ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΠΟΥΖΟΣ συγγραφέας: «Βεβαιότητες, βιαιότητες». Ο Τάσος Αγγελίδης Γκέντζος συνομιλεί μαζί του αφήνοντας την πόρτα ανοιχτή και τα σκυλιά λυμένα…
Ο Τάσος Αγγελίδης Γκέντζος μισεί τις κλειδαρότρυπες και συνομιλεί με εκείνους τους εργάτες της τέχνης που του δανείζουν τα κλειδιά και τα αντικλείδια για τις πόρτες του νου και της ψυχής!
1. Ένας από τους βασικούς στόχους μιας συνέντευξης είναι να φιλοξενήσει μέσα στις γραμμές της τις αλήθειες κι ένας δεύτερος να διαβαστεί από όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους. Φυσικά μέσω αυτής “διαφημίζεται” και αυτός που την παραχωρεί στο μέσο. Έχετε την ευκαιρία να διαφημίσετε ανοιχτά και ξεκάθαρα αυτό που θα θέλατε και να πείσετε τους αναγνώστες μας για την αλήθεια σας.
Προτείνω σε όποιον ενδιαφερθεί, να μπει στον κόπο να ρωτήσει κάποιους που διάβασαν τα βιβλία μου, όχι εκείνους που ισχυρίζονται ότι τα διάβασαν χωρίς να το έχουν πράξει. Όσο και να τα παινέσω ο ίδιος, ποτέ δε θα μετρήσουν τα λόγια μου περισσότερο από την γνώμη ενός αναγνώστη.
2. Θα σας προκαλούσα να σκεφτείτε την μέχρι τώρα ζωή σας και να επιλέξετε στην συνέχεια να μας παρουσιάσετε τα ελαττώματα ή τα προτερήματά σας. Ξέρω πως όλοι οι άνθρωποι έχουν και ελαττώματα και προτερήματα. Στην παρούσα στιγμή θα με ενδιέφερε να επιλέξετε μόνο την αυτοσύσταση των προτερημάτων σας ή μόνο την αυτοσύσταση των ελαττωμάτων σας.
Τα προτερήματα θ' ακούγονταν ως αυτοέπαινος και αλαζονεία. Εάν αποκαλύψω τα πραγματικά ελαττώματά μου, θα γίνω πιο ευάλωτος στους εχθρούς μου. Ενδέχεται και κάτι που εγώ θεωρώ ελάττωμα, άλλοι να το θεωρούν προτέρημα, με κίνδυνο να παρερμηνευτεί η απάντησή μου. Να αναφέρω ορισμένα ανώδυνα ελαττώματα, υπαρκτά ή ανύπαρκτα, το θεωρώ υποκρισία. Άλλωστε ο άνθρωπος Καλπούζος, δεν είναι το ίδιο πρόσωπο με τον δημιουργό Καλπούζο. Τα ελαττώματα και τα προτερήματα του δημιουργού, μπορεί να τα ανακαλύψει κανείς στα βιβλία μου. Για τα άλλα δε νομίζω ότι σκοτίζονται και πολύ οι αναγνώστες.
3. Δώστε μόνος σας έναν τίτλο από την ψυχή και το μυαλό σας για αυτή την συνέντευξη. Θα ήθελα αυτός ο τίτλος αρχικά να προβληματίσει τον αναγνώστη μας και στην συνέχεια να του δημιουργήσει την επιθυμία να διαβάσει τις απόψεις σας. Εφόσον καταφέρει να την διαβάσει μέχρι το τέλος... να του αφήσει και κάποιον προβληματισμό.
Βεβαιότητες, βιαιότητες.
