Γράφει ο Στέφανος Γκιζλής για την Κουλτουρόσουπα.
Ταινία: Βαγόνι αριθμός 6 / Hytti nro 6/ Compartment No. 6
Σκηνοθεσία: Juho Kusomanen
Χώρα: Φινλανδία
Έτος Παραγωγής: 2021
Το ταξίδι, ως λογοτεχνική αφήγηση, είναι η μοναδική ιστορία με αρχή μέση και τέλος που έχει νόημα συνδεδεμένη με την πραγματικότητα. Είναι η μοναδική ρεαλιστική συνθήκη όπου η πλοκή έχει τον ρόλο του πρωταγωνιστή. Η ίδια η ζωή, όταν παίρνει τον ρόλο του συγγραφέα συνήθως ξεχνάει τα κόμματα και τις τελείες. Πόσο μάλλον να μπορεί να δημιουργήσει ένα κείμενο με συνεκτικούς ιστούς και ιστορίες που θα μπορούσαν να ομοιάζουν με εμπορικά λογοτεχνικά κείμενα. Ο Γκοντάρ αρεσκόνταν να μπαίνει σε κινηματογραφικές αίθουσες στο μέσον μιας ταινίας και να φεύγει πριν αυτή τελειώσει. Ήθελε να βιώσει το φιλμικό σύμπαν όπως τα γεγονότα της ζωής. Εκείνα που περιέχουν ένα φιλί, ένα αντίο, μια σκέψη, ένα αυτοκίνητο που περνάει και τον ήχο της μουσικής από το διπλανό καφέ. Όλα αυτά θα μπορούσαν να γίνουν μια ιστορία αλλά δεν θα είχαν πλοκή.
«Στην πραγματικότητα δεν ζούμε παρά λίγες ώρες της ζωής μας»
(Albert Camus)
Αλλά η ζωή;
Έχει τελικά πλοκή;
Ίσως, αλλά κατά βάσιν όχι. Αυτά που το μυαλό μας δακτυλογραφεί σε μια ξεχαρβαλωμένη Olivetti είναι μικρές στιγμές που χρωματίζονται από το πινέλο των υποκειμενικών αξιολογικών κρίσεων. Έτσι θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μεγάλο λάθος να αποζητούμε να αντλήσουμε συμβατικές αφηγήσεις από τη ζωή μας. Ο λόγος είναι ότι κατά βάση θα αποτύχουμε. Το σημείο όπου καταγράφονται οι μνήμες μοιάζει περισσότερο με καμβά παρά με οθόνη. Έτσι αυτό που συμβαίνει δεν είναι παρά μια αποτύπωση στιγμών. Οι αναμνήσεις μας σταξίματα του Τζάκσον Πόλοκ, η αλλιώς πυγολαμπίδες φυλακισμένες σε ένα πακέτο τσιγάρα από ένα παιδί που απλά μαγεύεται από τα μικροσκοπικά παλλόμενα φώτα τις καλοκαιρινές νύχτες.
«Για να δραπετεύσεις πρέπει σταθερά να γνωρίζεις όχι που θέλεις να φτάσεις, αλλά από πού πρέπει να απομακρυνθείς»
(Victor Pelevin/ Το μικρό δάχτυλο του Βούδα)
Η Λόρα, παρότι η φίλη δεν θα ταξιδέψει τελικά μαζί της, κατανοεί ότι πρέπει να φύγει από τη Μόσχα, μακριά από μια ερωτική σχέση που φαίνεται να σημαίνει περισσότερα για την ίδια παρά για την άλλη πλευρά. Σκοπός της είναι να φτάσει στο βορρά της ρωσικής γής για να δει από κοντά τα πετρογλυφικά του Μουρμανσκ. Ωστόσο όσο απομακρύνεται από την μεγάλη πόλη προς τις ακτές του παγωμένου ωκεανού γίνεται εμφανές ότι προσπαθεί να αποκοπεί από ένα συναίσθημα δίχως απόκριση.Ισως ακόμη ελπίζει αλλά όσο ο χρόνος και η ίδια τρέχει μακριά, η ελπίδα μεταμορφώνεται σε χιονόμπαλα λίγες στιγμές πριν λιώσει. Η Λόρα αναγκάζεται να μοιραστεί μια μικρή καμπίνα του τρένου που διασχίζει τη Σιβηρία μαζί με έναν άνδρα. Δύο άνθρωποι από διαφορετικούς εντελώς κόσμους. Άλλη παιδεία, κοινωνική τάξη, γλώσσα, σεξουαλικό προσανατολισμό και ενδιαφέροντα ωστόσο ποτέ δεν μπορείς να προκαταβάλεις το μέλλον βάσει στερεοτύπων. Το ταξίδι της στον παγωμένο βορρά έχει για την ίδια, την ακριβώς αντίστροφη εσωτερική πορεία. Αρχίζει με μια δραπέτευση και καταλήγει σε ένα συναισθηματικό ξέφωτο απαλλαγμένο από τις λάσπες των κοινωνικών «πρέπει».
