Από την Μαρία Γρηγοριάδου.
Καθώς προσπαθούμε να προσαρμοστούμε όλο και περισσότερο στη νέα πραγματικότητα που μας περιβάλλει, ο χρόνος κυλάει και μαζί του φέρνει νέες μέρες και εορτές. Βρισκόμαστε στη μέση της άνοιξης και την επόμενη εβδομάδα θα διανύσουμε τη Μεγάλη Εβδομάδα για να εορτάσουμε στο τέλος της το Πάσχα. Μόνο που φέτος το Πάσχα θα είναι για τους περισσότερους πολύ διαφορετικό εξαιτίας της παγκόσμιας κρίσης του κορωνοϊού. Το φετινό Πάσχα θα μας βρει να μένουμε σπίτι, μακριά από λειτουργίες, μαζώξεις κι ατελείωτα τραπέζια με φίλους και συγγενείς στην εξοχή. Ωστόσο αυτό δε σημαίνει ότι θα ξεχάσουμε τα έθιμα και τις παραδόσεις ή ότι όσο μένουμε σπίτι και περνάμε χρόνο κλεισμένοι μέσα, θα πρέπει να παραδοθούμε στην απραξία και στην κατάθλιψη. Γι’ αυτό παρακάτω θα εστιάσουμε σε ήθη και έθιμα του Πάσχα που διατηρήθηκαν ανά τους αιώνες και μπορούμε τα περισσότερα να τα κάνουμε κι εμείς σπίτι μας μόνοι μας ή παρέα με τα παιδιά.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Το Πάσχα είναι η μεγαλύτερη γιορτή του Χριστιανισμού. Περικλείεται από μια πένθιμη, κατανυκτική ατμόσφαιρα κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, καθώς κατά τις λειτουργίες στις εκκλησίες αναβιώνονται τα Πάθη, στασηςης ελπιδοφκαοϊού. Το φετινο Σταυρικός θάνατος και η Ταφή του Χριστού, ενώ το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ και την Κυριακή του Πάσχα το κλίμα γίνεται χαρούμενο κα εορταστικό καθώς μεταφέρεται το χαρμόσυνο και ελπιδοφόρο μήνυμα της Ανάστασης. Ετυμολογικά, η λέξη Πάσχα προέρχεται από το εβραϊκό πεσάχ που σημαίνει πέρασμα, για τον Ιουδαϊσμό συμβολίζει το πέρασμα του εβραϊκού λαού από την Ερυθρά Θάλασσα για την οδό προς τη Γη της Επαγγελίας ενώ για τον Χριστιανισμό συμβολίζει το πέρασμα από το θάνατο στη ζωή. Σε όλη την ελληνική επικράτεια υπάρχουν πολλά ήθη και έθιμα που ξεκινούν από το Σάββατο του Λαζάρου και φτάνουν μέχρι την Κυριακή του Πάσχα. Τόσο οι τελετές όσο και οι διάφορες παρασκευές και συνταγές παραδοσιακών εδεσμάτων ομορφαίνουν και κάνουν πιο έντονο το κλίμα αυτών των ημερών. Επειδή όμως φέτος το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε για την προστασία όλων είναι να μείνουμε σπίτι, θα αφήσουμε για λίγο στην άκρη τη θρησκευτική τελετουργία της εορτής, τα έθιμα που γίνονται έξω με τη συμμετοχή όλων των κατοίκων και θα δούμε περισσότερα για την παραδοσιακή εθιμοτυπία του Πάσχα όσο αναφορά την παρασκευή τροφίμων και γλυκών. Φυσικά όλοι γνωρίζουμε τα πασχαλινά αυγά, τα τσουρέκια, τη μαγειρίτσα , το αρνάκι, αλλά τι άλλο υπάρχει εκτός από αυτά; Πότε φτιάχνεται το καθένα και γιατί;