4. Αν δεν απαντήσετε σε κάποια από τις ερωτήσεις, κάτω από την ερώτησή μου θα βάλω μία παύλα. Θεωρώντας αυτονόητο πως όλες οι ερωτήσεις μου θα κινούνται στα πλαίσια της κοσμιότητας και θα έχουν να κάνουν με το μυαλό, την ψυχή και την ιδεολογία σας θεωρώ την αποφυγή μιας απάντησης ως αδυναμία έκφρασης και επικοινωνίας. Ποια είναι η δική σας άποψη περί του θέματος αυτού, αλλά και γενικότερα για την “ελευθερία” αυτού που παραχωρεί την συνέντευξη;
Ρωτάς, απαντώ, αυτή είναι η συνέντευξη. Εάν οι ερωτήσεις είναι άστοχες ή ανόητες ή εάν ο ερωτών αγνοεί το έργο εκείνου απ' τον οποίο ζητά τη συνέντευξη, δε θα επιτευχθεί το καλύτερο αποτέλεσμα. Ενδέχεται να συμβεί και το αντίθετο, όταν ο ερωτώμενος δεν κατανοεί την ερώτηση ή αδυνατεί να αρθρώσει μια απάντηση της προκοπής. Όπως και να 'χει είναι σαν μην παντρεύεται καλά ο στίχος με τη μελωδία ενός τραγουδιού. Όσο για την ελευθερία εκείνου που απαντά, περιορίζεται απ' το περιεχόμενο της ερώτησης. Εκτός και ενεργεί ως πολιτικός, που άλλα τους ρωτούν και άλλα απαντούν. Όμως διαφωνώ με το συμπέρασμά σας ότι η αποφυγή μιας απάντησης συνεπάγεται αδυναμία έκφρασης και επικοινωνίας. Ακούγεται ως να εκβιάζει την απάντηση. Είναι πιο έντιμο να μην απαντά κανείς, παρά να υποκρίνεται ή να λέγει άλλα αντί άλλων.
5. Όταν ρωτάς έναν συγγραφέα να σου αναφέρει κάποιο βιβλίο που του άρεσε μετρημένες είναι οι φορές που δεν απαντά αναμενόμενα. Αναφέρει κάποιο ξένο βιβλίο, αποφεύγει επιμελώς τους έλληνες συγγραφείς και τα βιβλία τους για να μην κακοκαρδίσει κανέναν και σχεδόν πάντα δεν σου λέει γιατί του άρεσε το συγκεκριμένο βιβλίο. Υπάρχει και η άποψη πως οι συγγραφείς μας δε διαβάζουν... Είμαι περίεργος τι θα σκεφτώ όταν θα διαβάζω την δική σας απάντηση.
Φαντάζομαι ότι δεν περιμένετε να απολογηθώ για το τι απαντούν οι λοιποί συγγραφείς και αν έχουν στόχο να μην κακοκαρδίσουν ή να μην εξυψώσουν κάποιον. Ούτε μπορώ να γνωρίζω αν στο σύνολό τους διαβάζουν. Πάντως σας διαβεβαιώνω ότι οι ελάχιστοι φίλοι μου συγγραφείς, αυτών που γνωρίζω την προσωπική τους ζωή, διαβάζουν πάρα πολλά βιβλία. Για παράδειγμα ο Μάνος Ελευθερίου, η Ελένη Πριοβόλου, ο Κώστας Μουρσελάς, η Ελένη Γκίκα, ο Ισίδωρος Ζουργός. Σε ό,τι με αφορά είμαι από εκείνους που δε διαβάζουν όσο θα ήθελα λογοτεχνία, μια και οι έρευνές μου για τα βιβλία μου απαιτούν πάρα πολύ χρόνο. Από τα τελευταία βιβλία ελληνικής λογοτεχνίας που διάβασα ήταν το "Για το όνειρο πώς να μιλήσω" της Ελένης Πριοβόλου, και μου άρεσε για την εκπληκτική του γλώσσα.
6. Η τέχνη ξεκινάει από το εξώφυλλο ενός βιβλίου ή από το εσωτερικό του; Το εσωτερικό του βιβλίου στην δική σας περίπτωση συμβαδίζει με το εξωτερικό ή βαδίζουν σε εντελώς αντίθετους δρόμους; Ανάμεσα στις απαντήσεις που θα μου δώσετε για αυτή την συνέντευξη θα βάλω και μερικά από τα εξώφυλλα των βιβλίων σας. Ποια έχετε να μου προτείνετε;
Η Τέχνη ενός βιβλίου ξεκινά και τελειώνει στο περιεχόμενό του. Το εξώφυλλο υπηρετεί την προσπάθεια προβολής του. Παλιότερα τα βιβλία είχαν στο εξώφυλλο μόνο τον τίτλο. Ωστόσο ούτε ο τίτλος μπορεί να συνοψίσει ή να κωδικοποιήσει όσα πραγματεύεται ένα βιβλίο, πλην ελαχίστων. Στα βιβλία μου προσπαθώ ο τίτλος και το εξώφυλλο να συνάδουν με το περιεχόμενο, τουλάχιστον ως προς κάποιο από τα κεντρικά θέματα που πραγματεύονται. Θα σας πρότεινα τα εξώφυλλα από το "Ό,τι αγαπώ είναι δικό σου", το "Σάος-παντομίμα φαντασμάτων", το "Άγιοι και δαίμονες-Εις ταν Πόλιν", το "Ιμαρέτ" και το "Έρωτας νυν και αεί".
