.
Από την Ιωάννα Δούνδη
Τι θα ρωτούσατε αλήθεια έναν ψυχοθεραπευτή αν βγαίνατε για έναν καφέ μαζί του; Ατελείωτη η λίστα έτσι;
Κι αν σας πουν πως δεν μπορείτε να τον ρωτήσετε κάτι που σας αφορά και χρειάζεστε προσωπική συμβουλή η οποία θα μπορούσε να προκύψει μετά από συνεδρίες και επαγγελματική σχέση; Έγινε λίγο μικρότερη η λίστα τώρα;
Εγώ προσπάθησα να περιοριστώ στις δέκα ερωτήσεις, από τις πολλές που μου ήρθαν στο μυαλό, αν και είμαι σίγουρη πως με την καλή της πρόθεση και την ευγένεια που έχει ως άνθρωπος, θα μπορούσε να μου απαντήσει σε άλλες τόσες.
Ιδού λοιπόν δέκα απαντήσεις από την κ. Νέλη Βυζαντιάδου (Εκπαιδεύτρια & Επόπτρια στο Ψυχόδραμα, Ψυχοθεραπεύτρια Ενηλίκων, Συστημική Σύμβουλο Ζεύγους και Συγγραφέα) σε δέκα γενικά ερωτήματα προς ένας ψυχοθεραπευτή.
1. Το πιο συχνό πράγμα που αναρωτιόμαστε όλοι ίσως για τους ψυχοθεραπευτές, είναι αν σας κουράζει ή σας ενοχλεί που γνωστοί και φίλοι σας, σας «εκμεταλλεύονται» για συμβουλές. ( ναι το ομολογώ, δεν είναι τόσο τυχαίο ότι στα meetings των συντακτών, αν βρίσκω ελεύθερη την θέση δίπλα σας, πάντα την επιλέγω).
Η αλήθεια είναι πως όταν αφήνω το γραφείο μου, και μαζί με αυτό και το ρόλο της ψυχοθεραπεύτριας, προσπαθώ να μην εμπλέκομαι σε αλληλεπιδράσεις που θυμίζουν έντονα τη δουλειά μου. Όσο όμως κι αν το προσπαθώ δεν είναι εύκολο να γίνει για δύο λόγους: ο πρώτος είναι η ανάγκη των άλλων να μου μιλήσουν για αυτό που τους απασχολεί πιστεύοντας ή ελπίζοντας ότι θα τους ακούσω καλύτερα καθώς αυτή είναι η φύση της δουλειάς μου. Είναι σαν να κάνουμε μια άτυπη και σιωπηλή συμφωνία με το που συναντιόμαστε ότι μπορούν να με εμπιστευθούν και επομένως μπορούν να ακουμπήσουν πάνω μου τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς τους. Ο δεύτερος λόγος είναι η δυσκολία ενός ψυχοθεραπευτή να σταματήσει να σκέφτεται και να δρα ως θεραπευτής στην υπόλοιπη ζωή του.
Ομολογώ πως προσωπικά έχω καταφέρει να βάλω όρια σε συζητήσεις που ένιωθα ότι με κούραζαν ή παραβίαζαν τα όρια μου λέγοντας ξεκάθαρα πως αν ενδιαφέρεται κανείς να συζητήσει περισσότερο αυτό που τον απασχολεί ξέρει πού θα με βρει!!! Είναι όμως αρκετές οι φορές που ένας καφές ή μια φιλική έξοδος μετατρέπεται σε μια θεραπευτική συζήτηση. Είμαι καλά με αυτό και έχω μάθει να το απολαμβάνω συνειδητοποιώντας πως είναι κάτι που θα με συνοδεύει ως ποιότητα και χαρακτηριστικό.
Όσο για σένα θα σου πω ότι χαίρομαι πολύ όταν βρισκόμαστε και έχουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε. Είσαι μια πολύ διακριτική και ευγενική παρουσία που δεν μου έχει προξενήσει ποτέ, ως τώρα, οποιοδήποτε αρνητικό συναίσθημα.
