Το Ερωτηματολόγιο του Προυστ, είναι ένα σύνολο 37 περίπου ερωτήσεων και χρησιμοποιείται συχνά ακόμα και σήμερα σε συνεντεύξεις .
Ποια είναι όμως η ιστορία του. Μια από τις συνηθισμένες αλλά και προσφιλείς ασχολίες των νέων της εποχής ήταν ένα παιχνίδι ερωτήσεων και γραπτών απαντήσεων που ζητούσε από τους “παίχτες” να απαντήσουν σε μια σειρά από προσωπικές ερωτήσεις που είχαν σχεδιαστεί για να αποκαλύψουν τον “πραγματικό” τους εαυτό. Ο Μαρσέλ Προυστ (1871 – 1922) απάντησε στο ερωτηματολόγιο αυτό, δύο φορές μάλιστα. Οι πρώτες απαντήσεις του δόθηκαν όταν ήταν ακόμη έφηβος σε ηλικία περίπου 14-15 ετών σε λεύκωμα που ανήκε στη φίλη του Antoinette Faure κόρη του μελλοντικού Γάλλου Προέδρου Félix Faure, με τίτλο “Confessions. An Album to Record Thoughts, Feelings, etc.”.Αυτό δημοσιεύτηκε από τον γιο της Αντρέ Μπερζ και χρονολογείται μεταξύ 1884-1886.
Υπάρχει και ένα δεύτερο λεύκωμα με άλλες απαντήσεις τις οποίες ο ίδιος ο Προυστ τιτλοφορεί Marcel Proust par lui-mκme και τοποθετούνται χρονικά μεταξύ 1890-1892 όταν ήταν 19-21 ετών. Το λεύκωμα αυτό βρέθηκε το 1924 δύο χρόνια μετά το θάνατο του Προυστ και δημοσιεύτηκε στο γαλλικό λογοτεχνικό περιοδικό Les Cahiers du Mois. Δημοπρατήθηκε στις 27 Μαΐου 2003, για το ποσό των 102.000 € (113.609,46 δολάρια ΗΠΑ).
Marcel Proust
Παρακάτω οι απαντήσεις του Γάλλου συγγραφέα και στα δύο λευκώματα. Έχει ενδιαφέρον ο τρόπος που προσεγγίζει τις ίδιες ερωτήσεις μέσα στα χρόνια.
– Ποιο είναι το βασικό γνώρισμα του χαρακτήρα σας;
1886: Όλες οι αρετές που δεν περιορίζονται σε μια, καθολικές αρετές.
1890: Η ανάγκη να σε αγαπούν. Aκριβέστερα, η ανάγκη να σε χαϊδεύουν και να σε κακομαθαίνουν πολύ περισσότερο από την ανάγκη να σε θαυμάζουν.
– Ποια αρετή προτιμάτε σ’ έναν άντρα;
1886: Ευφυΐα, ηθική αίσθηση.
1890: Το να είναι γοητευτικός σαν γυναίκα
– Ποια αρετή προτιμάτε σε μια γυναίκα;
1886: Πραότητα, φυσικότητα, εξυπνάδα.
1890: Το να έχει αντρικές αρετές, και να είναι ειλικρινής στις φιλίες της.
– Τι εκτιμάτε περισσότερο στους φίλους σας;
1886: Δεν υπήρχε η ερώτηση στο πρώτο λεύκωμα
1890: Να είναι τρυφεροί μαζί μου.
-Το βασικό σας ελάττωμα;
1886: Δεν υπήρχε η ερώτηση στο πρώτο λεύκωμα
1890: Το ότι δεν ξέρω πώς να θέλω κάτι πολύ, δεν είμαι ικανός να «θέλω».
– Η βασική σας απασχόληση;
1886: Διάβασμα, ονειροπόληση, συγγραφή στίχων, ιστορία, θέατρο.
1890: Η αγάπη.
– Τι είναι για σας ευτυχία;
1886: Να ζω σε επαφή με αυτούς που αγαπώ, με τις ομορφιές της φύσης, να ακούω μουσικής, να έχω πολλά βιβλία, και να έχω σε κοντινή απόσταση, ένα γαλλικό θέατρο.
1890: Φοβάμαι πως αυτό που σκέφτομαι δεν είναι τόσο σπουδαίο, αλλά ταυτόχρονα δεν τολμώ να το ξεστομίσω, φοβάμαι πως αν το πω θα το καταστρέψω.
– Τι είναι για σας δυστυχία;
1886: Το να αποχωριστώ τη μητέρα μου .
1890: Θα ήμουν δυστυχισμένος αν δεν είχα γνωρίσει τη μητέρα και τη γιαγιά μου.