7. Η φιλοσοφία κάνει λόγο για την αυτοαναφορικότητα στην τέχνη. Στοιχεία από την προσωπική ζωή, την ιδεολογία, την προσωπική φιλοσοφία του συγγραφέα που περνούν με μιαν άλλη μορφή μέσω της τέχνης του στο ευρύ κοινό. Μπορείτε να μου υποδείξετε κάποια στοιχεία αυτοαναφορικότητας στο έργο σας.
Κάθε βιβλίο απεικονίζει το πώς προσλαμβάνει τον κόσμο ο εκάστοτε συγγραφέας ή το πώς θα ήθελε να είναι. Όλα διηθούνται μέσα από αυτόν και φυσικά ενυπάρχει η κοσμοθεωρία του, αυτήν καταχωρεί στα κείμενά του με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Την ίδια εικόνα που βλέπουν εκατό άνθρωποι, θα την περιγράψουν με εκατό διαφορετικούς τρόπους, κι όχι μόνο γλωσσικά. Εάν, για παράδειγμα, η εικόνα αφορά ένα δυστύχημα μην εκπλαγείτε εάν ακούσετε τόσες εκδοχές όσοι και οι αυτόπτες μάρτυρες. Εξάλλου βίωμα αποτελεί κι ό,τι διαβάζει κανείς. Βίωμα είναι και τα θεατρικά έργα που παρακολούθησε, τα τραγούδια, οι κινηματογραφικές ταινίες, όσα παρατηρεί να συμβαίνουν γύρω του και τόσα άλλα. Κοντολογίς, ό,τι μπόλιασε και συνεχίζει να μπολιάζει την ψυχή και τον νου του.
Κατά συνέπεια το προσωπικό στοιχείο εμφιλοχωρεί σε κάθε κείμενο. Εάν καταχωρούνται σ' ένα βιβλίο και κάποια στιγμιότυπα της ζωής ενός συγγραφέα ή στοιχεία του χαρακτήρα του, το θεωρώ μικρότερης σημασίας. Κατά συνέπεια ό,τι συμβαίνει στα βιβλία μου αποτελεί τη δική μου πρόσληψη του κόσμου. Εάν μπαίναμε σε παραδείγματα θα έπρεπε να αναλύσω το σύνολο του περιεχομένου των βιβλίων μου. Γιατί ακόμη και ο "κακός" ήρωας, είναι δοσμένος με τον τρόπο που προανέφερα. Ενδεικτικά, πάντως, αναφέρω ως στοιχεία αυτοαναφορικότητας, τις απόψεις που διατυπώνει ο παππούς Ισμαήλ στο Ιμαρέτ, ο Μποκρουζέ στο Άγιοι και δαίμονες, ο Ερμείας στο Ό,τι αγαπώ είναι δικό σου και ο Αριστοτέλης Καλόης στο Σάος.
8. Οι ερωτήσεις οφείλουν να ψάχνουν το γιατί και το πώς. Δε θεωρώ έξυπνες τις απαντήσεις που ξεφεύγουν με νηπιακά τεχνάσματα από την ουσία και δεν απαντούν στο ερώτημα. Έχοντας στον νου μου την ειδοποιό διαφορά... θα ήθελα λοιπόν να μου πείτε γιατί να επιλέξω να διαβάσω και τα δικά σας βιβλία ανάμεσα στα τόσα άλλα βιβλία που κυκλοφορούν σε βιβλιοπωλεία και διαδίκτυο.
Εμμένοντας σ' αυτό που σας απάντησα στην πρώτη μου ερώτηση σας μεταφέρω το σχόλιο που μου έχουν πει ή γράψει εκατοντάδες αναγνώστες για όλα μου τα μυθιστορήματα: «παρακαλούσα να μην τελειώσει».
9. Κανένας άνθρωπος της τέχνης δεν πιστεύει πως έχει καβαλήσει το καλάμι. Το καλάμι το καβαλάς είτε επειδή πιστεύεις πως γράφεις καλά, είτε επειδή πουλάς πολύ, είτε επειδή ακούς καλά λόγια από τους άλλους. Θα μπορούσα να προσθέσω κι άλλα πολλά. Αν διαθέτετε αυτογνωσία, μέτρο και σεμνότητα τότε μιλήστε μου για αυτά. Αν πάλι τυχαίνει να διαθέτετε και τα αντίθετά τους... με το ίδιο ενδιαφέρον θα ακούσω την απάντησή σας.