«…Ενώ απ’ το βάθος μακριά με κοίταζε σαν ξένο η πιο δική μου ζωή»
(Τάσος Λειβαδίτης / Νυχτερινός επισκέπτης)
Ο πόλεμος ανάμεσα στο μυαλό και τα συναισθήματα είναι μια από τις πιο συνηθισμένες μάχες που έχουμε να δώσουμε μπροστά από ένα μεγάλο έυρος προβλημάτων. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για μια ερωτική σχέση. Όταν τα λόγια και οι πράξεις έχουν απόσταση, τότε τα δύο μέτωπα ξεδιαλύνονται. Η λογική συμμαχεί με την ανάλυση των πράξεων και των συνεπειών ενώ το συναίσθημα αναμασά τα ειπωμένα. Είναι στη φύση του ανθρώπου να μοιρολατρεί και να κατηγορεί, πιστεύοντας τυφλά πνιγμένος σε μια παρόλογη αιτιοκρατία, τις συνθήκες, την δυσλειτουργικότητα του κοινωνικού περίγυρου και φυτευμένες αξιολογικές κρίσεις για τις αποφάσεις που λαμβάνει. Αδυνατεί να αναγνωρίσει ότι αυτός και μόνο αυτός έχει την ευθύνη για αυτό που είναι, για αυτό που πράττει και τα αποτελέσματα των επιλογών του. Η στιγμή που θα καταστραφούν οι στερεοτυπικές απόψεις, ο φόβος του διαφορετικού, και μπορέσουμε να αποδράσουμε από το άβολο βόλεμα που έχουμε ως φωλιά και κελί παράλληλα, τότε και μόνο τότε μπορούμε να μιλάμε για ελευθερία βούλησης και ανάληψη ευθύνης της ζωής μας.
«Πόσο δύσκολο είναι μερικές φορές να εμπιστευτούμε τις αποδείξεις που μας προσφέρουν οι αισθήσεις μας… Πόσο επιφυλακτικά συμβιβάζεται ο νους με την πραγματικότητα».
(Norman Douglas)
Τα στερεότυπα που δομούνται αναλόγως των κοινωνικών συνθηκών επηρεάζουν σε μικρότερο η μεγαλύτερο βαθμό όλους ανθρώπους. Η διαφορά στον βαθμό επιρροής πηγάζει από την εκάστοτε προσωπικότητα. Η Λόρα ενώ αρχικά απορρίπτει ακόμη και ως συγκάτοικο στο βαγόνι τον Λιόχα στην πορεία τον αποδέχεται και τον εμπιστεύεται. Στην συνέχεια του ταξιδιού συγχρωτίζεται με έναν νεοφερμένο επιβάτη ο οποίος ανήκει σε όσα ο εαυτός της θεωρεί ασφαλή και οικεία. Ωστόσο και σε αυτή την στερεοτυπική aνάλυση θα πέσει έξω καθώς η επιφυλακτικότητα που θα έπρεπε να μπει σε λειτουργία αδρανεί, ακριβώς για τους ίδιους λόγους που δεν το έκανε στην περίπτωση του Λιόχα. Αυτό εδώ είναι ένα είδος ψυχολογικής απάτης με ψευδαισθήσεις που δομεί ο ίδιος μας ο εαυτός στηριγμένος σε σαθρά εμπειρικά δεδομένα.
«Το πρωινό έμοιαζε να καθαρίζει με σφουγγάρι τον ουρανό»
(Marisha essl / Night Film)
Κατά βάση είμαστε όλοι μόνοι. Κανείς δεν μπορεί να μας βοηθήσει η να νιώσει ότι νιώθουμε σε δύσκολες στιγμές, αλλά ούτε να χαρεί η να ερωτευτεί ανάλογα με εμάς σε άλλες. Έτσι η ζωή και οι εικόνες που δημιουργούνται συνεχώς μπροστά μας είναι παλλόμενες οντότητες με φως ανάλογο της ψυχικής μας διάθεσης. Οι άνθρωποι μπορούν να αποτελέσουν συνοδοιπόρους σε ένα κομμάτι του ταξιδιού. Συνταξιδιώτες που θα κοιτάξουν μαζί μας έξω από το παράθυρο του τρένου τον παγωμένο ορίζοντα. Θα κοιτάξουν την ίδια εικόνα με εμάς και θα τη μεταφράσουν συναισθηματικά με τον δικό τους τρόπο. Ο Λιόχα και η Λόρα όσο ο βορράς πλησίαζε άγγιξαν την ψευδαίσθηση της συναισθηματικής ταύτισης στα εξωτερικά ερεθίσματα κι έτσι για όσο το τρένο έσκιζε την παγωνιά και τα ομιχλώδη τοπία της Σιβηρίας, διέλυσαν όλα τα στερεότυπα. Με το Voyage Voyage των Desireless στο repeat.
..
Ακολουθήστε το Kulturosupa.gr στα social media