διάφορα νοσοκομεία της Αμερικής τοποθέτησαν ειδικά συστήματα μουσικής στους θαλάμους των νεογνών και στις θερμοκοιτίδες. Ωστόσο πάλι βρέθηκαν επιστήμονες οι οποίοι αρνούνταν τη σχέση της μουσικής με την ανάπτυξη των νεογνών. Ακόμα έχει βρεθεί ότι η μουσική που ακούει η μητέρα κατά την εγκυμοσύνη επηρεάζει την ψυχολογική της διάθεση και κατ’ επέκταση του μωρού. Κάποιες μητέρες που άκουγαν Mozart στη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους υποστήριξαν ότι απέκτησαν πιο έξυπνα παιδιά.

Τελικά συμπεραίνουμε ότι μπορεί η μουσική του Μότσαρτ να μην κάνει απευθείας πιο ευφυή τα μωρά αλλά σίγουρα τα βοηθά να ηρεμήσουν όπως γενικά η κλασική μουσική. Τα μωρά είναι καλό να εκτίθενται σε ήρεμες μελωδίες αλλά με πολύπλοκες δομές ώστε να δέχεται ερεθίσματα ο εγκέφαλος τους και να τα βοηθά στην ανάπτυξη της φαντασίας και την σκέψης τους. Ακόμα είναι γνωστό ότι τα παιδιά που ασχολούνται με τη μουσική μπορούν να ανταποκρίνονται καλύτερα στις θετικές επιστήμες, στη μαθηματική σκέψη κι αποκτούν πιο ολοκληρωμένο συναισθηματικό κόσμο. Άλλωστε ποιον έβλαψε η μουσική; Όλους μας βοηθά να διαχειριστούμε τη διάθεσή μας, να διασκεδάσουμε, να χαλαρώσουμε, να συγκεντρωθούμε, ακόμα και να αγαπήσουμε και να συγκινηθούμε. Η μουσική που επιλέγει να ακούσει κανείς επιδρά συνειδητά και ασυνείδητα σε όλη του την ύπαρξη κι αποτελεί μέρος της προσωπικότητας και της καθημερινότητάς του. Όταν συνειδητοποιήσουμε όλα αυτά τα οφέλη και προσπαθήσουμε να γνωρίσουμε βαθύτερα τη μουσική χωρίς να απαξιούμε κανένα είδος της, τότε θα γίνουμε πραγματικά εξυπνότεροι.