Ως βεβαιότητα και συνεπώς βιαιότητα ακούγεται η ερώτηση. Όποιος έχει την αυτογνωσία ότι γράφει καλά, σημαίνει κατ' ανάγκη κι ό,τι καβάλησε το καλάμι; Είναι παντελώς αυθαίρετο και άστοχο συμπέρασμα. Δεν το αποδέχομαι. Υπάρχει αυτός που διαθέτει τη γνώση και το ταλέντο και μπορεί να φτιάχνει ένα ωραίο περιβόλι. Θέλει ταλέντο, ξέρετε κι αυτό. Κάποιος άλλος μπορεί να γράφει ωραία, η να τραγουδά όμορφα ή να έχει το ταλέντο του αρχιτέκτονα ή του χημικού. Το καλάμι το καβαλά κανείς λίγο παραπέρα. Όταν πιστεύει ότι υπερίπταται των λοιπών ανθρώπων και δεν αντιλαμβάνεται ότι κάποιος άλλος κάνει καλά κάτι άλλο. Όταν νομίζει πώς κάποιος έγινε. Όταν ξεχνά ότι παρέκει καρτερά ο θάνατος για όλους. Όσον αφορά την αυτογνωσία, αυτός θα έπρεπε να είναι ο δρόμος της ζωής καθενός. Θεωρώ ότι βρίσκομαι στην εν λόγω πορεία, όμως δεν τελειώνει ποτέ. Γηράσκω αεί διδασκόμενος. Το μέτρο και η σεμνότητα αποτελούν μέρος της ίδιας πορείας. Σε πολλά δεν έχω καταφέρει να έχω μέτρο. Όμως το μέτρο και η σεμνότητα έχει σημασία σε ποιον απευθύνονται, ποιον έχεις αντίκρυ σου. Να είσαι σεμνός απέναντι στον αλαζόνα, στον υπερφίαλο, στον σνομπ, σ' αυτόν που προσπαθεί να σε πατήσει στον λαιμό, σ' αυτόν που σε αδικεί και σε υβρίζει; Δεν είμαι της άποψης "Σφάξε με αγά μου ν' αγιάσω". Εξάλλου, όπως γράφω στο Σάος "Στην αποκοτιά και στην τόλμη των λίγων στηρίχθηκε και ξεπέρασε το μέτριο ο άνθρωπος ". Γιατί και το μέτρο, συμπεριλαμβάνει πολλές φορές και το μέτριο.
10. Ο συγγραφέας είναι ένας πνευματικός άνθρωπος της εποχής του. Ποιος λοιπόν θα έπρεπε να είναι ο ρόλος ενός συγγραφέα στα σημερινά δίσεκτα χρόνια που ταλανίζουν την πατρίδα μας; Εσείς τι ακριβώς κάνετε για να δικαιολογήσετε στον εαυτό σας και στους γύρω τον “τίτλο” σας;
Δεν θεωρώ κατ' ανάγκη όλους τους συγγραφείς διανοούμενους και πνευματικούς ανθρώπους. Ακόμη κι αυτός που αποδέχεται ανάλογους τίτλους, μου γεννά ερωτηματικά. Δυστυχώς οι δύο έννοιες τείνουν να ταυτιστούν. Πνευματικός άνθρωπος είναι και ο φίλος μου Κώστας Χατζάρας, κτηνοτρόφος και απόφοιτος δημοτικού, ο οποίος ζει στον Εμπεσό Αιτωλοακαρνανίας. Έχει κατακτήσει τη λαϊκή σοφία και είναι πολύ πιο σοφός από πολλούς δήθεν διανοούμενους. Γιατί να είναι πνευματικός άνθρωπος κάποιος που αράδιασε κάμποσες ανούσιες σελίδες; Προσωπικά ούτε διεκδικώ, ούτε πασχίζω να δικαιολογήσω κανέναν τίτλο πνευματικού ανθρώπου. Σάμπως, δηλαδή, όλοι οι άλλοι να μην έχουν πνεύμα. Αλλά κι ο πνευματικός άνθρωπος, αν δεχτώ την έννοια όπως τη θέτετε, τι γνωρίζει από οικονομία; Τι γνωρίζει από εμπόριο; Τι γνωρίζει από ασφαλιστικό σύστημα; Τι γνωρίζει από τα θέματα προμηθειών οργάνων για τα νοσοκομεία ή για τα οπλικά συστήματα του στρατού; Άρα θέλουμε ο πνευματικός άνθρωπος, παρότι αδυνατεί να κατέχει όλες αυτές τις γνώσεις, να υποταχθεί στη λογική κάποιων πολιτικών, να υιοθετήσει τα μεν ή τα δε επιχειρήματα, και να γίνει ακολουθητής τους, ενώ θα εμφανίζεται ως δήθεν μπροστάρης. Γιατί αυτό συμβαίνει συνήθως. Ως συμμετοχή ερμηνεύεται ένα ακόμη σύνθημα, σε μορφή επιστολής, ή η ταύτιση με τη μια ή την άλλη κομματική δύναμη.
