Εξπρεσιονισμός: Πιο επίκαιρος από ποτέ άλλοτε. Από την ιστορικό τέχνης, Οφηλία Ψωμαδάκη.
Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Franz Mark, στο περίφημο ημερολόγιο ο Γαλάζιος Καβαλάρης (1912), «…οι εξπρεσιονιστές πολεμούν σαν αγρίμια ενάντια σε μία παλιά, οργανωμένη δύναμη. Τα τρομερά όπλα των αγριμιών αυτών, είναι οι νέες τους ιδέες». O εξπρεσιονισμός είναι ουσιαστικά ένα «ρεαλιστικό» κίνημα, που απαιτεί την απόλυτη πίστη του καλλιτέχνη στο πρόβλημα της πραγματικότητας. Γι’ αυτό και τα χρώματα λειτουργούν σαν πραγματικές αξίες, αλλά είναι και μορφοπλαστικά πιο έντονα, πιο βίαια, με μεγαλύτερη «υλικότητα», σε εκκωφαντικές αντιθέσεις και με ψυχολογική φόρτιση, οι γραμμές είναι πιο σκληρές, πιο κοφτερές, οι φόρμες πιο γωνιώδεις, πιο επιθετικές στην οξύτητα τους. Ο άνθρωπος και η μοίρα του γίνονται το κατεξοχήν θέμα και τα περιγράμματα τους είναι συνήθως εξαιρετικά απλοποιημένα. Οι εξπρεσιονιστές (1905/10-1940/70 περίπου, ανάλογα με την εκάστοτε χώρα), μέσα από το έργο τους θέλουν να αποδόσουν την εσωτερική αλήθεια άλλοτε με αυθόρμητο τρόπο και άλλοτε με βίαιο.
Στα έργα των καλλιτεχνών Baselitz, Immendorff, Lupertz και Penck, που εκτίθενται στο Goethe Institut Θεσσαλονίκης, μπορεί ο οποιοσδήποτε να αντιληφθεί τα κύρια στοιχεία που χαρακτηρίζουν το κίνημα του εξπρεσιονισμού. Πιο συγκεκριμένα, και οι τέσσερις τους δίνουν έμφαση είτε στη χειρονομιακότητα, που δίνει βάρος στη φυσική πράξη του ζωγραφίζειν, στον αυθορμητισμό και στην ταχύτητα της πράξης, είτε χρησιμοποιούν τα χρώματα και τις γραμμές με διαφορετικό τελείως τρόπο από αυτόν που συνηθίζονταν μέχρι τώρα, είτε εντάσσουν στα έργα τους τίτλους ή γραφισμούς που αποτυπώνουν φιλοσοφικές ειρωνείες και κοινωνικές κριτικές. Στην τέχνη τους είναι φανερός δηλαδή, ο αγώνας για τη νέα τέχνη.
Πέραν όμως αυτών των στοιχείων, οι τέσσερις παραπάνω καλλιτέχνες παρουσιάζουν και άλλα δύο κοινά στοιχεία που αξίζει να σημειωθούν. Και οι τέσσερις τους είναι Γερμανοί και έχοντας πολύ μικρές ηλικιακές διαφορές έζησαν τη διχοτόμηση και την επανένωση της χώρας τους. Επιπλέον, ενδιαφέρονται για την πολιτική μέσω της τέχνης, κάποτε μάλιστα παρουσιάζουν ένα έντονο καλλιτεχνικό ακτιβισμό, ενώ δε λείπει ενίοτε και ένα ενδιαφέρον για τη μεταφυσική ή το μυστικισμό. Επιθυμώντας μάλιστα, η τέχνη τους να συμβαδίζει με τα νέα δεδομένα του σύγχρονου βιομηχανικού καταναλωτικού κόσμου, υπερασπίζονται την παραγωγή των πολλαπλών έργων και εκφράζουν την αντίθεσή τους με τα μέχρι τώρα κατεστημένα. Αναθεωρείται δηλαδή με αυτό τον τρόπο η αντίληψη του «μοναδικού» έργου τέχνης.
Συνοπτικά, θα λέγαμε πως οι τέσσερις αυτοί δημιουργοί παραμένουν πιστοί στην άποψη να κάνουν χρήση της τέχνης ως μέσου για τη δημιουργία αντιδράσεων σε κάθε κοινωνική συνθήκη και έχουν κριτική στάση απέναντι στην παραδοσιακή αισθητική και το αποκαλούμενο καλό γούστο, διακωμωδώντας τα ιδεώδη της ομορφιάς που μέχρι τώρα επέβαλε η ιστορία της τέχνης, όπως επισημαίνει και η επιμελήτρια της έκθεσης, Θάλεια Στεφανίδου.
.
Αν επισκεφθείτε την έκθεση Τέχνη και Εξέγερση του Goethe Institut Θεσσαλονίκης θα αντιληφθείτε αυτή την ειλικρινή προσπάθεια των καλλιτεχνών να τοποθετήσουν στο επίκεντρο της δράσης τους, την προσωπική τους εκφραστική ελευθερία, κάτι το οποίο συναντάμε και στην τέχνη του σήμερα, ίσως με κάπως διαφορετικά μέσα και εκφραστικό ύφος.
Διάρκεια Έκθεσης : 10/11/2015 – 21/12/2015
Goethe Institut Θεσσαλονίκης
Βασ. 'Ολγας 66
