Συνέντευξη στην Ελπίδα Παπαδανιήλ
Εικοσιτέσσερις αιώνες μετά, το διαχρονικό έργο του Ευριπίδη «Εκάβη» παραμένει επίκαιρο όσο ποτέ. Καθημερινά φτάνουν στις οθόνες μας εικόνες από πολέμους και αφόρητης βίας από κάθε σημείο του κόσμου. Οι γυναίκες παραμένουν μια μειονότητα εκτεθειμένη στη βία ενώ οι φορείς εξουσίας συνεχίζουν να θέλουν το πένθος να ιδιωτικοποιείται και να μη γίνεται συλλογική υπόθεση..
Σπούδασε ελληνική φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και υποκριτική στην Ανωτέρα Σχολή Δραματικής Τέχνης του Εθνικού Θεάτρου. Είναι αριστούχος απόφοιτος της Σχολής Σκηνοθεσίας του Ρώσικου Πανεπιστημίου Θεατρικής Τέχνης GITIS της Μόσχας (τμήμα Λεονίντ Χέιφιτς, 2008-13).Έχει συνεργαστεί με το Εθνικό Θέατρο, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, την Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών, το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, την Εθνική Λυρική Σκηνή και είναι ιδρυτικό μέλος της oμάδας ΠΥΡ που δραστηριοποιείται στο ελληνικό θέατρο από το 2013.
«Νομίζω ότι το θέμα του πένθους και της πολιτικοποίησης του πένθους, δηλαδή το τι είδους κοινότητα γινόμαστε μέσα από το πένθος, μας αφορά πάρα πολύ από πολλές πλευρές. Είτε πούμε για τα πιο πρόσφατα συμβάντα, το ναυάγιο, τα Τέμπη, τη φετινή εάν θέλετε επικαιρότητα, είτε δούμε συνολικά την μετακορονοϊού εποχή βιώνουμε όλοι μας ένα ανεπίλυτο πένθος, προσωπικό και συλλογικό. Είναι λοιπόν ένα θέμα που μας αφορά τόσο ως άτομα όσο και ως κοινότητα, ως πολιτικό σώμα…»
Συνέντευξη της ταλαντούχας σκηνοθέτριας Ιώς Βουλγαράκη στην Ελπίδα Παπαδανιήλ για την Κουλτουρόσουπα.
Ε.Π.: Τι ήταν αυτό που κέντρισε το ενδιαφέρον σας και ασχοληθήκατε με το συγκεκριμένο έργο; Υπάρχει κάτι που σας συγκίνησε ιδιαίτερα;
Ι.Β.: Κατά τη δική μας ανάγνωση, θεματικό κέντρο της παράστασης είναι το συλλογικό πένθος. Η Εκάβη είναι ένα έργο που παίζεται σπάνια. Γράφτηκε σε μια εποχή του απόλυτου ηθικού χάους, εν μέσω Πελοποννησιακού πολέμου, σε μια εποχή κατά την οποία δεν υπήρχε καμία ασφάλεια, καμία σταθερότητα. Ο Θουκυδίδης γράφει μάλιστα ότι οι άνθρωποι επιζητούσαν την εξουσία μέσα από τόσο αποτρόπαιες πράξεις ώστε όλες αυτές που θεωρούνταν απόλυτες αλήθειες, σχετικά με την ηθική και τη δικαιοσύνη, αμφισβητούνταν ή κατέρρεαν. Είναι δηλαδή μια πολύ ακραία εποχή… κάτι που βρίσκω συγγενές με τη δική μας. Από τη στιγμή που βρισκόμαστε σε μία συνθήκη βίας, βρισκόμαστε και σε έναν κόσμο απώλειας. Αυτό ακριβώς με συγκινεί στο έργο, πώς δηλαδή η Εκάβη και αυτή η κοινότητα των γυναικών συγκροτούνται ως συλλογικότητα μέσα από την απώλεια, μέσα από το πένθος και πώς φτάνουν τελικά σε μία πράξη τρομερή, στερούμενες οποιασδήποτε άλλης επιλογής. Είναι τόσο εκτεθειμένες στη μονόπλευρη ορμή του κακού που δεν μπορούν παρά να απαντήσουν στη βία με βία.
