Η συγγραφέας Έλενα Αρτζανίδου μιλά εφ΄ όλης της ύλης στην Κουλτουρόσουπα

Συνεντεύξεις συγγραφέων στην «Κ» 2021/22

Aγαπά το παιδικό βιβλίο και έχει αφιερωθεί σε αυτό. Φέτος κυκλοφόρησε ένα πολύ γλυκό βιβλίο και με ιδιαίτερη εικονογράφηση, από τις εκδόσεις Ψυχογιός, το «Θα έδινα τα πάντα», ένα βιβλίο που αγαπήθηκε πολύ.

Ανάμεσα στα πολλά, προτάθηκε στη Βραχεία Λίστα Εφηβικού Βιβλίου από τον Κύκλο Παιδικού Ελληνικού Βιβλίου, για το βιβλίο της «Η Ξένη στον Ρήνο» εκδόσεις Ψυχογιός. Με αφορμή το μυθιστόρημα της «Γκασταρμπάιτερ η οδυνηρή φυγή», η σκηνοθέτιδα Κωστούλα Τωμαδάκη, της πρότεινε να πάρει μέρος στο ντοκιμαντέρ: «Η μάνα των σταθμών», που μέσα στο 2022 θα προβληθεί σε αίθουσες του εξωτερικού και εσωτερικού, κυρίως σε Φεστιβάλ, ενώ θα προβληθεί και στην ΕΡΤ που είναι χορηγός του.

H συγγραφέας Έλενα Αρτζανίδου μιλά στην Μιλάντα Σαρικιαχίδου για την Κουλτουρόσουπα.

Σήμερα ο μέσος Έλληνας δοκιμάζεται ποικιλοτρόπως. Πιστεύετε ότι η Τέχνη και ειδικότερα η λογοτεχνία μπορεί να βοηθήσει;

Πάντα η Τέχνη, άρα και η λογοτεχνία ήταν, είναι και θα είναι το βάλσαμο της ψυχής και συγχρόνως η τροφή για σκέψη και κριτική ματιά. Στις δύσκολες ώρες που περάσαμε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού παγκοσμίως κρατήθηκε από το βιβλίο.

Ο συγγραφέας είναι ένας πνευματικός άνθρωπος της εποχής του. Ποιος θα έπρεπε να είναι ο ρόλος ενός συγγραφέα στα σημερινά χρόνια;

Ο συγγραφέας πολλές φορές μέσα από το έργο του δείχνει δρόμο, παίρνει θέση σε θέματα βίας, κρίσεων, κοινωνικών θεμάτων. Διατυπώνει θέσεις ξεκάθαρα και δυναμικά με το λόγο και τα γραπτά του. Οφείλει να επαγρυπνά κυρίως σε ό,τι έχει να κάνει με την ελευθερία και τη δημοκρατία.

Στην εποχή μας ένας συγγραφέας μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για τους νέους; Αν ναι, πώς μπορεί να γίνει αυτό;

Πάντα υπήρχαν συγγραφείς που επηρέαζαν κοινωνίες και ανθρώπους. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα. Αυτό επιτυγχάνεται μόνο με σταθερή πολιτική επαφής συγγραφέα και παιδιού πρώτα μέσα από τα έργο του, αλλά και με την φυσική παρουσία του δημιουργού με το παιδί, τον νέο και αυτό πρέπει να συμβαίνει μέσα από καλέσματα σχολείων και βιβλιοθηκών. Δυστυχώς πολιτική βιβλίου από την πολιτεία που θα συμπεριλαμβάνει και τις επισκέψεις του συγγραφέα μετά τα κλείσιμο του ΕΚΕΒΙ δεν υπάρχει, άρα οι κοινωνίες ανάλογα με τη σχέση της οικογένειας με το βιβλίο και την οικονομική της δυνατότητα, αλλά και το σχολικό περιβάλλον πορεύονται.

Η λογοτεχνία λειτουργεί ως πομπός αντιλήψεων και ηθικών αξιών. Ποια είναι η άποψή σας;

Συμφωνώ απόλυτα και για αυτό εδώ και είκοσι πέντε χρόνια συνεχίζω να βρίσκομαι στο χώρο της λογοτεχνίας.

Στην εποχή της τεχνολογίας, που όλοι χρησιμοποιούν τους υπολογιστές και ειδικά οι νέοι έχουν απομακρυνθεί από το βιβλίο, πώς θα μπορούσε η λογοτεχνία να ξανακερδίσει το χαμένο έδαφος;

Από τη στιγμή που γεννιέται το παιδί το μυστικό είναι η συστηματική, καθημερινή επαφή με το βιβλίο, με την ανάγνωση. Όπως προαναφέρθηκα όσο μεγαλώνει το παιδί μέσα σε ένα περιβάλλον όπου η οικογένεια του διαβάζει, επισκέπτεται μαζί του τα βιβλιοπωλεία και βιβλιοθήκες, αναζητά μαζί του και παρακολουθεί δράσεις γύρω από το βιβλίο βοηθούν και ενδυναμώνουν αυτήν τη σχέση. Παράλληλα ουσιαστικό ρόλο παίζουν οι βιβλιοθήκες σε κάθε σχολείο ή καλύτερα θα έπρεπε να παίζουν όπου υπάρχουν, γιατί δυστυχώς και εδώ δεν πέτυχε ότι θα έπρεπε η πολιτεία μιας και οργανωμένες, ανανεωμένες βιβλιοθήκες μόνο στα χαρτιά.