2. Κάτι που εύκολα σκέφτεται κάποιος για κάποιον, όταν ακούει «ψυχοθεραπευτής, και σύμβουλος ζεύγους» είναι ότι, αν μη τι άλλο, θα πρέπει να έχει μια πολύ υγιή σχέση ο ίδιος. Είναι όμως όντως πιο εύκολο να έχετε μια πιο υγιή σχέση από τον υπόλοιπο κόσμο; Και πόσο μπορεί αυτό να μπλοκάρει, απο το γεγονός ότι ίσως ο σύντροφός σας μπορεί να νιώθει συχνά περισσότερο ως θεραπευόμενός σας παρά ως συνοδοιπόρος;
Είναι απαραίτητη προϋπόθεση, κατά τη γνώμη μου, για έναν ψυχοθεραπευτή να έχει μια τακτοποιημένη, υγιή προσωπική ζωή χωρίς έντονα ανοιχτά ζητήματα. Για παράδειγμα αδυνατώ να φανταστώ έναν ψυχοθεραπευτή που κάνει χρήση ουσιών ή που έχει μια προβληματική προσωπική ζωή. Γι' αυτό άλλωστε σε χώρες του εξωτερικού είναι υποχρεωτική η προσωπική ψυχοθεραπεία του ψυχοθεραπευτή ώστε να είναι διασφαλισμένη η ισορροπία του. Δυστυχώς η πραγματικότητα μας διαψεύδει πολλές φορές και έτσι συναντάμε επαγγελματίες ψυχικής υγείας που δυσκολεύονται να διαχειριστούν αποτελεσματικά προσωπικά τους θέματα με συνέπεια να είναι αμφίβολο το κατά πόσο μπορούν να βοηθήσουν τους θεραπευόμενούς τους.
Όσο για τις συντροφικές σχέσεις είναι στο χέρι κάθε ζευγαριού να προσπαθήσει να δουλέψει τη σχέση του έτσι ώστε να μη θυμίζουν θεραπευτή - θεραπευόμενο. Αν κρίνω πάντως από τη δική μου σχέση θα σου πω ότι οι ρόλοι μας είναι συμπληρωματικοί και συμμετρικοί με αποτέλεσμα να μη νιώθω θεραπεύτρια ή ο σύντροφός μου θεραπευόμενος.
3. Όλοι έχουμε κάποιον γνωστό, που κάνει χρόνια ψυχοθεραπεία, αλλά είναι εμφανές ότι εξακολουθεί να έχει τα ίδια θέματα με τα οποία ξεκίνησε. Για ποιους λόγους ο θεραπευτής του δεν του σταματάει τις συνεδρίες; Απλά τον εκμεταλλεύεται;
Έχεις απόλυτο δίκιο ως προς το ότι είναι αρκετοί αυτοί που πηγαινοέρχονται σε ψυχοθεραπευτές χωρίς να αλλάζουν ουσιαστικά. Για μένα το πρώτο που πρέπει να διερευνηθεί είναι τι εννοούμε αλλαγή. Αν περιμένει κανείς να δει έναν διαφορετικό άνθρωπο κάνει λάθος. Αν ως αλλαγή ορίζουμε μικρές διαφοροποιήσεις στον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς τότε ίσως να αλλάζει το τοπίο. Έτσι κι αλλιώς κανείς δεν μπορεί να αποχωριστεί τον πυρήνα του. Μπορεί όμως να μάθει να σκέφτεται με έναν πιο υγιή και βοηθητικό για τον ίδιο τρόπο. Παρόλα αυτά υπάρχουν άνθρωποι που δεν καταφέρνουν ούτε αυτό. Σε μια τέτοια περίπτωση θα αναρωτιόμουν αν ο ψυχοθεραπευτής συνεχίζει να δουλεύει μαζί τους γιατί είναι ακόμη αισιόδοξος για την αλλαγή (δηλαδή ελπίζει ότι κάποια στιγμή ο θεραπευόμενος θα αλλάξει) ή αν βρίσκεται ο ίδιος σε μια εξάρτηση (οικονομική ή συναισθηματική) από το θεραπευόμενό του. Αν ισχύει το τελευταίο τότε μιλάμε για προβληματική άσκηση επαγγέλματος.
.