Ε.Π.: Ποιος είναι τελικά ο κόσμος της Εκάβης; Τι θα δούμε επί σκηνής;
Ι.Β.: Ο κόσμος του έργου είναι ιδιαίτερος γιατί η Εκάβη είναι ένα έργο των νεκρών και όχι των ζωντανών. Δηλαδή στο έργο οι νεκροί ορίζουν τις ζωές των ζωντανών και άρα οι νεκροί ορίζουν τη δράση. Και βέβαια όχι μόνο οι νεκροί που υπάρχουν στην συγκεκριμένη ιστορία που παρακολουθούμε αλλά βρισκόμαστε μετά από έναν πόλεμο κι οι νεκροί είναι πίσω πάρα πολλοί. Γι’ αυτό και η Εκάβη στον αγώνα της να σώσει την Πολυξένη λέει «Φτάνουν πια οι νεκροί» και χωράνε όλοι εκείνη την στιγμή στα λόγια της, νικητές και ηττημένοι. Παραστασιακά είμαστε λοιπόν σε ένα σύμπαν γεμάτο από τον συλλογικό πόνο, δημιουργούμε ένα τοπίο θρήνου κι όσο βαθαίνει το μοιρολόι, τόσο αυτός ο κόσμος αρχίζει να αποκτά και μια μεταφυσική διάσταση. Η παράσταση δηλαδή ως σύλληψη και όλη η αφήγηση οδηγούν σε ένα τοπίο εντελώς μη πραγματικό, όπου τελικά νεκροί και ζωντανοί συνυπάρχουν και όλοι στην πραγματικότητα είναι τωρινοί αλλά και μελλοντικοί νεκροί.
Ε.Π.: Η Εκάβη, μια από τις πιο «δυνατές» γυναίκες της Τροίας, έχει το δικαίωμα της ευθραυστότητας ή ως Βασίλισσα πρέπει να διατηρεί την αντίστοιχη αγέρωχη στάση;
Ι.Β.: Σίγουρα το έχει γιατί στην πραγματικότητα την Εκάβη δεν τη διαχωρίζει τίποτα πια από τις υπόλοιπες γυναίκες του Χορού, είναι κι αυτή ένα σώμα που ξεριζώνεται, που θα συρθεί και θα μπει σε ένα καράβι. Και αυτό το τολμούμε μέσα στην παράσταση, να αναδείξουμε όχι μόνο τη δύναμη της Εκάβης αλλά και τις πολύ εύθραυστες και ευάλωτες περιοχές της. Η Εκάβη έχει πολλά πρόσωπα. Προσωπικά, έχω εκπλαγεί από την πολυπρισματικότητα αυτού του ρόλου γιατί είναι και η μάνα και η σύντροφος και η βασίλισσα που είχε τα πάντα και βρέθηκε στο μηδέν, είναι και μια γυναίκα που στέκεται απέναντι σε έναν πολιτικό αρχηγό ορθώνοντας το ανάστημά της και θέτοντας τον εαυτό της ισότιμο απέναντί του. Και βέβαια είναι και η Εκάβη της ύβρης, η Εκάβη που κάποια στιγμή αντιλαμβάνεται ως προορισμό της να φέρει η ίδια ξανά στον κόσμο τη δικαιοσύνη.
Ε.Π.: Στο έργο παρατηρούμε τη μεταμόρφωση της Εκάβης. Πώς από αξιολύπητο, αδρανές θύμα που μόνο πάσχει, μεταβάλλεται σε θηριώδη και αδυσώπητο θύτη. Ενώ θα περιμέναμε εύλογα την πλήρη εξουθένωση, αντικρίζουμε την αφύπνιση… Πώς προσπαθήσατε να προσεγγίσετε αυτή τη μεταμόρφωση;
Ι.Β.: Δεν είναι εύκολο να το περιγράψω. Θα έλεγα όμως ότι αυτή η μεταμόρφωση, που είναι πολύ σωστή λέξη, αποτυπώνεται όχι μόνο στην υποκριτική δομή του ρόλου της Εκάβης αλλά και στο γεγονός ότι από ένα σημείο και μετά στην παράσταση συνυπάρχουν επί σκηνής νεκροί και ζωντανοί. Υπάρχει μια ποιητική και μεταφυσική γραμμή στην παράσταση η οποία σίγουρα φανερώνει και ενισχύει αυτή τη μεταμόρφωση για την οποία μιλάμε.
