«Οι τιμές των εισιτηρίων πρέπει να μειωθούν, ειδικά σε μια περίοδο υψηλού πληθωρισμού, ενώ πρέπει να ενθαρρυνθεί μια πραγματική ποικιλομορφία ταινιών αντί να αυξάνεται η συγκέντρωση και να ευνοείται ο αμερικανικός κινηματογράφος». Αυτή είναι η απάντηση του Στεφάν Γκουντέτ, για τον τρόπο με τον οποίο μπορεί η βιομηχανία του κινηματογράφου να βοηθήσει να επιστρέψουν οι αίθουσες στα προ-πανδημίας επίπεδα.
Πρόκειται για ένα από τα κύρια ερωτήματα που προέκυψαν αμέσως μετά το κλείσιμο των αιθουσών σε όλο τον κόσμο λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, αλλά και λόγω της ανόδου του streaming λίγο πριν και κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Πλέον οι αιθουσάρχες και αρκετοί multiplex κινηματογράφοι βρίσκονται αντιμέτωποι με τη μεγαλύτερη κρίση των τελευταίων χρόνων. Η μαγεία της ατμόσφαιρας μιας κινηματογραφικής προβολής τείνει να χαθεί και οι περισσότεροι προτιμούν την εύκολη λύση του «καναπέ στο σπίτι».
Η συζήτηση για το τι πρέπει να γίνει ώστε να αναστραφεί αυτή η κατάσταση και να αναθερμανθεί η σχέση του κοινού με τη μεγάλη οθόνη έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις. Ανθρωποι του σινεμά, πολιτιστικοί φορείς και οργανισμοί διοργανώνουν κατά καιρούς δράσεις (όπως για παράδειγμα «Η Γιορτή του Σινεμά») ώστε να υπενθυμίσουν στον κόσμο αυτή τη μοναδική, συλλογική εμπειρία.
Ο Γκουντέτ, κριτικός κινηματογράφου, πανεπιστημιακός και καλλιτεχνικός διευθυντής του ανεξάρτητου γαλλικού σινεμά Le Méliès στο Μοντρέιγ, παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στον κλάδο της ψυχαγωγίας. Λίγες μέρες πριν από την επίσκεψή του στην Αθήνα στο πλαίσιο του 23ου Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου Ελλάδος και τον ανοιχτό διάλογο με θέμα τις προκλήσεις και δυνατότητες της κινηματογραφικής αίθουσας, ο ίδιος μιλά στην «Κ» για το σινεμά, τις streaming πλατφόρμες, την ελληνική κινηματογραφική αγορά.
Κύριε Γκουντέτ, γιατί δεν πηγαίνει ο κόσμος πια στο σινεμά;
Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να συμφωνήσουμε στους αριθμούς. Η σύγκριση των τωρινών εισιτηρίων με τα χρόνια του Covid δεν έχει νόημα, καθώς τα χρόνια αυτά ήταν πολύ χαμηλά λόγω του κλεισίματος των αιθουσών και των υγειονομικών περιορισμών. Όσον αφορά την τελευταία προ-covid χρονιά, ήταν βέβαια εξαιρετικά υψηλά στη Γαλλία, καταλαμβάνοντας τη δεύτερη θέση στην κατάταξη από το 1966. Ολα έδειχναν να πηγαίνουν καλά. Αν το συγκρίνουμε με τον μέσο όρο των ετών 2017-2019, που φαίνεται να είναι ο πιο σχετικός, η πτώση της προσέλευσης στη Γαλλία το 2022 είναι 27,5%. Αυτό είναι ιδιαίτερα μεγάλο, αλλά λιγότερο από ό,τι στη Γερμανία (-31,6%), στις Ηνωμένες Πολιτείες (-33,8%), στην Ισπανία (-40,7%), στην Ιταλία (-52,7%!), και πιθανώς λιγότερο από ό,τι στην Ελλάδα. Κατά το πρώτο δίμηνο του 2023, η πτώση είναι μόνο 18,6% στη Γαλλία σε σύγκριση με την εξαιρετική περίοδο 2017-2019.
