Είδαμε και σχολιάζουμε.
Ο Γιάννης Σμαραγδής αγαπάει τους μεγάλους Έλληνες. Καβάφης, Θεοτοκόπουλος και τώρα Καζαντζάκης. Οι ταινίες είναι ο δικός του φόρος τιμής σ’ εκείνους τους σπουδαίους, η δική του ματιά στη πολυτάραχη ζωή τους κι ένας τρόπος να πει ένα «ευχαριστούμε, δεν σας έχουμε ξεχάσει», εκ μέρος όλων μας. Κι εκείνο το ευχαριστώ του Σμαραγδή είναι γεμάτο αξιοπρέπεια.
Ο «Καζαντζάκης» του είναι γεμάτος Ελλάδα. Ακόμη κι αν περνάει από εποχή σε εποχή, από χώρα σε χώρα, μέσα σου μένει εκείνο το φως, εκείνο το μπλε, η Κρήτη, η Αίγινα κι η Αθήνα. Σε προτρέπει να αγαπήσεις την Ελλάδα μα όχι ιδιαίτερα τους Έλληνες, που τόσο τον υπονόμευσαν και διαχειρίστηκαν λανθασμένα τόσες και τόσες καταστάσεις.

Το σενάριο βασίζεται στην «Αναφορά στο Γκρέκο» και μέσα από flashback προσπαθεί να πιάσει όσο περισσότερες πτυχές της ζωής του σπουδαίου συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη. Αφήνει τον ίδιο να διηγηθεί την ιστορία του και ξεκινάει από την βολεμένη πια ζωή του στη Νότια Γαλλία κι από κει πηγαίνουμε στην Κρήτη ( γεμάτες πόνο, συναισθηματικό για τους θεατές, σωματικό για τον ίδιο, οι σκηνές με τον πατέρα του), μετά στην Αθήνα, στο αποπνικτικό όρος Σίνα, στην μπερδεμένη για τις αναζητήσεις του Γερμανία, σ’ ένα διαφορετικό έρωτα στην Ρωσία. Κάθε κεφάλαιο της ζωής του διαφορετικό, κάθε στάση και μια νέα εμπειρία, μια νέα κατεύθυνση για τις σκέψεις και τα πιστεύω του Καζαντζάκη.
Επηρέασε τόσους, αλλά επηρεάστηκε κι από πολλούς. Όσα περισσότερα έπαιρνε τόσα περισσότερα έδινε. Συνεχώς με μια πένα στο χέρι και πάντα με την ίδια απορία· Υπάρχει θεός, κι αν ναι, πως μπορεί να τον βρει;
Συν (+)
– Σπουδαίος ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος. Εκφραστικός, σίγουρος, δεν σου επέτρεπε να αμφιβάλλεις ούτε για μια στιγμή. Δυνατό στήριγμα δίπλα του κι η Μαρίνα Καλογήρου, όπως ακριβώς ήταν κι ο ρόλος της, σαν Ελένη Σαμίου, έρωτας της ζωής του συγγραφέα.

– Ανατριχιαστικός ο Στάθης Ψάλτης στην τελευταία του ταινία ως μοναχός στο όρος Σίνα κι αληθινός, αυθεντικός, χωρίς επιτήδευση ο Θοδωρής Αθερίδης ως Ζορμπάς. Έκλεβαν την παράσταση οι δεύτεροι ρόλοι καθώς και οι σκηνές στις οποίες πρωταγωνιστούσαν.
– Ονειρεμένη φωτογραφία. Αν κλείσεις τα μάτια και φέρεις στο νου σου την ταινία, πρώτη εικόνα θα είναι η θάλασσα, το Αιγαίο. Ξύπνησε μέσα μας το καλοκαίρι κι ας πλησιάζουν Χριστούγεννα.
– Σωστά δομημένες οι αναδρομές. Δεν κούραζαν ούτε μπέρδευαν. Χορεύαμε μέσα στη ζωή του Καζαντζάκη χωρίς ποτέ να χάσουμε το βήμα.

Πλην (-)
– Θέλουμε τον Παπασπηλιόπουλο σαν Καζαντζάκη παντού. Κι εννοώ φυσικά την τελευταία σκηνή, λίγο πριν τον θάνατο του συγγραφέα, όπου για κάποιον ανεξήγητο λόγο, ο ηθοποιός αλλάζει και τον ρόλο υποδύεται ο γλυκύτατος κατά τα άλλα Στέφανος Ληναίος. Γιατί; Εφόσον η Καλογήρου μένει η ίδια θα μπορούσε κάλλιστα να συμβεί το ίδιο και με τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Σχεδόν αποξένωσε τους θεατές.
– Ειδικά εφέ. Όχι, τέτοιες ταινίες δεν τα χρειάζονται. Δεν ξέρω τι πήγε γενικότερα λάθος στον επίλογο, αλλά τα special effects έδιναν κι έπαιρναν. Χαλάνε την αισθητική και θα μπορούσαν τόσο εύκολα να αποφευχθούν. Ούτε αιωρούμενες ψυχές ούτε ψηφιακές αμυγδαλιές παρακαλώ.
– Ίσως είναι σκληρό, αλλά ο «κρουστός λόγος» του Καζαντζάκη, που τόσο περήφανα υμνεί η παραγωγή της ταινίας, σε κάποιο σημείο κουράζει. Εκπληκτικά τα λόγια του, βαθυστόχαστα και προκαλούν εσωτερική αναζήτηση. Σύμφωνοι. Αλλά δεν υπάρχει χρόνος να αναλύσεις την κάθε ατάκα και πολλές τις ακούς χωρίς να καταλαβαίνεις πραγματικά το νόημα τους. Λιγότερος λυρισμός για να μπορέσει να μεταδοθεί όντως στους θεατές.

Και τελικά;
Ναι, είναι μια καλή ταινία. Οι ερμηνείες, τα τοπία, η ίδια η ζωή του συγγραφέα, γεμάτη ταραχή, αλλαγές κι αλήθειες, σε αφήνουν ικανοποιημένο. Δεν θα χάσεις το μυαλό σου από τον «Καζαντζάκη», και δύσκολα θα μπει στη λίστα με τις πιο αγαπημένες ταινίες. Αλλά από την άλλη, ο Σμαραγδής δεν έχει να απολογηθεί για τίποτα. Απέδωσε τις φιλοσοφικές και μεταφυσικές αναζητήσεις του συγγραφέα και του κράτησε το χέρι σε κάθε νέο μονοπάτι της ζωής του. Ο Κρητικός συγγραφέας βρήκε την ελευθερία, νίκησε τον θάνατο κι όλοι εμείς απομνημονεύσαμε έστω κι ένα από κείνα τα στοχαστικά ρητά του. Βέβαια, το πραγματικό δώρο του Καζαντζάκη, δεν θα μπορούσε να είναι άλλο παρά τα ίδια τα συγγράμματα του και ο βαθύς πλούτος τους.
Βαθμολογία:
6 στα 10
.
-Που προβάλλεται; ΕΔΩ
Φωτογραφικό υλικό