Τέλος αν το Υπουργείο Παιδείας πρόσθετε στα αναλυτικά προγράμματα των σχολείων όλων των βαθμίδων την υποχρεωτική ώρας φιλαναγνωσίας αυτό μαζί με όλα τα παραπάνω και πολλά ακόμη θα βοηθούσε πολύ και τότε σίγουρα θα μπορούσαμε να έχουμε περισσότερους αναγνώστες/αναγνώστριες ή καλύτερα θα είχαμε ένα συνδυασμό βιβλίου και τεχνολογίας. Δεν αφορίζουμε τίποτε, τόσο η τεχνολογία όσο και το βιβλίο έχουν τον χώρο και την αξία τους.

Η τέχνη ξεκινάει από το εξώφυλλο ενός βιβλίου ή από το εσωτερικό του;

Η πρώτη ματιά σίγουρα κεντρίζει το ενδιαφέρον, έχει την αξία της, ωστόσο όλο το σύνολο πρέπει να είναι εξαιρετικό, αρμονικό για να πούμε ότι κάτι είναι αξιόλογο, αριστούργημα. Ειδικά στο παιδικό εικονογραφημένο βιβλίο πρέπει τόσο το κείμενο όσο και η εικόνα να είναι της ίδιας αξίας.

Πως απαντάτε σε όσους κατατάσσουν τα βιβλία σε κατηγορίες όπως «ελαφριά» ή «γυναικεία» λογοτεχνία;

Η αξία της ανάγνωσης είναι μοναδική και δεν χωράει διαχωρισμούς. Κάθε αναγνώστης και αναγνώστρια ανάλογα με την εκπαίδευση του/της γύρω από το βιβλίο, τη διάθεσή του/της, την στιγμή, την ανάγκη του/της κάνει τις επιλογές του/της. Όλες είναι σεβαστές, όπως σεβαστές είναι και οι φωνές όσων γράφουν αυτό που εσείς σημειώνεται ως «γυναικεία λογοτεχνία».

Κάθε μήνα εκδίδονται καινούργια μυθιστορήματα. Πώς θα ξεχωρίσει ο αναγνώστης το λογοτεχνικά άρτιο έργο;

Βγαίνοντας και ξεφυλλίζοντας στα βιβλιοπωλεία, διαβάζοντας βιβλιοπροτάσεις και κριτικές από πολλά πλέον site, συζητώντας με φίλους που διαβάζουν, μέσα από Λέσχες Ανάγνωσης που ευτυχώς υπάρχουν και κυρίως έχοντας κατακτήσει αυτή την στενή επαφή με το βιβλίο από τα παιδικά του χρόνια ο κάθε αναγνώστης/αναγνώστρια έχει την κρίση και την γνώση της επιλογής του βιβλίου που του αρέσει. Επίσης μεγάλο ρόλο παίζουν και οι εκδότες που εμπιστεύεται και τους παρακολουθεί

Ισχύει και σε σας πως προτιμάτε να διαβάζεται ξένους παρά Έλληνες συγγραφείς;

Διάβαζα και συνεχίζω να διαβάζω Έλληνες, ωστόσο από την εφηβεία μου αναζήτησα και συνεχίζω έως σήμερα έργα από την ξένη λογοτεχνία.

Ποιο βιβλίο θεωρείτε πως σας άλλαξε τη ζωή/τον τρόπο που σκέφτεστε;

Δεν ξέρω αν μου άλλαξε ή καλύτερα άλλαξαν την ζωή, ξέρω ότι με επηρέασαν κάποια βιβλία αρκετά συναισθηματικά, άλλαξαν τη ματιά μου σε θέματα που επηρέασαν την παγκόσμια κοινότητα, μαλάκωσα, μπήκα σε σκέψεις και αμφισβήτησα πράγματα και γεγονότα. Ενδεικτικά αναφέρομαι στο βιβλίο Η Μεγάλη Χίμερα, του Καραγάτση, Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, το Άρωμα, του Ζίσκιν και ο Θαμμένος Γίγαντα αλλά και η Κλάρα και ήλιος του Καζούο Ισιγκούρο.

Ποιον συγγραφέα θαυμάζετε και ποιο βιβλίο του θα θέλατε να είχατε γράψει ο ίδιος;

Ποτέ δεν θαύμασα, αντίθετα αγάπησα και ζήλεψα. Είναι πολλοί ,ωστόσο μπορώ να σας πω ότι με επηρέασε το έργο του Μ. Καραγάτση που πραγματικά θα ήθελα να τον είχα γνωρίσει από κοντά, επίσης ταυτίστηκα με τον αντισυμβατικό λόγο της Λιλής Ζωγράφου, συγκινήθηκα και θαύμασα την Πηνελόπη Δέλτα, όσο για τους ξένους λογοτέχνες ο Τόμας Μαν και ο Καζούο Ισιγκούρο είναι οι αδυναμίες μου.