Εν ολίγοις, τα πράγματα είναι ήδη σε καλό δρόμο. Τα στοιχεία (που χρονολογούνται από τα τέλη Νοεμβρίου 2022, και τα οποία έχουν σχολιαστεί πολύ), δεν έλαβαν υπόψη τους τη θριαμβευτική κυκλοφορία του «Avatar: Ο δρόμος του νερού», η οποία ενίσχυσε την προσέλευση στους κινηματογράφους, τόσο στη Γαλλία (με περισσότερους από οκτώ εκατομμύρια θεατές) όσο και αλλού. Ωστόσο, θα ήταν παράλογο να αρνηθεί κανείς ότι η περίοδος του covid έχει τροποποιήσει τις πολιτιστικές πρακτικές σε ολόκληρο τον κόσμο, ευνοώντας κατά τρόπο θαυμαστό τις πλατφόρμες και, ως εκ τούτου, βοηθώντας περισσότερο την απομόνωση και τον περιορισμό στο σπίτι.
Με ποιον τρόπο άλλαξε η πανδημία την παρακολούθηση ταινιών στις κινηματογραφικές αίθουσες, αλλά και την παραγωγή τους;
Είναι ακόμη λίγο νωρίς για να το γνωρίζουμε. Ωστόσο, υπάρχει φόβος ότι η αυξανόμενη επιτυχία των πλατφορμών, οι οποίες στοχεύουν σε ένα παγκόσμιο κοινό, θα στερήσει από τις κινηματογραφικές ταινίες σημαντικά έσοδα, κάτι που θα ήταν προφανώς παράδοξο. Διότι, όπως επισημαίνουν όλοι οι κινηματογραφιστές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εργάζονται με πλατφόρμες, δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από τη μεγάλη οθόνη και τον στερεοφωνικό ήχο στις αίθουσες για να εκτιμήσει κανείς μια φιλόδοξη και καλοφτιαγμένη ταινία. Μεταξύ 2019 και 2022, οι πλατφόρμες διπλασίασαν τις επενδύσεις τους και αναπτύχθηκαν κατά 79% παγκοσμίως. Για παράδειγμα, ένα επεισόδιο του «House of the Dragon», παραγωγής HBOMax, κόστισε φέτος κατά μέσο όρο 20 εκατομμύρια δολάρια σε σύγκριση με τα 6 εκατομμύρια δολάρια για ένα επεισόδιο της πρώτης σεζόν του «Game of Thrones».
Το 2022, όμως, ήταν επίσης η πρώτη χρονιά απογοητεύσεων για το Netflix. Μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουλίου 2022, έχασε για πρώτη φορά ένα εκατομμύριο συνδρομητές παγκοσμίως. Η χρηματιστηριακή αποτίμηση του Netflix έπεσε τότε στα 80 δισεκατομμύρια δολάρια, το χαμηλότερο επίπεδό της από το 2017, προτού ανακάμψει. Με λίγα λόγια, ούτε οι πλατφόρμες μένουν ανεπηρέαστες.
Οι πλατφόρμες βλάπτουν τα σινεμά; Πώς άλλαξαν οι υπηρεσίες όπως για παράδειγμα το Netflix ή το Disney+, τη βιομηχανία ψυχαγωγίας;
Ο ρόλος των πλατφορμών είναι βαθιά διφορούμενος. Η άνοδός τους συνέβαλε στο άδειασμα των κινηματογραφικών αιθουσών μετά την πανδημία, αλλά δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι η εύκολη πρόσβαση σε χιλιάδες ταινίες μπορεί επίσης να δημιουργήσει, ιδίως μεταξύ των παιδιών, των εφήβων και των νεαρών ενηλίκων, το ενδιαφέρον για τον κινηματογράφο, ακόμη και την σινεφιλία. Από αυτή την άποψη, η δυνατότητα να δει κανείς ορισμένες μεγάλες κλασικές ταινίες σε streaming είναι κάτι πολύ καλό, ακόμη και αν η πρακτική των αλγορίθμων δεν αποτελεί πάντα κίνητρο για την αναζήτηση και την ποικιλομορφία. Και στις περισσότερες πλατφόρμες, οι σειρές που προσφέρονται είναι σαφώς ανώτερες από τις μεμονωμένες ταινίες, των οποίων ο προγραμματισμός παραμένει μάλλον αδύναμος και κομφορμιστικός.