Ε.Π.: Πόσο επίκαιρο είναι το έργο;
Ι.Β.: Εδώ έχουμε μια διαφορετική Εκάβη από τις Τρωάδες. Εδώ η Εκάβη του θρήνου φτάνει να κάνει ένα τρομερό έγκλημα, απαντώντας στη βία που έχει δεχθεί. Οπότε για μένα αυτό ανοίγει μια τεράστια, ουσιαστική διαλεκτική με το σήμερα.
Ε.Π.: Σχετικά με τον τρόπο που διαχειριζόμαστε την απώλεια;
Ι.Β.: Όχι μόνο ως προς την προσωπική διαχείριση αλλά και τη διαχείριση της εξουσίας. Ένας βασικός άξονας του έργου, ας πούμε, είναι η γραμμή των γυναικών και το ζήτημα του φύλου. Όλοι οι φορείς εξουσίας μέσα στο έργο είναι άνδρες – ένας απόλυτα πατριαρχικός κόσμος φυσικά – οι οποίοι με το statusτους εισβάλλουν κάθε φορά στην σκηνή, σε έναν χώρο κατειλημμένο από γυναίκες που τα έχουν χάσει όλα και αυτοί ασκούν την εξουσία τους. Οι γυναίκες λοιπόν είναι μια μειονότητα εκτεθειμένη στη βία. Ανέκαθεν ήταν και σήμερα επίσης είναι. Μόνο που για αυτές τις γυναίκες, του έργου μας, το ανδρικό statusκαι η εξουσία είναι μια έννοια στενή και λίγη πια, κι ας εξαρτώνται πλήρως από αυτήν. Γιατί είναι στην άλλη πλευρά της οδύνης. Άρα το θέμα δεν είναι μόνο εάν εμείς μπορούμε να οδηγηθούμε σε ένα πιο ουμανιστικό μοντέλο αλλά και τι περιθώρια μας αφήνει η εξουσία πάνω σε αυτό. Να σας θυμίσω τη διαδήλωση που έγινε για τα Τέμπη και πώς αντέδρασαν οι φορείς εξουσίας, τότε που ο κόσμος ήταν με τα κεριά στα χέρια κι έτρωγε τα χημικά... Γιατί οι φορείς εξουσίας θέλουν το πένθος να ιδιωτικοποιείται, να παίρνεις μια αποζημίωση και να πηγαίνεις στο σπιτάκι σου να κλάψεις και όχι να κοινωνικοποιείται, όχι να γίνεται συλλογική υπόθεση γιατί τότε δεν ξέρουν πού μπορεί να οδηγήσει. Το πένθος όμως είναι συλλογική υπόθεση. Δεν υπάρχει γυναικοκτονία, ας πούμε, που να μη τη μαθαίνουμε και να μη μιλάμε με τις φίλες μου αμέσως μόλις δούμε την είδησηκαι να μη μας παίρνουν τα κλάματα και να μην ακούμε η μία την οργή της άλλης και να μην είναι η γυναίκα που χάθηκε μία από εμάς.Κατά τη γνώμη μου είμαστε μια κοινωνία η οποία πενθεί και δεν γνωρίζει πώς να το βιώσει αυτό και πού να το διοχετεύσει.
Ε.Π.: Πώς πιστεύετε ότι θα μεταφερθεί όλη αυτή η ενέργεια του έργου στην πλατεία, στο κοινό;
Ι.Β.: Να σας πω, υπάρχουν δοκιμές όπου τα λυρικά μέρη της παράστασης τραγουδιούνται από τις υπέροχες γυναίκες του Χορού μας – να σταθώ εδώ στη μουσική του πολύτιμου συνεργάτη Νίκου Γαλενιανού – και πραγματικά συγκινούμαστε μέσα στην πρόβα. Περιμένουμε λοιπόν κι εμείς με λαχτάρα την συνάντησή μας με τους θεατές.