4. Παραμένοντας στο ίδιο θέμα, της μη αποτελεσματικής ψυχοθεραπείας. Πρέπει να αναζητήσουμε την αιτία μόνο στον θεραπευόμενο, ή είναι απόλυτα φυσιολογικό να έχει την ευθύνη και ο θεραπευτής, για διαφορετικούς λόγους, οπότε πρέπει να αντικατασταθεί με κάποιον άλλον; Και μετά από πόσους διαφορετικούς Ψυχοθεραπευτές, αρχίζει κάτι να φαίνεται ανησυχητικό;
Η ψυχοθεραπεία είναι μια ζωντανή, διαδραστική σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων. Ο ένας είναι αυτός που γνωρίζει και ο άλλος είναι αυτός που έχει ανάγκη. Κάθε ένας από τους δυο έχει τη δική του ιστορία, τις δικές του εμπειρίες, τους δικούς του νοητικούς χάρτες. Η ευθύνη για το αποτέλεσμα της ψυχοθεραπείας μοιράζεται ανάμεσα στους δύο εμπλεκόμενους. Ο μεν θεραπευτής έχει υποχρέωση να αναλαμβάνει αυτούς για τους οποίους είναι εκπαιδευμένος και να κάνει το καλύτερο δυνατό προκειμένου να τους βοηθήσει. Εάν διαπιστώσει ότι ο θεραπευόμενος δεν ωφελείται από τη διαδικασία θα πρέπει να το συζητήσει ανοιχτά μαζί του και είτε να τον παραπέμψει σε κάποιον άλλο συνάδελφο είτε να του ζητήσει να διακόψουν αφήνοντας στο θεραπευόμενο την ευθύνη της συνέχειας της θεραπείας του. Ο δε θεραπευόμενος οφείλει να είναι αυθεντικός πρώτα με τον εαυτό του και μετά με το θεραπευτή του. Γνωρίζω αρκετούς που έρχονται με σκοπό να αλλάξουν αλλά μόλις διαπιστώσουν τη δουλειά που θα χρειαστεί να κάνουν προκειμένου να αλλάξουν κάνουν πίσω. Δεν είναι σπάνιο να μπαίνει ένας θεραπευόμενος σε αντίσταση και να δυσκολεύεται να προχωρήσει.
Ένας άλλος λόγος για μια μη αποτελεσματική θεραπεία είναι η αρνητική χημεία μεταξύ θεραπευτή - θεραπευόμενου. Σε μια τέτοια περίπτωση πρέπει να διερευνηθεί σε πρώτη φάση αυτό το ζήτημα και σε δεύτερη φάση να διακοπεί και πάλι η θεραπεία.
Δεν έχω να σου δώσω μια συγκεκριμένη απάντηση ως προς τον αριθμό των ψυχοθεραπευτών που μπορεί να αλλάξει κανείς μέχρι να αρχίσει να ανησυχεί για τον εαυτό του. Αυτό που σίγουρα θα πρότεινα σε κάποιον που αντιμετωπίζει μια παρόμοια δυσκολία είναι να δοκιμάσει θεραπευτές διαφορετικών κατευθύνσεων και διαφορετικού φύλου.
5. Εσείς, έχει τύχει να διώξετε ποτέ θεραπευόμενους; Μοιραστείτε μαζί μας το πιο ακραίο περιστατικό που θυμάστε.
Έχω απομακρύνει θεραπευόμενους αρκετές φορές τόσο από ατομικό όσο και από ομαδικό πλαίσιο. Αποφάσισα να διακόψω τη συνεργασία μου με αυτούς τους ανθρώπους καθώς έκρινα πως δεν τους βοηθούσε άλλο το πλαίσιο και προξενούσε δυσκολίες τόσο στην ομάδα όσο και σε μένα. Έχω αρκετά ακραία περιστατικά να θυμηθώ - ακραία με την έννοια της έντασης και του θορύβου που δημιουργήθηκε γύρω από τη διακοπή - αλλά αυτό που επιλέγω να μοιραστώ μαζί σου είναι με έναν άντρα που αδυνατούσε να μπει στη θέση του άλλου και επέμενε να παρουσιάζει τον εαυτό του ως θύμα των περιστάσεων και αδικημένο από όλους. Δούλεψα μαζί του σχεδόν ένα χρόνο από τον οποίο οι 9 μήνες ήταν σε ομάδα ψυχοθεραπείας. Όσες φορές κι αν του καθρεφτίσαμε - τόσο εγώ όσο και τα μέλη της ομάδας - το ναρκισσιστικό πυρήνα του και το εγωκεντρικό της σκέψης του αυτός εξακολουθούσε να πιστεύει ότι το πρόβλημα το είχαν πάντα οι άλλοι. Του εξήγησα λοιπόν πως από τη στιγμή που πίστευε ότι το πρόβλημα το είχαν μόνο οι άλλοι - οι οποίοι δεν ήταν παρόντες - θα έπρεπε να διακόψουμε γιατί όπως φαινόταν ο ίδιος δεν έβρισκε λόγο να δουλέψει τον εαυτό του. Δεν του άρεσε αυτό που άκουσε. Προσπάθησε να με χειριστεί παίζοντας το θύμα αλλά ήμουν εντελώς σίγουρη για την απόφασή μου.