Η προσέλευση μετά την πανδημία
Πιστεύετε ότι η προσέλευση στις αίθουσες θα επιστρέψει στα προ-πανδημίας επίπεδα; Πώς μπορεί να βοηθήσει η βιομηχανία προς την κατεύθυνση αυτή;
Όλοι ελπίζουν ότι σε ένα ή δύο χρόνια θα επιστρέψουμε στα επίπεδα της κινηματογραφικής επισκεψιμότητας πριν από την πανδημία. Ορισμένες αλυσίδες κινηματογράφων στη Γαλλία πιστεύουν ότι πρέπει να αναπτυχθούν κινηματογράφοι Premium, πολυτελείς δομές, με πιο άνετα και ανακλινόμενα καθίσματα που επιτρέπουν, ειδικότερα στην εταιρεία κινηματογραφικών παραγωγών Pathé, να αυξήσει την τιμή του εισιτηρίου από 14,60 σε 18,50 ευρώ για να αντισταθμίσει την αύξηση του κόστους ενέργειας που επέφερε ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Ο επικεφαλής της Pathé, Ζερόμ Σεϊντού, έκανε εξάλλου και μια δήλωση στα μέσα ενημέρωσης τον περασμένο Νοέμβριο για να καταγγείλει την αδυναμία του γαλλικού κινηματογράφου, ζητώντας να επικεντρωθούν οι εισπράξεις στις πιο επιτυχημένες ταινίες, άρα και στις πιο πλούσιες, ένα φιλελεύθερο όραμα που συνάδει αρκετά με την πολιτική της κυβέρνησης του Εμανουέλ Μακρόν. Εκτοτε, η ταινία «Αστερίξ & Οβελίξ: Στο Δρόμο για την Κίνα», παραγωγής και διανομής της Pathé, συγκέντρωσε 4,5 εκατομμύρια εισιτήρια, παραμονή του Printemps du cinéma, της γιορτής του σινεμά. Σχεδόν ταυτόχρονα με αυτή την αμφιλεγόμενη δήλωση, το «L’Innocent» του Λουί Γκαρέλ, το «Simone, le voyage du siècle» του Ολιβιέ Νταάν και το «Novembre» του Σεντρίκ Χιμένεζ σημείωσαν επιτυχία στη Γαλλία.
Πιστεύουμε ότι οι τιμές των εισιτηρίων των κινηματογράφων πρέπει να μειωθούν ειδικά σε μια περίοδο υψηλού πληθωρισμού (η ανώτατη τιμή στον κινηματογράφο Méliès στο Montreuil είναι 6 ευρώ ανά θέση) και ότι πρέπει να ενθαρρυνθεί μια πραγματική ποικιλομορφία ταινιών, αντί να αυξάνεται η συγκέντρωση και να ευνοείται ο αμερικανικός κινηματογράφος.
Ένα μόνιμο φεστιβάλ
Ως καλλιτεχνικός διευθυντής του κινηματογράφου Le Méliès, πώς καταφέρατε να προσελκύσετε ένα ευρύ κοινό και να τον καταστήσετε ανάμεσα στα πιο επιτυχημένα ανεξάρτητα σινεμά στη Γαλλία;
Είμαστε ανάμεσα στους ανεξάρτητους κινηματογράφους που τα πηγαίνουν καλύτερα αυτή τη στιγμή, αλλά δεν είμαστε ούτε οι καλύτεροι ούτε οι μόνοι. Η Γαλλία διαθέτει ένα εξαιρετικό δίκτυο κινηματογράφων τέχνης, το οποίο εξαπλώνεται σε όλη την επικράτεια. Αυτή τη στιγμή βασιζόμαστε στο ίδιο ρεκόρ επισκεψιμότητας με το 2019 και είναι αλήθεια ότι η αίθουσα γίνεται όλο και πιο γνωστή. Πρόσφατα αναφέρθηκε ως παράδειγμα από τον Ρούμπεν Εστλουντ στη Σουηδία (Χρυσός Φοίνικας 2022) και από τον Ντομινικ Μολ, νικητή των βραβείων César. Νομίζω ότι μπορούμε να συνοψίσουμε την επιτυχία μας αρκετά εύκολα. Το Méliès είναι ένας δημόσιος κινηματογράφος, εξαρτώμενος από μια κοινότητα δήμων ανατολικά του Παρισιού, γεγονός που καθιστά δυνατή τη διατήρηση των τιμών σε χαμηλά επίπεδα και την ύπαρξη επαρκούς αριθμού εξαιρετικά αφοσιωμένων υπαλλήλων με σαφώς καθορισμένες αποστολές (για παράδειγμα υπεύθυνος για την αύξηση κοινού, προγραμματιστής-animator για το νεανικό κοινό).