Ε.Π.: Υπάρχει κάποια σκηνή στο έργο πιο ιδιαίτερη για εσάς;
Ι.Β.: Δεν είναι μόνο μία.. Αν θα έπρεπε να διαλέξω, νομίζω ότι θα ξεχώριζα τη σκηνή όπου ο Πολύδωρος, ο νεκρός γιος της Εκάβης, στο όνομα του οποίου συμβαίνει η πράξη αυτή και η εκδίκηση, κάποια στιγμή πλησιάζει την Εκάβη και της δίνει ένα χάδι. Αυτή η στιγμή με κάνει πάντα να σκέφτομαι τι θα ήταν εάν ένα νεκρό παιδί μπορούσε να παρηγορήσει τη μάνα του.
Ε.Π.: Πόνος, οργή, μίσος, εκδίκηση, μια σειρά από δυνατά συναισθήματα φαίνεται να σηματοδοτούν το έργο. Τι μπορεί να οδηγήσει έναν άνθρωπο σε έναν τέτοιο ολέθριο λαβύρινθο και υπάρχει αντίδοτο- «γυρισμός»;
Ι.Β.: Πιστεύω πως η εκμηδένιση μπορεί να οδηγήσει έναν άνθρωπο σε αυτό το σημείο, να χάσει τελείως τα πάντα, την ταυτότητά του. Να του βεβηλώσουν και να του αρπάξουν την ταυτότητά του, αυτό πιστεύω ότι είναι το πιο τρομερό που μπορεί να συμβεί. Σχετικά με την έξοδο… εάν υπάρχει, φαντάζομαι ότι θα έχει πολύ μεγάλο τίμημα.
Ε.Π.: Η περίοδος του κορονοϊού πιστεύετε ότι επαναπροσδιόρισε τα δεδομένα του θεάτρου, της τέχνης γενικότερα; Βγήκαμε πιο δυνατοί μέσα από αυτή τη συνθήκη και σε ποιους τομείς;
Ι.Β.: Θα έλεγα ότι μας τσάκισε η περίοδος αυτή… Το λέω με την έννοια ότι παρότι είναι φανερό ότι ο κόσμος επιθύμησε το θέατρο, του έλειψε και φέτος κατά γενική παραδοχή πήγαν καλά τα θέατρα της Αθήνας, παρόλα αυτά την περίοδο του κορονοϊού άλλαξαν πάρα πολύ οι όροι εργασίας. Είχαμε μια τρομερή οπισθοδρόμηση σχετικά με τον τρόπο που συμβαίνουν τα πράγματα μέσα στο θέατρο και αυτό θα το πληρώνουμε για αρκετά χρόνια.
Ε.Π.: Όταν λέτε οπισθοδρόμηση τι εννοείτε;
Ι.Β.: Καταρχάς, μεγάλο μέρος των ηθοποιών στράφηκε στην τηλεόραση για να μπορεί να επιβιώσει, αυτό με τη σειρά του ορίζει τον τρόπο που συμβαίνουν τα πράγματα θεατρικά, ακόμη και τον τρόπο που γίνονται οι πρόβες γιατί πρέπει πραγματικά ένας σκηνοθέτης να κάνει τα απίστευτα ακροβατικά για να συνδυάσει προγράμματα γυρισμάτων με προγράμματα προβών. Και η ίδια η ελεύθερη αγορά ζητάει εμπορικά ονόματα και ανθρώπους που κάνουν τηλεόραση, και δεν αναφέρομαι στους ανθρώπους που κάνουν όλη τους τη ζωή θέατρο και έπαιξαν και στη τηλεόραση, αυτό είναι διαφορετικό. Δημιουργήθηκε λοιπόν μια εργασιακή πραγματικότητα η οποία δεν αφήνει κανένα χώρο ούτε για συγκέντρωση στη δουλειά που έχουμε να κάνουμε, ούτε ασφαλώς για έρευνα.Τρέχουμε σαν ήδη κουρασμένα άλογα σε έναν αγώνα που χάνουμε διαρκώς.