Αρχικά ο ερχομός του Πάσχα αρχίζει να σημαίνει από το Σάββατο του Λαζάρου, μια μέρα αφιερωμένη στην Ανάσταση του Λάζαρου, του αγαπημένου φίλου του Χριστού, αλλά και μια μέρα που αποτελεί προοικονομία για τη δική Του Ανάσταση. Αυτήν την ημέρα, λοιπόν, οι γυναίκες και τα νεαρά κορίτσια φτιάχνουν σε πολλές περιοχές της Ελλάδας τα «Λαζαράκια» ή «Λαζαρούδια» ή «Λαζαρήδες». Τι είναι αυτά; Είναι νηστίσιμα ψωμάκια, ελαφρώς γλυκά, στα οποία βάζουν σταφίδες, γαρύφαλλο ή γλυκάνισο για να γίνουν πιο νόστιμα. Συνήθως φτιάχνουν τόσα όσα και τα μέλη της οικογένειας. Τα «Λαζαράκια» έχουν σχήμα σπαργανωμένου ανθρώπου, τα χέρια πρέπει να είναι σταυρωμένα ενώ για μάτια βάζουν γαρύφαλλα και για στόμα σταφίδες. Συμβολίζουν την Ανάσταση και το έθιμο στηρίζεται σε μια ρήση που έλεγαν παλαιότερα στα χωριά «Λαζαράκια για το Λάζαρο αν δεν κάνεις, ψωμί δε θα χορτάσεις». Εφόσον φέτος θα έχουμε χρόνο στο σπίτι, κι αφού δεν μπορούμε να επισκεφτούμε τους εορτάζοντες, είναι ευκαιρία να φτιάξουμε παραδοσιακές λιχουδιές και πόσο μάλλον αν έχετε παιδιά που τους αρέσει να δημιουργούν με το ζυμάρι.
.
.
Η Κυριακή των Βαΐων αποτελεί Δεσποτική εορτή καθώς εορτάζεται η πανηγυρική είσοδος του Ιησού στα Ιεροσόλυμα. Γι’ αυτό λοιπόν το πιάτο της ημέρας περιλαμβάνει ψάρι. Σύμφωνα μάλιστα με τις Αποστολικές Διαταγές αυτή η μέρα βρίσκεται ανάμεσα σε δυο νηστείες, στο τέλος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και στην αρχή της νηστείας της Μεγάλης Εβδομάδας. Έτσι, είτε νηστεύετε είτε όχι, μπορείτε να κάνετε ένα διάλειμμα μ’ ένα ωραίο πιάτο με όποιο ψάρι σας αρέσει.
Τη Μεγάλη Δευτέρα αρχίζουν σιγά-σιγά οι προετοιμασίες για το Πάσχα. Σε πολλά ελληνικά χωριά οι κάτοικοι ασπρίζουν τις αυλές τους με ασβέστη και βάφουν τις γλάστρες κόκκινες. Όσοι βρίσκεστε ήδη σε χωριά ή κατοικείτε μόνιμα δε σας εμποδίζει κανένας από το να κάνετε ό,τι κάνατε πάντα στο σπίτι σας. Με αφορμή τη γιορτή να το ανανεώσετε και να το ομορφύνετε σα να μην έχει αλλάξει κάτι.
Τη Μεγάλη Τρίτη γίνονται οι τελευταίες δουλειές στο σπίτι, ολοκληρώνεται η καθαριότητα ενώ πολλές γυναίκες για να μην τα αφήσουν όλα σε μια μέρα, τότε φτιάχνουν τα πασχαλινά τσουρέκια. Ίσως αυτό να είναι και το πιο σώφρον καθώς ακόμα και τώρα που καθόμαστε στο σπίτι μας δε γίνεται να τα προλάβουμε όλα σε μια μέρα, όποτε καλό θα ήταν τα τσουρέκια, μιας και θέλουν και αρκετό χρόνο, να τα ετοιμάσετε μια μέρα μόνα τους που δε θα κάνετε κάτι άλλο.
Τη Μεγάλη Τετάρτη δυστυχώς δεν υπάρχει κάποιο έθιμο, εκτός των λειτουργιών, για το σπίτι. Οπότε χαλαρώστε και οργανώστε τις επόμενες μέρες γιατί είναι δύσκολες.