Επειδή βρισκόμαστε κοντά στο Παρίσι, υποδεχόμαστε συνεχώς κινηματογραφικές ομάδες: περισσότερες από 250 το 2022. Για να μην αναφέρουμε τις συνεδρίες που βασίζονται σε τοπικούς και εθνικούς συλλόγους. Με εξαίρεση μερικά ανέγγιχτα αμερικάνικα ιερά τέρατα, σχεδόν όλοι οι μεγαλύτεροι κινηματογραφιστές και ηθοποιοί έχουν περάσει από το Le Méliès. Έχει γίνει το σήμα κατατεθέν μας. Από τον covid και μετά οι προβολές κινουμένων σχεδίων, συνοδευόμενες από τους σκηνοθέτες, λειτουργούν καλύτερα από ποτέ. Αυτός είναι ο δικός μας τρόπος να κάνουμε τον κινηματογράφο εκδήλωση: να κάνουμε το Le Méliès ένα μόνιμο φεστιβάλ.
Επένδυση στην εκπαίδευση
Πώς διαφέρει η ελληνική αγορά κινηματογράφου από αυτήν της Γαλλίας; Τι θα συμβουλεύατε τους Ελληνες αιθουσάρχες;
Όσον αφορά την παραγωγή, δεν πιστεύω ότι η κατάσταση είναι συγκρίσιμη. Το 2021 εγκρίθηκαν στη Γαλλία 340 ταινίες, αριθμός που είναι μεγάλος, συμπεριλαμβανομένων 265 ταινιών γαλλικής πρωτοβουλίας και 75 μειονοτικών παραγωγών. Όσον αφορά την προσέλευση, το μερίδιο των αμερικανικών ταινιών το 2022 ήταν σχεδόν ισοδύναμο με αυτό των γαλλικών ταινιών (σχεδόν 41%). Δεν γνωρίζω αρκετά για την ελληνική αγορά ώστε να δώσω οποιαδήποτε συμβουλή. Πόσο μάλλον που υπάρχουν ελληνικές ιδιαιτερότητες, για τις οποίες σας ζηλεύουμε, όπως για παράδειγμα η -λιγότερο διαδεδομένη στη Γαλλία- τρομερή παράδοση των θερινών προβολών σε μαγευτικά μέρη.
Για τον τομέα των κινηματογράφων τέχνης, μπορώ να κάνω μόνο μια σύσταση: μη διστάσετε να επικεντρωθείτε στην κινηματογραφική εκπαίδευση, δημιουργώντας, για παράδειγμα, ένα λαϊκό κινηματογραφικό πανεπιστήμιο. Στο Méliès, αυτό έχει τη μορφή ενός μονόωρου μαθήματος ανά μήνα, πάνω σε μια έννοια του κινηματογράφου (φέτος, με θέμα τις κινήσεις της κάμερας), πριν από τη σχολιασμένη προβολή μιας ταινίας που επιλέγει ο ομιλητής (κριτικός, σκηνοθέτης ή ακαδημαϊκός). Και σημειώνει μεγάλη επιτυχία. Και είμαι ένας από εκείνους που επικαλούνται τη γενίκευση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων για την έβδομη τέχνη, για να ανανεωθεί και να ενθαρρυνθεί η σινεφιλία των νεότερων.
Φωτογραφικό υλικό