.
Όμως ο πνευματικός άνθρωπος, που θα μπορούσε να είναι ο καθένας, δεν είναι θαυματοποιός. Η δουλειά του πνευματικού ανθρώπου, έτσι όπως την κατανοώ, δεν μπορεί να αποδώσει τίποτε με φωνές και συνθήματα. Γιατί δε φτάνει να γκρεμίσεις, χρειάζεται και να κτίσεις. Και το κτίσιμο απαιτεί άλλες προσλαμβάνουσες, άλλες αντοχές και θυσίες και πρέπει να είναι έτοιμος κανείς να τις αντέξει και να υποστηρίξει τις όποιες ανατροπές θα αποδώσουν στο μέλλον κι όχι την επόμενη στιγμή. Αλλιώς δεν ανακτά κανείς τη χαμένη αξιοπρέπειά του. Απλώς επαναστατεί, τρόπον τινά, και πέφτει θύμα της επανάστασης ή η επανάσταση θύμα όσων αδυνατούν να την υποστηρίξουν και θα μεταβληθούν πολύ σύντομα σε επικριτές της. Το μέγα ζητούμενο και η μεγάλη μάχη που πρέπει να δοθεί στον τόπο μας είναι η εσωτερική καλλιέργεια. Μια μάχη που δε δόθηκε ποτέ συντεταγμένα ούτε από την πολιτεία, η οποία φέρει και τη μεγαλύτερη ευθύνη, ούτε όμως από τους λοιπούς κομματικούς πολιτικούς χώρους. Κι αυτή η μάχη είναι μακρόχρονη, απαιτεί κόπο και συνεχή άσκηση και μαθητεία. Εάν δε δοθεί θα αναζητούμε μονίμως φωτισμένους ηγέτες και πνευματικούς φωστήρες και θα γυροφέρνουμε στον ίδιο λαβύρινθο. Γιατί μόνο ένας φωτισμένος λαός μπορεί να αναστήσει την Ελλάδα ή έστω ένα σημαντικό μέρος του λαού που θα τραβήξει το άρμα. Προς αυτή την κατεύθυνση κινούνται και τα καλά βιβλία.
11. Κατά την εκτίμησή μου λογοτεχνία δίχως “έρωτα” και “θάνατο” δεν μπορεί να υπάρξει. Ανεξάρτητα με το αν ενστερνίζεστε ή βρίσκεστε απέναντι στην παραπάνω άποψη θα ήθελα να μάθω πως διαχειρίζεστε εσείς στην γραφή αλλά και στην ζωή σας τις έννοιες του έρωτα και του θανάτου;
Αν μπορεί η ζωή να υπάρξει δίχως έρωτα και θάνατο, τότε θα μπορέσει και η λογοτεχνία. Εκτός και η λογοτεχνία πάψει να ασχολείται με τη ζωή. Ο έρωτας είναι η πεμπτουσία της ζωής και αξίζει κανείς να μιλά για το μεγαλείο του. Να τον υψώνει εκεί που του αξίζει κι όχι να τον κυλά στις ροζ ή όποιου άλλου χρώματος λάσπες. «Μεγαλύτερη ευτυχία απ’ το να γέρνω το κεφάλι μου στην αγκαλιά σου ποτέ δε βρήκα. Νιώθω να βάφεται ο κόσμος με χρώματα βαθιά, σαν από λεπτοτριμμένα μπαχάρια, και χάνεται ο χρόνος» λέει στο ΣΑΟΣ, ο Μαρίνος Μενελάου. Ο θάνατος είναι ο μέγας εξισορροπιστής. Είναι αυτός που μας βοηθά να κατανοήσουμε τη ματαιότητα της ύπαρξής μας και συγχρόνως να καταδικάσουμε την αλαζονεία μας και τις μικροπρεπείς συμπεριφορές μας, ασχέτως εάν αυτό δε συμβαίνει όσο θα έπρεπε. «Κάθε μάνας γέννα, πεσκέσι του θανάτου» λέει