Η Μεγάλη Πέμπτη είναι ημέρα αφιερωμένη στο Μυστικό Δείπνο που έκανε ο Χριστός για να αποχαιρετήσει τους μαθητές του. Αυτήν την ημέρα δε γίνεται καμία δουλειά στο σπίτι ενώ τότε βάφουμε και τα αυγά. Τα αυγά παραδοσιακά έχουν κόκκινο χρώμα που συμβολίζουν το αίμα. Φέτος αν δεν έχετε δοκιμάσει κάποια διαφορετική τεχνοτροπία στο βάψιμο των αυγών, σας το προτείνω καθώς θα νιώσετε πιο δημιουργικοί και πιο ενεργοί στη συμμετοχή των παραδόσεων και των εθίμων. Ένας τρόπος βαψίματος, εκτός από το συμβατικό με τις μπογιές εμπορίου, είναι να χρησιμοποιήσετε φλος κλωστές. Για αυτόν τον τρόπο βρέχετε το αυγό, το βάζετε σ’ ένα αλουμινόχαρτο αφού το τυλίξετε με κλωστές και το βράζετε για 20’. Το αποτέλεσμα θα είναι εντυπωσιακό. Ένας ακόμα τρόπος διακόσμησης είναι να τα τυλίξετε με λάστιχα και μετά να τα τοποθετήσετε στη βαφή κι έτσι θα μείνουν τα σχέδια όταν αφαιρέσετε τα λάστιχα. Επίσης μπορείτε να βάλετε απλή κόλλα και να πασπαλίσετε τα αυγά σας με χρυσόσκονη και στο τέλος να ψεκάσετε με λακ. Ένας ωραίος τρόπος ακόμα είναι να βάλετε κάποιο φύλλο πάνω στο αυγό, να το τυλίξετε σφιχτά αλλά προσεκτικά με ένα καλσόν και να το βάψετε. Φυσικά μπορείτε να ζωγραφίσετε πάνω στα αυγά σας με τέμπερες ή μαρκαδόρους. Υπάρχουν άπειροι τρόποι για το βάψιμο και τη διακόσμηση των πασχαλινών αυγών, που θα σας βοηθήσουν να περάσετε δημιουργικά αρκετό από το χρόνο σας και ειδικά αν υπάρχουν παιδιά στο σπίτι. Τέλος η Μεγάλη Πέμπτη είναι η ημέρα που φτιάχνονται παραδοσιακά τα πασχαλινά τσουρέκια και κουλουράκια. Βρείτε τις συνταγές που σας ταιριάζουν και δημιουργείστε.
Η Μεγάλη Παρασκευή είναι η ημέρα των Παθών. Δε γίνεται καμία εργασία και δουλεία στο σπίτι. Είναι μια μέρα που χαρακτηρίζεται από κατανυκτικές λειτουργίες, καθώς κορυφώνεται το Θείο δράμα και οι καμπάνες χτυπούν πένθιμα. Σε όλη σχεδόν τη χώρα το πρωί γίνεται στις εκκλησίες η Ακολουθία της Αποκαθήλωσης ενώ το απόγευμα πραγματοποιείται η περιφορά του Επιταφίου. Η ημέρα είναι αυστηρά νηστίσιμη, δεν καταλύεται ούτε λάδι, ενώ ένα σύνηθες πιάτο γι’ αυτήν είναι η φακή στην οποία συνηθίζουν να βάζουν ξύδι , προς ανάμνηση του όξους που έδωσαν στο Χριστό.
Το Μεγάλο Σάββατο αρχίζουν σιγά-σιγά οι προετοιμασίες για το βράδυ της Ανάστασης και τα οικογενειακά τραπέζια. Πολλά είναι τα έθιμα ανά την Ελλάδα που ακολουθούν την Πρώτη Ανάσταση το πρωί, τα οποία όμως λόγω της φετινής κατάστασης ας τα ξεχάσουμε προς στιγμήν. Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου προς Κυριακή του Πάσχα μετά την Ανάσταση, ακολουθεί το πρώτο εορταστικό τραπέζι με την παραδοσιακή μαγειρίτσα και τα κόκκινα αυγά. Η Παρασκευή της μαγειρίτσας διαφέρει από περιοχή σε περιοχή αλλά πάντα έχει τέτοια υλικά ώστε να συμβάλλει στην ομαλή μετάβαση από τη νηστεία στην κατανάλωση κρέατος. Ο συμβολισμός της μαγειρίτσας έρχεται επίσης από το εβραϊκό Πάσχα καθώς τα χόρτα που περιέχει συμβολίζουν τα πικρά χόρτα που έτρωγαν οι Ιουδαίοι προς ανάμνηση της σκλαβιάς τους στην Αίγυπτο.