– Αν δεν ήσασταν ο εαυτός σας, ποιος θα θέλατε να ήσασταν;
1886: Προτιμώ να μην το απαντήσω. Παρόλα αυτά, θα ήθελα πολύ να είμαι ο Πλίνιος ο νεότερος .
1890: Θα ήθελα να ήμουν αυτό που ονειρεύονται για μένα οι άνθρωποι που θαυμάζω.
– Ποιος θα ήταν για σας ο ιδανικός τόπος για να ζήσετε;
1886: Στη χώρα των ιδανικών, ή, μάλλον, των δικών μου ιδανικών.
1890: Μια χώρα όπου ορισμένα πράγματα που θα ήθελα θα πραγματοποιούνταν ως δια μαγείας, και όπου η τρυφερότητα θα ανταποδίδονταν πάντα.
– Το αγαπημένο σας χρώμα;
1886: Μου αρέσουν όλα
1890: Η ομορφιά δεν βρίσκεται στα χρώματα, αλλά στην αρμονία τους.
– Το αγαπημένο σας λουλούδι;
1886: Όποιο αγαπάει ο άνθρωπος με τον οποίο είμαι ερωτευμένος, και μετά, όλα τα υπόλοιπα..
1890: Δεν υπήρχε η ερώτηση στο δεύτερο λεύκωμα
– Το αγαπημένο σας πουλί;
1886: Το χελιδόνι
1890: Δεν υπήρχε η ερώτηση στο δεύτερο λεύκωμα
– Οι αγαπημένοι σας συγγραφείς;
1886: George Sand, Aug. Thierry
1890: Αυτό τον καιρό, ο Ανατόλ Φρανς και ο Πιερ Λοτί.
– Οι αγαπημένοι σας ποιητές
1886: Ο Alfred Louis Charles de Musset-Pathay
1890: Ο Charles Baudelaire και ο Alfred de Vigny
– Οι αγαπημένοι σας ήρωες από την λογοτεχνία;
1886: Αυτοί του ρομαντισμού και της ποίησης, αυτοί που είναι η έκφραση ενός ιδανικού παρά μίμηση του πραγματικού.
1890:Ο Άμλετ.
– Οι αγαπημένες σας ηρωίδες από την λογοτεχνία;
1886: Μια ιδιοφυής γυναίκα που κάνει μια συνηθισμένη ζωή.
1890: Η Βερενίκη.
– Οι αγαπημένοι σας συνθέτες;
1886: Meissonier , Mozart , Gounod
1890: Μπετόβεν, Βάγκνερ, Σούμαν.
Το αρχικό χειρόγραφο αποκαλύφθηκε το 1924, δύο χρόνια μετά τον θάνατο του Προυστ, και το 2003, δημοπρατήθηκε για περίπου 130.000 δολάρια. ( Open Culture )
Οι παρακάτω ερωτο/απαντήσεις ήταν μόνο στο δεύτερο λεύκωμα το 1890
– Οι αγαπημένοι σας ζωγράφοι;
Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Ρέμπραντ.
– Οι ήρωες σας από την πραγματική ζωή;
Οι κύριοι Darlu και Boutroux.
– Ποιες ιστορικές προσωπικότητες αντιπαθείτε περισσότερο;
Δεν είμαι αρκετά μορφωμένος για να απαντήσω.
– Οι αγαπημένες σας ηρωίδες από την παγκόσμια ιστορία;
Η Κλεοπάτρα.
– Το αγαπημένο σας όνομα;
Έχω ένα κάθε φορά…
– Τι μισείτε περισσότερο;
Ότι μου κάνει κακό.
– Ποιο στρατιωτικό γεγονός θαυμάζετε περισσότερο;
Την στρατιωτική μου θητεία!
– Με ποιο φυσικό ταλέντο θα θέλατε να είστε προικισμένος;
Δύναμη της θέλησης και γοητεία.
– Πώς θα επιθυμούσατε να πεθάνετε;
Βελτιωμένος – και αγαπημένος.
– Σε ποια πνευματική κατάσταση βρίσκεστε αυτό τον καιρό;
Ανία… γιατί αναγκάστηκα να σκεφτώ τόσο πολύ γύρω από τον εαυτό μου για να απαντήσω σε όλες αυτές τις ερωτήσεις.
– Σε ποια λάθη δείχνετε τη μεγαλύτερη επιείκεια;
Σε εκείνα που καταλαβαίνω.
– Το αγαπημένο σας «motto»;
Αν το πω, φοβάμαι ότι θα μου φέρει ατυχία…
Marcel Proust