στο Ιμαρέτ ο παππούς Ισμαήλ. «Ο θάνατος περπατά μαζί σου σε κάθε βήμα. Αν τον ξεχάσεις, είναι λάθος, γιατί σαν έρθει θα σε βρει απροετοίμαστο. Και να τον μελετάς συνέχεια είναι λάθος, γιατί θα σκοντάφτεις σε κάθε βήμα σου και δε θ’ απολαύσεις τη ζωή. Τι πρέπει να κάμνει λοιπόν κανείς; Να τον στοχάζεται κάθε φορά που υψώνεται μέσα του ο καπνός της περηφάνιας» λέει ο Μποκρουζέ στο Άγιοι και δαίμονες. «Τι νομίζεις είναι η ζωή του καθενός; Μια γρατζουνιά. Βαθύτερη, ανάβαθη, λίγο διαφέρει. Κάνεις έτσι με τον σουγιά και χαράζεις στον κορμό του δέντρου τ’ αρχικά του ονόματός σου. Όχι στο λιθάρι, δε βαστιέται πάνω του ζωή. Εκεί ζωή και θάνατος δεν ξεχωρίζει. Το δέντρο σιγά σιγά κλείνει με τη φλούδα του όσα χάραξες και κάποια μέρα πάει, χάνονται τελείως. Αυτή ήταν η ζωή σου. Οι ζωές ολωνών μας» ο μπάρμπα Ιπποκράτης στο "Ό,τι αγαπώ είναι δικό σου".
12. Μέσα από αυτή την συνέντευξη θα ήθελα να δώσω στους αναγνώστες μας την ευκαιρία να γνωρίσουν καλύτερα την συγγραφική σας τέχνη. Δώστε μας ένα δείγμα πέντε έως δέκα σειρών από κάποιο έργο σας.
«Ένα ιμαρέτ είναι η γη. Το ιμαρέτ του Θεού. Κι εμείς οι φτωχοί, τα ορφανά και οι ταξιδιώτες της ζωής, που μας φιλοξενεί. Μας τρέφει, ανοίγει την αγκαλιά του, μας δέχεται και μας επιτρέπει ν’ απολαύσουμε και να χαρούμε τη ζωή. Κι εμείς θαρρούμε πως το διαφεντεύουμε. Το μοιράσαμε, είπαμε “αυτός ο τόπος δικός μας, εκείνος δικός σας” κι ύστερα ορμήσαμε ο ένας στον τόπο του άλλου, χωρίς να νογάμε ότι δεν ανήκει σε κανέναν. Μας άφησε ο Θεός αυτό το ιμαρέτ να το διαχειριστούμε κι εμείς αρπάζουμε, κλέβουμε, αδικούμε, εκμεταλλευόμαστε, διεκδικούμε όλο και περισσότερα, μέχρι την ώρα που θα επιστρέψουμε το τομάρι μας εκεί όπου ανήκει, στο χώμα».
13. Τι σας έκανε να διαλέξετε το παραπάνω;
Εμπεριέχει τον συμβολισμό του τίτλου του μυθιστορήματός μου Ιμαρέτ, ολοκληρωμένο νόημα ως απόσπασμα και απηχεί σε βασικές πτυχές της κοσμοθεωρίας μου.
14. Θα ήθελα να μας μιλήσετε για τα όνειρα και τα οράματά σας που δεν είδαν ακόμα το φως του ήλιου, δηλαδή για εκείνα τα κομμάτια της ψυχής σας που έμειναν μέχρι σήμερα κλεισμένα στα συρτάρια της εσωτερικότητας παρόλο που θα ήθελαν πολύ να περπατήσουν την ύπαρξή τους στον παρόντα χρόνο.
Δεν έχω καταπιεσμένα όνειρα και οράματα.
15. Στην ερώτησή μου για το τι είναι τέχνη οι περισσότεροι μου λένε πως είναι ένα μεγάλο θέμα και πως θέλει χρόνο μια τέτοια συζήτηση. Έχετε όλο τον χρόνο να σκεφτείτε και να μου δώσετε τον δικό σας “ορισμό” για την τέχνη.