Η Κυριακή του Πάσχα είναι μια αμιγώς χαρμόσυνη ημέρα. Ημέρα Ανάστασης, Γιορτής, Άνοιξης με οικογενειακά τραπέζια γεμάτα λιχουδιές. Από το πασχαλινό τραπέζι ποτέ δε λείπουν τα κόκκινα αυγά, το αρνάκι ή κατσικάκι (ό,τι προτιμάει κανείς) συνήθως στη σούβλα και τα τσουρέκια. Το καθένα από αυτά έχει τη θέση του εδώ και πολλούς αιώνες στις εορτές ακόμα και πριν το Χριστιανισμό.
.
Ας δούμε γιατί έχουν την τιμητική τους το Πάσχα και τι συμβολίζουν.
.
· Το αυγό είναι σύμβολο της ζωής καθώς μέσα του κρύβει μια καινούργια ζωή. Με το τσούγκρισμα των αυγών το κέλυφος σπάει όπως έσπασε ο βράχος με την Ανάσταση του Χριστού. Όπως προείπαμε το κόκκινο συμβολίζει το αίμα του Χριστού.
· Το αρνάκι στη σούβλα συμβολίζει την αθωότητα και την αγνότητα. Γι’ αυτό έχει ταυτιστεί με σύμβολο του Χριστού που ως «αμνός του Θεού» θυσιάστηκε για τους ανθρώπους.
· Το τσουρέκι υιοθετήθηκε από του Έλληνες κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Συμβολίζει επίσης την Ανάσταση καθώς το αλεύρι ζωντανεύει και μεταμορφώνεται σε ψωμί.
Φέτος που θα περάσουμε αυτή τη μέρα σπίτι μπορείτε να ετοιμάσετε το αρνάκι σας στο φούρνο, γίνεται εξίσου λαχταριστό, να στρώσετε το εορταστικό τραπέζι του σπιτιού σας και να περάσετε την εορτή μαζί με τα μέλη της οικογένειάς σας με ασφάλεια και απλότητα.
Τέλος το Πάσχα είναι μια γιορτή αγάπης γι’ αυτό μην ξεχνάτε σε αυτή τη δύσκολη περίοδο που διανύουμε τους συνανθρώπους μας που βρίσκονται σε ανάγκη ή είναι μόνοι. Πάντα με προσοχή και λαμβάνοντας όλα τα μέτρα ασφαλείας ας προσφέρουμε ο καθένας τη βοήθεια που μπορεί (όχι ότι πρέπει να ενεργοποιούμαστε μόνο αυτές τις μέρες) στους ανθρώπους που μας χρειάζονται. Αναμφισβήτητα το Πάσχα είναι η μεγαλύτερη γιορτή του Χριστιανισμού και έχει ιδιαίτερη θέση για την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία. Τα ήθη, τα έθιμα, οι παραδόσεις και οι λειτουργίες που λαμβάνουν χώρα σε κάθε γωνιά της Ελλάδας δημιουργούν ένα κλίμα ξεχωριστό, κατανυκτικό αλλά και χαρμόσυνο. Αυτό το Πάσχα θα είναι σίγουρα πολύ διαφορετικό. Ωστόσο ας το περάσουμε σπίτι κι ας ανακαλύψουμε τα βαθύτερα νοήματά του καθώς και τι μπορούμε να δημιουργήσουμε στο σπίτι μας ώστε να διατηρήσουμε τις παραδόσεις, που άντεξαν στα χρόνια, και να περάσουμε όμορφα το χρόνο μας.
Καλό Πάσχα σε όλους με Υγεία και Ασφάλεια!
Φωτογραφικό υλικό