6. Αν και έχουμε κάνει μεγάλα βήματα προς τα εμπρός, το ζήτημα της ψυχοθεραπείας, για κάποιους παραμένει ταμπού. Υπήρχε θεραπευόμενός σας που έκανε πως δεν σας γνώριζε σε τυχαία συνάντηση;
Πράγματι για αρκετούς ανθρώπους το να επισκεφτούν έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας παραμένει ταμπού. Η αλήθεια είναι πως οι περισσότεροι θεραπευόμενοί μου δεν έχουν κανένα απολύτως πρόβλημα να μοιραστούν αυτήν την πληροφορία με τους άλλους και να αλληλεπιδράσουμε σε ένα κοινωνικό πλαίσιο αν τύχει να συναντηθούμε. Έχω να παραθέσω ένα μοναδικό περιστατικό από όλα αυτά τα χρόνια που εργάζομαι ως ελεύθερος επαγγελματίας. Είχα ολοκληρώσει τις συνεδρίες μου με ένα θεραπευόμενό μου τον οποίο συνάντησα τυχαία σε ένα καφέ ακριβώς δίπλα στο σπίτι μου. Με το που με είδε ταράχτηκε και έκανε ότι δεν με είδε. Σηκώθηκε μάλιστα από τη θέση του, άφησε την παρέα του και κατευθύνθηκε προς το μηχανάκι του κάνοντας ότι μιλούσε στο κινητό. Προσπέρασα χωρίς να τον χαιρετίσω και σεβόμενη την ανάγκη που εξέφραζε μέσα από τη συμπεριφορά του.
Από τότε τον είδα αρκετές ακόμη φορές στο ίδιο καφέ και κάθε φορά προσπαθούσε να αποφύγει τη βλεμματική μας επαφή. Δεν έμαθα ποτέ τι ήταν αυτό που τον έκανε να ταράζεται τόσο όταν με έβλεπε αλλά η μοναδική υπόθεση που έκανα ήταν η εξής: οι ιδιοκτήτες του καφέ με γνωρίζουν και ξέρουν ποιο είναι το επάγγελμά μου. Πιθανότατα να φοβήθηκε ότι αν τον έβλεπαν να μιλάει μαζί μου μπορεί να τον ρωτούσαν από πού με γνωρίζει και τότε να ένιωθε άβολα για την απάντηση που θα έδινε. Αυτό είναι η δική μου υπόθεση. Το σίγουρο είναι ότι είχαμε ολοκληρώσει τις συνεδρίες με πολύ όμορφο τρόπο οπότε δεν υπήρχε κάτι μεταξύ μας που να με υποψίαζε για κάτι άλλο.
7. Δεν είναι δύσκολο να υπάρξει ερωτική έλξη μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου λόγω της εμπιστοσύνης και της ασφάλειας που δημιουργείται μεταξύ τους. Έχει συμβεί να νιώσετε ότι σας βλέπει έτσι κάποιος θεραπευόμενός σας; Πως αντιδράσατε; Και ποια είναι και γενικότερα η σωστή διαχείριση μιας τέτοιας περίπτωσης και απο τις δύο πλευρές;
Η ερωτική έλξη που μπορεί να παρατηρηθεί μεταξύ θεραπευτή και θεραπευομένου είναι γνωστή και ως ερωτική μεταβίβαση. Με άλλα λόγια ο θεραπευόμενος βλέπει στο πρόσωπο του θεραπευτή τον ιδεώδη σύντροφο με αποτέλεσμα να πιστεύει ότι είναι ερωτευμένος μαζί του ενώ στην ουσία συμβαίνει κάτι πολύ βαθύτερο. Μου έχει συμβεί να αντιλαμβάνομαι ότι γίνομαι αποδέκτης τέτοιων ερωτικών μεταβιβάσεων τις οποίες και δουλέψαμε σε βάθος χρόνου και αφού τις αναλύσαμε έγινε ακόμη πιο καθαρό το τοπίο της θεραπευτικής μας σχέσης. Σε μια - δυο περιπτώσεις χρειάστηκε να γίνω πιο ξεκάθαρη λέγοντας στο θεραπευόμενο ότι αυτό που νιώθει - ή που πιστεύει ότι νιώθει - για μένα βασίζεται σε μια αλληλεπίδραση που έχουμε σε ένα πολύ συγκεκριμένο πλαίσιο και χωρίς να γνωρίζει οτιδήποτε άλλο για μένα. Δεν έχει ιδέα για το πώς είμαι ως σύντροφος, ως γυναίκα, ως νοικοκυρά. Αν με γνώριζε σε άλλους ρόλους μπορεί και να μην του άρεσα.