Τέχνη είναι η διάχυση της ψυχής του δημιουργού στη Διάσπαρτη Δύναμη που συνθέτει, διατηρεί και αποσυνθέτει στο αέναο τη ζωή και τα πράγματα. Συγχρόνως η ενθυλάκωσή της Διάσπαρτης Δύναμης εντός του.
16. Υπήρξατε “αιρετικός” στην τέχνη και στη ζωή ή για να μπορέσετε να προχωρήσετε συμβιβαστήκατε με το σύστημα αξιών, τις σκληρές απαιτήσεις και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής σας;
Λειτούργησα και λειτουργώ ως μοναχικός λύκος με ό,τι αυτό συνεπάγεται
17. Σήμερα δεν υπάρχουν μόνο πολλοί εκδοτικοί οίκοι και συγγραφείς, αλλά και πολλοί κριτικοί. Δεν είναι λίγοι εκείνοι οι συγγραφείς που γράφουν σε περιοδικά – ηλεκτρονικά και μη – κριτικές για το έργο των ομοτέχνων τους. Κατά πόσο ο μέσος αναγνώστης είναι σε θέση να διαχωρίσει την βιβλιοκριτική του ανθρώπου που κουβαλά σπουδές, γνώση και εμπειρία στις πλάτες του από εκείνη την γνώμη που προβάλλει την θετική ή αρνητική ενός έργου με μοναδικό ίσως σκοπό να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του συμφέροντα και να διατηρήσει τις δημόσιες σχέσεις του στο βάθρο του προσκηνίου;
Είναι πολύ δύσκολο για κάθε αναγνώστη να διακρίνει τη σκοπιμότητα οποιουδήποτε κριτικού, αφού αυτή δε συνεπάγεται κατ' ανάγκη τη μη επάρκεια σε γνώσεις, σπουδές και εμπειρία. Είναι σαν να προσπαθεί κανείς να εισέλθει στην άβυσσο της ψυχής κάθε κριτικού και να διαβλέψει τις προθέσεις του. Άλλωστε για πολλά βιβλία, παγκόσμιας αποδοχής, έχουν γραφεί ουκ ολίγες αντιφατικές κριτικές.
18. Ευτυχισμένες και δυστυχισμένες ώρες του παρελθόντος έρχονται στην σκέψη σας σε μια στιγμή προσωπικού απολογισμού. Η ευτυχία και η δυστυχία κουμπώνουν την ύπαρξή τους με την επιτυχία και την αποτυχία; Πως διαχειρίζεστε στον παρόντα χρόνο την χαρά και την λύπη του χθες;
Πορεύομαι ρίχνοντας πολύ συχνά το βλέμμα προς τα πίσω χρόνια. Οπλίζομαι έτσι και προχωράω. Όταν μιλάμε για ευτυχία, για μένα σημαίνει στιγμές της ζωής μου. Μόνο οι χαζοχαρούμενοι και οι ηλίθιοι είναι μονίμως ευτυχισμένοι. Όταν ο άλλος παρέκει πεινά ή πεθαίνει εσύ δεν μπορείς να νιώθεις ευτυχισμένος. Όσο για τις επιτυχίες ή τις αποτυχίες είναι αναπόφευκτο να επηρεάζουν τις καλές ή τις κακές στιγμές. Όμως η επιτυχία δεν είναι απόλυτα συνυφασμένη με τις ευτυχισμένες στιγμές. Ομοίως και η αποτυχία με τη δυστυχία.