Ε.Π.: Εσείς ασχοληθήκατε ποτέ με την τηλεόραση;
Ι.Β.: Όχι ποτέ. Μα δεν είναι η δουλειά μου, είναι μια διαφορετική δουλειά από αυτό που κάνω και δεν τη γνωρίζω.
Ε.Π.: Γενικά τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκε ένα «ξέσπασμα» στον χώρο του θεάτρου..
Ι.Β. Ο χώρος του θεάτρου ήταν στο στόχαστρο και ταλαιπωρήθηκε πάρα πολύ.. Για να καταλάβετε, προσπαθούμε να κάνουμε τη δουλειά μας μέσα σε μια συνθήκη που από τη μία μας φανερώνει ότι δεν έχουμε ούτε αναγνώριση ούτε σεβασμό από την ίδια την πολιτεία ως επαγγελματίες και από την άλλη μάς αφήνει να αυτορυθμιστούμε σε μια ελεύθερη αγορά που βάζει τους όρους της - ζούγκλα πραγματική - και όποιος αντέξει. Θεωρώ ότι θα κάνουμε χρόνια να συνέλθουμε από όλα αυτά που άφησε ο κορονοϊός.
Ε.Π.: Κάνετε πρεμιέρα στο Θέατρο Δάσους στη Θεσσαλονίκη και μετά ξεκινάτε μια σχεδόν δίμηνη περιοδεία… Ποιος είναι ο στόχος της περιοδείας;
Ι.Β.: Ναι, κάνουμε μεγάλη περιοδεία μέχρι την Επίδαυρο. Για να είμαι ειλικρινής, είναι η πρώτη μου φορά που κάνω με τη δουλειά περιοδεία και αγωνιώ γιατί είναι εξαντλητική συνθήκη για το θίασο, για τις φωνές τους, την σωματική τους κατάσταση και συγχρόνως σκέφτομαι πόσο σημαντικό είναι για τους ανθρώπους που δεν θα μπορέσουν να έρθουν στην Επίδαυρο να έχουν τη δυνατότητα να δούνε την παράσταση στην πόλη τους ή κάπου πιο κοντά.
Ε.Π.: Υπάρχουν προτάσεις για τη νέα σεζόν;
Ι.Β.:Το φθινόπωρο θα συνεχίσουμε με την παράσταση «Αρκουδοράχη» του Έντ Τόμας στην Αθήνα, που είναι η τελευταία μας παραγωγή της ομάδας «ΠΥΡ» .Από κει και πέρα επειδή η χρονιά ήταν ιδιαίτερα παραγωγική, ευελπιστώ να ξεκουραστώ για λίγο και να μου δώσω λίγο χρόνο.
Ευχαριστώ θερμά
.
-Δευτέρα 10 & Τρίτη 11 Ιουλίου
Θέατρο Δάσους
«Εκάβη» του Ευριπίδη.
Στο πρώτο μέρος του έργου το πένθος, προσωπικό αλλά και συλλογικό, μοιάζει να γεννά τη μεταφυσική του: ζωντανοί και νεκροί βρίσκονται σε διαρκή συνομιλία, ένα αγόρι άταφο ταράζει τον ύπνο της μάνας του, ένα κορίτσι στέκει στο όριο ζωής και θανάτου. Στην Εκάβη τα πάντα συμβαίνουν σε έναν μεταιχμιακό χρόνο, μετά το τέλος του πολέμου. Η βία όμως δεν έχει τελειώσει. Και εκεί ακριβώς, στον χρόνο της μετάβασης, η Εκάβη του πένθους γίνεται η Εκάβη της εκδίκησης, ανοίγοντας μια τολμηρή διαλεκτική με το σήμερα.
.
Σκηνοθεσία: Ιώ Βουλγαράκη. Ερμηνεύουν: Ιωσήφ Ιωσηφίδης, Μαρίνα Καλογήρου, Ελένη Κοκκίδου, Θανάσης Κουρλαμπάς, Ερρίκος Μηλιάρης, Ηλεάνα Μπάλλα, Άκης Σακελλαρίου, Αλέκος Συσσοβίτης
.
Ακολουθήστε το Kulturosupa.gr στα social media
