Επιστροφή στην εγχώρια κινηματογραφική παραγωγή του παρελθόντος με έμφαση στα χρόνια που πέρασαν σαν οδοστροτήρες από τους ήρωες του τότε. Υπάρχει και αυτό, αν θέλετε να συνεννοηθούμε καλύτερα. Αν δε θέλετε, ακόμα καλύτερα.

Γράφει ο Μανώλης Ιωαννίδης για την Κουλτουρόσουπα

Ουρανός, 1962, 73 λεπτά, πολεμικό δράμα εποχής
Διαθέσιμο ως: Τετάρτη, 3 Δεκεμβρίου, 23:59

Επεισοδιακή παρουσίαση ιστοριών απ’ το μέτωπο της Αλβανίας το ‘40, από λόχο σε λόχο, απ’ τον έναν ακροβάτη ζωής-θανάτου στον άλλον. Κανένα larger than life αφήγημα, καμιά συγκλονιστική, λαμπερή παρουσίαση πολεμικών κατορθωμάτων με τα decibel στον θεό. Μόνο η απίστευτα άδοξη πραγματικότητα μιας εποχής και πώς αυτή συνέθλιψε ανθρώπους.

Και τι να πει κανείς για εκείνα τα αλήστου μνήμης μεγαλεία της ανθρωπότητας; Βουτηγμένα σε μια κολυμπήθρα γεμάτη αίμα και ζόφο, με μέτρο τα εκατομμύρια αυτών που η ζωή τέλειωσε πρόωρα. Μόνο και μόνο, επειδή η ανθρωπότητα φροντίζει να προωθεί τα καλύτερά της φρούτα σε θέσεις που μπορεί να την οδηγήσουν μια ώρα αρχύτερα στο οριστικό σφύριγμα της λήξης αυτού του παιχνιδιού που φροντίζουν να καταλήξει αηδία.

Ξαναβαδίζουμε όμως εμείς, ντροπαλά αλλά αποφασιστικά, σε τέτοια υπέροχα μονοπάτια.

Πρόκληση Η αποδέσμευση απ’ την κλασική θέαση αφηγημάτων με ξεκάθαρους πρωταγωνιστές, σφιχτή πλοκή και αριστοτεχνικά τοποθετημένες κλιμακώσεις και το ταξίδι πάνω στο ταπεινό, βάναυσα συνηθισμένο, άρα μεγαλειώδες, κύμα αυτής της ιστορίας. Που οδηγεί στα απόνερα του ανθρώπινου πολιτισμού.

Ατάκα “Ρε, Αντώνη, άμα έβλεπες τώρα κάποιον να έρχεται στην πηγή να πιει, θα τον χτύπαγες;” ρωτάει ο εξαντλημένος απ’ τη δίψα, Φαίδων Γεωργίτσης, έναν σύντροφό του. Κι αν βγάλουμε την ατάκα απ’ το συγκεκριμένο πλαίσιο, γίνονται απείρως βαρύτερη.

Πορνογραφικότητα Φαίνονται το αδιέξοδο κι η απόγνωση, απ’ τον ενθουσιασμό, πάλι στην απογοήτευση και στην προδοσία. Όσο κι αν ο προβολέας φωτίζει διαφορετικές πλευρές του σφαγείου, σε κάθε καρέ αναδίδει φθορά, συντριβή και κούραση, κι ας είναι τα ιδανικά της ελευθερίας υψηλόπνοα.

Αδεσποτοσύνη Πάντα καταλήγουμε στην αδιανόητη ηρωικότητα των ανδρών που θυσίασαν τα πάντα για να υπερασπιστούν κάτι που θεωρούσαν υψηλότερο απ’ τη ζωή τους. Αλλά, γίνεται με τρόπο τόσο φυσικό και δίκαιο, που αν είναι να υπηρετεί κάποιον αφέντη η ταινία, ας είναι, η δόξα αυτών των ηρώων. Κι όχι, επειδή υπερασπίστηκαν το εμπορικό brand “Πατρίδα”, αλλά επειδή προθυμοποιήθηκαν να δώσουν τη ζωή τους πιστεύοντας κάτι.  

Ρέμβη Τρέχουμε σαν χάμστερ στο ροδάκι της βίας και του όλεθρου- αναπαυόμαστε περιοδικά, και πάλι στη μάχη!  Άλλωστε, τι άλλαξε σ’ αυτόν τον κόσμο ειρηνικά; Ανοίξτε τα βιβλία της Ιστορίας- αν τολμάτε.

Ηθοποιία Σε μια νατουραλιστική προσέγγιση χωρίς περιστροφές, η φυσικότητα των ηθοποιών μαγνητίζει. Είναι πραγματικά ο Δάσκαλος, ο Λοχίας, ο Γιάγκος, η Σοφία που κάπου υπήρξαν. Όσο πρόλαβαν.