Σε κάθε περίπτωση η είσπραξη φλερτ ή ερωτικής έλξης από ένα θεραπευόμενο δεν με τρομάζει ούτε με δυσκολεύει καθώς την αντιμετωπίζω ως ένα κομμάτι της θεραπευτικής διαδικασίας.
.
.
8. Οι δύο επόμενες ερωτήσεις αφορούν κυρίως αγωνίες του γυναικείου πληθυσμού.
Βοηθήστε μας να καταλάβουμε. Κατά καιρούς, έχουμε διαβάσει δύο τοποθετήσεις συναδέλφων σας ως προς τον ¨φόβο δέσμευσης¨. Η μία θέλει να είναι κάτι υπαρκτό που όντως μπλοκάρει κάποιον από να κάνει σοβαρότερα βήματα στην σχέση του παρά το ότι υπεραγαπά τον σύντροφό του, και η δεύτερη, θέλει να είναι απλά μια δικαιολογία. Για την ακρίβεια, η απάντηση που δίνεται, είναι ότι δεν νιώθει για σένα αρκετά πράγματα ή τουλάχιστον όσα θα έπρεπε για να προχωρήσει σε κάτι πιο δεσμευτικό, οπότε οι αμφιβολίες είναι που τον κρατάνε πίσω και κανένας φόβος. Με συχνό παράδειγμα, το ότι αφού χωρίσετε μπορεί να παντρευτεί κάποια άλλη σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Ποια είναι η δική σας θέση;
Αν και για κάθε άνθρωπο η υπόθεση της δέσμευσης είναι πολύ προσωπική θα πω πως όταν ένας άντρας βγαίνει από μια σχέση και σύντομα παντρεύεται μια επόμενη σύντροφό του αποδεικνύει με αυτήν του την πράξη ένα από τα παρακάτω σενάρια:
Ι. δεν έχει κανένα απολύτως πρόβλημα δέσμευσης - βρισκόταν απλώς σε μια σχέση που δεν τον ικανοποιούσε και μόλις βρέθηκε σε μια σχέση που τον ενέπνευσε για να δεσμευθεί το έκανε.
ΙΙ. είναι πληγωμένος από την προηγούμενη σύντροφο και βιώνει μια φάση ανάρρωσης με την επόμενη. Στη διαδικασία αυτή της ανάρρωσης επιχειρεί ένα γρήγορο βήμα που είναι να δεσμευθεί.
ΙΙΙ. είχε όντως μια δυσκολία δέσμευσης την οποία κατάφερε να διαχειριστεί - με βοήθεια ή χωρίς βοήθεια - και εμπιστεύτηκε ένα επόμενο πρόσωπο.
9. Μαμάκιας, ζηλιάρης, τσιγκούνης. Τρία χαρακτηριστικά συντρόφου -μην σου τύχουν-. Ποιο θεωρείτε εσείς προσωπικά το μικρότερο κακό, και αν υπάρχει ελπίδα να διορθωθεί ποτέ πραγματικά κάποιο από αυτά ή αδίκως ελπίζουν κάποιες κυρίες (ή και κύριοι για τις συντρόφους τους φυσικά).
Και τα τρία ακούγονται άσχημα και δύσκολα για μια συντροφική σχέση. Ως ψυχοθεραπεύτρια θα ήμουν πολύ περισσότερο αισιόδοξη για τα δύο πρώτα αρκεί πάντα να θέλει ο ίδιος να τα αλλάξει και αφού πρώτα αναγνωρίσει ότι είναι πρόβλημα για τον ίδιο και για τη σχέση του.
10. Για το τέλος, και μιας και πλησιάζουμε στα Χριστούγεννα, θα ήθελα να μου πείτε (πέραν της υγείας), ποια είναι η καλύτερη ευχή που θα μπορούσαμε να δώσουμε σε κάποιον που αγαπάμε πραγματικά.
Θα ήθελα να μου ευχηθούν για τις γιορτές που έρχονται να είμαι γεμάτη από στιγμές με ουσία, περιτριγυρισμένη από ανθρώπους που με αγαπούν και νοιάζονται για μένα και φυσικά να μπορώ να κάνω όνειρα. Αυτό λοιπόν θα ευχόμουν με τη σειρά μου σε όλο τον κόσμο.
Κ. Βυζαντιάδου σας ευχαριστώ πολύ!
*Την Νέλη Βυζαντιάδου την διαβάζετε στην Κουλτουρόσουπα, και μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί της, στα: E-MAIL nelibyzantiadou@gmail.com TΗΛ: 6934 509311 - Facebook Neli Byzantiadou, Instagram neli_byzantiadou