Είναι αλήθεια ότι σε κάθε βιβλίο συναντούμε βιώματα και μηνύματα του συγγραφέα του;

Σίγουρα μπορεί κάποια βιώματα να υπάρχουν, αλλά όχι πάντα, αντίθετα οι αξίες και τα πιστεύω σίγουρα είναι για πάντα εκεί σε κάθε έργο του δημιουργού.

Μια φράση που σας αντιπροσώπευε κατά το παρελθόν και πλέον δε σας αντιπροσωπεύει.

«Αυτός ο κόσμος θα γίνει δικαιότερος και σοφότερος από τα λάθη του».

Πιστεύετε στα happy end; Τα συναντούμε στα βιβλία σας;

Στα παιδικά βιβλία πάντα υπάρχει και πρέπει το καλό τέλος. Αλίμονο αν αφήναμε τα παιδιά μετέωρα ή με το κακό και την πίκρα στο τέλος.

Πως νιώσατε όταν εκδόθηκε το πρώτο σας βιβλίο;

Χαρά, αλλά και μεγάλη αγωνία για τη συνέχεια.

Όταν γράφετε έχετε στο μυαλό σας τους αναγνώστες;

Όταν ξεκινάω πρώτα θέλω να δω ποιον έχω απέναντί,δηλάδή σε ποιον απευθύνομαι. Όταν αυτό γίνει ξεκάθαρο τότε ξεκινώ και αν είναι το παιδί που θέλω ή ο νέος να απευθυνθώ σίγουρα η πρώτη μου έννοια είναι ο σεβασμός και συγχρόνως να προκαλέσω τα συναισθήματα του και την σκέψη του.

Τι σκέπτεστε όταν σας ασκούν κριτική για κάποιο έργο σας με την οποία δεν συμφωνείτε;

Η κριτική είναι σεβαστή. Είτε συμφωνώ ή όχι την ακούω. Σίγουρα κάτι καλό θα γεννηθεί.

Πως γεννήθηκε η ιδέα για το παρόν βιβλίο σας;

Παρακολουθώντας τον Σεπτέμβριο του 2020 το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ της κρατικής τηλεόρασης «Ο δρόμος προς το σχολείο», που βρισκόταν σε εξέλιξη από το 2013, με 199 μικρούς ήρωες από όλη την υδρόγειο, άκουσα μια μικρή Νορβηγίδα δέκα ετών, που έβλεπε μόνο σκιές, να λέει πως θα έδινε τα πάντα για να δει τα χρώματα. Αυτό το ¨Θα έδινε τα πάντα¨ ήταν τόσο ισχυρό που με οδήγησε να γράψω την ιστορία που εντάσσεται στα εικονοβιβλία. Αφορά και διαβάζετε από όλες τις ηλικίες και πιο συγκεκριμένα από 5 έως 105 χρονών

Τι ελπίζετε να αποκομίσει ο αναγνώστης διαβάζοντας το βιβλίο σας;

Nα αναρωτηθεί, να αντιληφθεί ότι τίποτε δεν είναι δεδομένο στην ζωή και αναφέρομαι στην ειρήνη, στην επάρκεια τροφής, στις ανθρώπινες σχέσεις. Θα αναρωτηθεί και θα καταλήξει πως ακόμη και ένα μεταχειρισμένο ποδήλατο που δεν το χρειάζεται κάποιος για κάποιον άλλον έχει μεγάλη αξία. Θα αναλογιστεί για την χρησιμότητα του σιταριού ή για το ένα ποτήρι γάλα. Πολύ περισσότερο για την αξία της οικογένειας και της ύπαρξεις των φίλων, των ζώων στην ζωή του. Όπως επίσης ότι θα μπει στη διαδικασία να ανακαλύψει μέσα του, αλλά και γύρω του την αγάπη και να την αποκαλύψει. Πιστεύω επίσης ότι θα του βάλει τον σπόρο και θα πιστέψει πως όλα θέλουν αγώνα και επαγρύπνηση. Σίγουρα και πολλά ακόμη θα γεννηθούν, γιατί κάθε ανάγνωση γεννά πολλά ξεχωριστά και διαφορετικά είτε συναισθήματα είτε μηνύματα, είτε σκέψεις.

«Θα έδινα τα πάντα», ένα βιβλίο που αγάπησα πολύ. Ένα βιβλίο που είχα την τιμή να εικονογραφηθεί μοναδικά, καταπληκτικά από την Έφη Λαδά. Ένα βιβλίο που οφείλω πολλές ευχαριστίες στις εκδόσεις Ψυχογιός τόσο για την άψογη συνεργασία μας, όσο και για το τόσο υψηλής αισθητικής αποτέλεσμα .

Ένα βιβλίο που τον λόγο τώρα το έχουν οι αναγνώστες και αναγνώστριές του.

Άραγε, αγαπημένε μου αναγνώστη και αναγνώστρια εσύ γιατί θα έδινες τα πάντα!