Ατμόσφαιρα Σωστά ντοκιμαντερίστικη, ανόθευτη: ένα μείγμα όπλων, ιδεών κι αίματος (που δεν παρουσιάζεται) και ενός βάναυσα αδιάφορου σύμπαντος (μιας και το σύμπαν, είμαστε εμείς). Η καθημερινότητα του πολέμου δοσμένη χωρίς καλολογικά στοιχεία κι επικές κορόνες.                     

Το Μπλόκο, 1965, 76 λεπτά, δραματική, ιστορική, πολεμικό δράμα

Διαθέσιμο ως: Τετάρτη, 3 Δεκεμβρίου, 23:59

Λουλούδι-μαυραγορίτης της Κατοχής (Κώστας Καζάκος) παντρεύεται λουλούδι-σκέτο (Ξένια Καλογεροπούλου) και στο βραδινό, σπιτικό γλέντι, που είναι λίγο Μεγάλη… Πέμπτη, λίγο μην τραβάτε με, γιατί όντως θα κλάψω, τελειώνει το κρασί κι ο υπερ-εύθυμος μαυραγορίτης επιμένει να φέρει κι άλλο. Ε, και στον δρόμο τον πιάνουν οι φίλτατοί μας Γερμανοί παρέα μ’ έναν αηδιαστικό αρουραίο (νομίζω το συγκεκριμένο είδος λέγεται καταδότης) και μαθαίνουμε ότι υπάρχει αντιστασιακός στη γειτονιά και θ’ αρχίσει το πρωί το κοντσέρτο για πολυβόλα…

Μάλλον ακριβής απεικόνιση της Γκουέρνικα της εποχής. Όποιος κοιτά κατάματα και χωρίς ιδεοληπτικές περιστροφές το παρελθόν της ανθρωπότητας, άλλωστε, θα καταλάβει ότι η ειρήνη είναι μάλλον διάλειμμα ανάμεσα στο ανεξάντλητο show βίας προς κάθε κατεύθυνση, προς κάθε ενδιαφερόμενο και μη.

Πρόκληση Να πιστέψεις ότι αυτοί οι καιροί υπήρξαν κι ότι άνθρωποι έζησαν όντως κάθε μέρα της ζωής τους σ’ αυτούς. Ότι βρισκόσουν ένα τσαντισμένο Γερμανάκι μακριά απ’ το να πάψεις να ζεις. Ότι κάθε δράση, είχε εκθετικά ισχυρή αντίδραση.

Όσον αφορά τη φόρμα της ταινίας, αν έχετε δει τη Ρώμη, Ανοχύρωτη Πόλη (1944) του Ροσελίνι, μπορείτε να κατατοπιστείτε πλήρως.

Ατάκα “Θα μας κάψετε! Φευγάτε από ‘δω!” λέει μια ηλικιωμένη απ’ το μπαλκόνι του σπιτιού της στους αντιστασιακούς που ετοιμάζονται για εκρηκτική έξοδο. Και ποιος να την κατηγορήσει, κρίνοντας απ’ τ’ ότι σε ΚΑΘΕ φρίκη της ανθρώπινης αγέλης, αυτοί που την πληρώνουν είναι οι άμαχοι;

Πορνογραφικότητα Σ’ ένα κλίμα που ξεκάθαρα μυρίζει ιταλικό νεορεαλισμό, έχουμε μοίρασμα των πρωταγωνιστικών προνομιών σε πολλούς και καλώς καμωμένο. Στη σημασία της απομυθοποιημένης πραγματικότητας, η κάμερα δε διαιρεί την προσοχή της στους πολλούς αλλά προσπαθεί να πολλαπλασιάσει το συναισθηματικό τους φορτίο. Και τα καταφέρνει σε μεγάλο βαθμό.

Αδεσποτοσύνη Εδώ υπακούει λίγο τρανταχτά στις συμβάσεις του προαναφερθέντος κινηματογραφικού κινήματος, χωρίς όμως αυτό να είναι τόσο διασπαστικό ή απωθητικό.

Ρέμβη Αν κάποιος καταφέρει να σηκώσει το βαρύτατο κάλυμμα του ψυχολογικού του καθρέφτη, αναρωτιέται αν το είδωλο που θα έβλεπε θα βάδιζε στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Τότε. Στην πράξη. Όχι πίσω από ένα πληκτρολόγιο ή σε μια ιντελεκτουέλ θεωρητικολογία.