19. Λένε πως η γραφή είναι μια εσωτερική ανάγκη του συγγραφέα. Τα τμήματα δημιουργικής γραφής βοηθούν αυτή την ανάγκη να βγει προς τα έξω με τρόπο που να διαμορφώσει σταδιακά την μοναδικότητά της ή της δίνουν μια μορφή – φόρμα πάνω στην οποία το υποκείμενο θα στηρίξει την ασαφή ύπαρξή της καινούργιας γνώσης και θα προχωρήσει;
Αν είσαι γραφιάς, θέλεις να γράψεις. Δεν περιμένεις τα σεμινάρια δημιουργικής γραφής ή τις αντίστοιχες σχολές των πανεπιστήμιων να σου εξωτερικεύσουν την ανάγκη, τη ματαιοδοξία ή τη φιλοδοξία σου. Εξάλλου, η δημιουργική γραφή δεν μπορεί να σου μεταδώσει το ταλέντο της γραφής. Αυτό είτε το 'χεις είτε δεν το 'χεις. Όμως εάν διαθέτεις το ταλέντο, σε βοηθά να το καλλιεργήσεις. Σε βοηθά και μόνο το γεγονός ότι για ένα χρονικό διάστημα θα βρίσκεσαι ανάμεσα σε ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα, θα συζητάς και θα οξύνεις τη σκέψη και την παρατήρησή σου. Βεβαίως η δημιουργική γραφή σου μαθαίνει και κάποια μυστικά, για τα οποία χάνεις χρόνο μέχρι να τα ανακαλύψεις μόνος σου. Να σε βάλει σε καλούπια δε γίνεται, καθώς δεν σου υπαγορεύει κανείς πώς να γράψεις. Κυρίως σε μαθαίνει πώς να σκέφτεσαι, πώς να θέτεις ερωτήματα, τι να προσέξεις, πόσο σημαντική είναι η μυθοπλασία (Το είπε πρώτος ο Αριστοτέλης στο "Περί ποιητικής" το πρώτο βιβλίο δημιουργικής γραφής), τι σημαίνει χαρακτήρας και πώς πλάθεται και ούτω καθεξής. Επίσης μαθαίνεις κρίνοντας τα γραπτά των συμφοιτητών σου κι εκείνοι τα δικά σου. Αυτή είναι η εντύπωσή μου, χωρίς ποτέ να έχω παρακολουθήσει μαθήματα δημιουργικής γραφής. Ωστόσο μέσω του γιου μου, ο οποίος έκανε μεταπτυχιακές σπουδές και διατριβή πάνω στο εν λόγω αντικείμενο, ευτύχησα να έχω άμεση και θαρρώ επαρκή ενημέρωση.
20. Το “είναι” και το “φαίνεσθαι” ενός πετυχημένου συγγραφέα μπορεί να μπει στα καλούπια του κονφορμισμού και να δημιουργήσει; Στην λέξη πετυχημένος θα ήθελα να δώσω την έννοια του πετυχημένου δημιουργού που είναι αποδεκτός από το σινάφι και τους αναγνώστες του.
Και το "είναι", ανάλογα με το ειδικό βάρος του καθενός, ενδέχεται να προσαρμοσθεί και να υποταχθεί. Όμως και το "φαίνεσθαι" μπορεί να μη διαφέρει απαραίτητα απ' το "είναι". Από κει και πέρα εξαρτάται τι θεωρεί κανείς δημιουργία. Με τα δικά μου δεδομένα, σαφέστατα και δεν μπορεί να δημιουργήσει όποιος συμβιβάζεται και υποτάσσεται, αφού αυτό σημαίνει την έννοια του κονφορμισμού.
21. Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω και να κλείσουμε την κουβέντα μας με κάτι δικό σας. Κάτι που θα βγαίνει από τη ψυχή σας και θα θέλατε να το μοιραστείτε με τους νέους ανθρώπους αυτής της χώρας... αλλά κι με εμάς τους λιγότερο νέους.
Άμα σκαρφαλώσεις σε μια κορυφή θ' αντικρίσεις άλλη ψηλότερη. Όμως ποτέ μην πεις τούτο το ύψος μου αρκεί και ποτέ ότι δε μου αρκεί. Τράβα τον δρόμο σου και μη βάνεις όρια. Μήτε πίσω, μήτε μπρος. Γιατί το απρόσμενο σε καρτερά ολούθε.
.
-προσωπική σελίδα του στο f/b εδώ
-πληροφορίες για τον ίδιο καθώς και για τις εκδόσεις του θα βρείτε εδώ.
-δείτε και αυτά:
-Ελένη Στασινού: "Αρώσιμη γη"...
-Αλέξης Σταμάτης: «Όσο πλησιάζω το μέλλον απομακρύνεται».
-Μάνος Κοντολέων: «Μην πιστεύετε όλα όσα λέω… Αναζητήστε και όσα κρύβω...».
-Ελένη Γκίκα: «Ήμουν ο Όμηρος σε λίγο θα είμαι Κανένας σαν τον Οδυσσέα».
-Γρηγόρης Χαλκιακόπουλος: «Τα σωθικά της σκέψης»
-Φαίδων Θεοφίλου: «Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΔΕΝ ΘΟΡΥΒΕΙ…».