Ηθοποιία Φανταστικός Κώστας Καζάκος, εφάμιλλη Ξένια Καλογεροπούλου, νεανικά εκρηκτικός, ο υπεργοητευτικός Γιάννης Φέρτης. Που αν ήταν Αμερικανός θα ήταν απ’ τους μεγαλύτερους ζεν πρεμιέ όλων των εποχών και με το σπαθί του! Ή το περίστροφό του, στην προκειμένη.

Ατμόσφαιρα Μια συνηθισμένη μέρα σε συνοικία των Αθηνών, όπου οι φίλοι μας, οι Γερμανοί, ετοιμάζουν καινούριο γύρο εκτελέσεων.

Ο Τελευταίος Αιχμάλωτος, 1970, 78 λεπτά, δραματική – πολεμικό δράμα

Διαθέσιμο ως: Τετάρτη, 3 Δεκεμβρίου, 23:59

Τριτοξαδέρφη της Άννι Γουίλκς απ’ το Misery κρατά ημι-αιχμάλωτο ΑΠΙΘΑΝΑ πειθήνιο, λαβωμένο αντιστασιακό στο υπόγειό της για κάτι χρονάκια. Κι αν η Αννούλα του Misery είναι πραγματικό βρομόσκυλο, πιο μανιασμένο κι απ’ τον Κούτζο, το βρομόσκυλο, η σωτήρας turned απαγωγέας(;) του Τελευταίου Αιχμαλώτου είναι μια γυναίκα μόνη σαν το λεμόνι, που δημιουργεί ολόκληρο lore στα όρια του fan fiction, για να ‘χει ένα ‘ρσενικό στη ζωή της. Κι αυτή η ανθρώπινα παθολογική ανάγκη για σύνδεση κι αναγνώριση της ύπαρξής μας, δίνει στην ταινία την χαριτωμενιά της ψυχολογικής μελέτης παρά το στίγμα του κλειστοφοβικού τρόμου.

Πρόκληση Να πιστέψουμε ότι ένας άνθρωπος θα περνούσε ΧΡΟΝΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΑ σ’ ένα υπόγειο, χωρίς καμιά πραγματική ανάγκη να ξεμυτίσει έστω και για λίγο, έστω σαν στιγμή παραφροσύνης, έστω κι αν τον πιάσουν. Υπάρχει τόση αληθοφάνεια στη βασική συνθήκη της ταινίας, όση και αντιπολίτευση στην Ελλάδα του 2025.

Ατάκα “Όχι δεν το αφήνω, είναι δικό μου! Αν δεν ξαναγυρίσει, μετά τι θα έχω να παίζω;” λέει ένα περαστικό ζωντόβολο στη μάνα του που του αγόρασε ένα πουλάκι σε κλουβί.

Πορνογραφικότητα Περνάει η κλιμακωτή απελπισία του παροπλισμένου επαναστάτη, Αλεξανδράκη. Περνάει κι η ασυναίσθητη αμφιταλάντευση της μεταξύ του εγνωσμένα σωστού και του ωφελιμιστικά σωστού της σωτήρος, Ποράβου. Χωρίς να σποϊλάρω too much, κάποτες θα βγει απ’ το μπουντρούμι ο Αλεξανδράκης κι οι σκηνές στον έξω κόσμο που τον έχει προσπεράσει και τον έχει αφήσει στα πιτ, νομίζω, τσακίζουν απλά.

Αδεσποτοσύνη Δε φαίνεται να βουτάει στο μελόδραμα το αφήγημα, ή αν το κάνει, το κάνει όσο επιθυμώ και χωρίς να μου φαίνεται ξετσίπωτα υποταγμένο σε κλισέ και ευκολίες. Που έχει, αλλά τα έχει τόσο όσο.

Ρέμβη Άραγε, πού φτάνει ο άνθρωπος, όταν δεν του ‘ναι αρκετός ο αντίλαλος της φωνής του; Και, πού θα επιστρέψει, όταν ο υπόλοιπος κόσμος έχει ρίξει τόσες γυροβολιές, που μόνο ζάλη έχει να του δώσει…

Ηθοποιία Σπουδαία Πέρυ Ποράβου, που δεν το τραβάει ούτε προς το κολλώδες μελό ούτε προς τον καρικατουρέ τρόμο. Κι ένας Αλεξανδράκης, που, ακόμη και σε πιο άγνωστες στιγμές του, δείχνει ότι ίσως, κάποιοι άνθρωποι γεννιούνται για να κάνουν κάποια πράγματα.

Ατμόσφαιρα Παραδόξως όχι τόσο κλειστοφοβική όσο ακούγεται. Μάλλον υπερβολικά ανάλαφρη για τη θεματική της. Αλλά, όχι άλλο κάρβουνο, φτάνει με το ψυχοπλάκωμα παντούθεν.