Η κατάλυση της Δημοκρατίας την 21η Απριλίου 1967: ο πολιτικός αντίκτυπος και η κατάληξη. Διαβάσαμε και σχολιάζουμε. Από την Μαριάννα Μπουρουτζή.
Ζούμε σε μέρες που οι εξελίξεις τρέχουν τόσο γρήγορα, ώστε δεν τις προλαβαίνουμε. Μας βρίσκουν εξ’ απίνης και έντρομοι, δεν ξέρουμε πώς να αντιδράσουμε, κυρίως επειδή δεν τις περιμένουμε. Τέτοιου είδους εξελίξεις αντιμετώπισε κάποτε η χώρα μας, όταν καταλύθηκε το δημοκρατικό πολίτευμα από μια ομάδα στρατιωτικών, οι οποίοι εγκαθίδρυσαν τη δικτατορία για 7 χρόνια. Η επέτειος του Πολυτεχνείου γιορτάζεται σήμερα και θα ήθελα να κάνω μια μνεία για την εν λόγω περίοδο. Ψάχνοντας στη Δημοτική Βιβλιοθήκη κάτι σχετικό, που να παρέχει υλικό και πληροφορίες, το χέρι μου σταμάτησε ανεπαίσθητα σε αυτό το βιβλίο. Ο τίτλος και το εξώφυλλο δεν προϊδεάζουν τον αναγνώστη για το περιεχόμενο, ωστόσο από περιέργεια έριξα μια ματιά στις σελίδες του.
Ο συγγραφέας ήταν ο πρόεδρος στη μεγάλη δίκη των συνταγματαρχών και των πρωταιτίων της δικτατορίας, εξ’ ού και ο τίτλος του βιβλίου. Πρόκειται για την εξιστόρηση της εμπειρίας του, αποδίδοντας στο χαρτί όσα ακούστηκαν κατά τη διάρκεια της απολογίας των πρωταιτίων και όσα έμαθε για τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν τη νύχτα, πριν ξημερώσει η 21η Απριλίου του 1967.
Ακολουθώντας ομαλή χρονολογική ροή, στο πρώτο μέρος, αποτυπώνεται ξεκάθαρα το χρονικό της κατάληψης της κυβέρνησης. Με λιτή περιγραφή, χωρίς περιττές λεπτομέρειες και φανφάρες, μαθαίνουμε για το χρονικό του πραξικοπήματος. Παρουσιάζονται- χωρίς προσωπικούς χαρακτηρισμούς- οι στρατηγοί και αναλύεται η δράση τους βήμα προς βήμα, με τις διαταγές που έδιναν σε ομοίους και ανωτέρους, σε μια προσπάθεια να πείσουν ολόκληρο τον στρατό να τους ακολουθήσει. Επίσης αναφέρεται η προσωπικότητα του βασιλιά και ο ρόλος που έπαιξε στην όλη υπόθεση, καθώς και ο ρόλος των ξένων δυνάμεων. Παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο έγιναν οι συλλήψεις το βράδυ του πραξικοπήματος, προκειμένου να βγουν από τη μέση πολιτικές προσωπικότητες που θα ενοχλούσαν το έργο τους. Ονόματα που μετά τη μεταπολίτευση πρωταγωνίστησαν στο πολιτικό γίγνεσθαι της χώρας.
Προχωρώντας στο δεύτερο μέρος, περιγράφονται τα γεγονότα κατά τη διάρκεια της επταετίας, λακωνικά και όσο πιο αντικειμενικά γίνεται, απουσία πολλών διαλόγων. Η χειραγώγηση της κοινής γνώμης με στημένα γεγονότα, για τα οποία κατηγορούνταν άδικα οι κομμουνιστές, πράγμα που καταμαρτυρεί την αντίπαλη σχέση του κομμουνισμού με την ακροδεξιά και τον φασισμό. Η επιβεβλημένη λογοκρισία στον Τύπο, με τους εκβιασμούς και τους εκφοβισμούς και το κλείσιμο των εφημερίδων που παρουσίαζαν αντίθετη άποψη με εκείνη που οι δικτάτορες ήθελαν να προβάλλεται.
Τέλος, ο συγγραφέας αναφέρεται στις ημέρες της Δίκης. Δημοσιοποιεί και τονίζει εντυπωσιασμένος, εκ των υστέρων, την απολογία των άλλοτε κραταιών δικτατόρων και δίνει πολύτιμα στοιχεία για τον χαρακτήρα τους. Επίσης, εξηγεί πώς οι δικαστές έλαβαν την τελική απόφαση για την καταδίκη τους, καθώς και τον αντίκτυπο της ιστορίας στον ψυχισμό του.
Αξιόλογη όσο και ενδιαφέρουσα γραφή από έναν νομικό, παρέχει ένα εντυπωσιακό μάθημα για τη δικτατορία ως πολίτευμα. Δίνει με προσεκτικό τρόπο όσα συνεπάγονται αυτής, και παράλληλα προκαλεί τον αναγνώστη να είναι υποψιασμένος.
Γιάννης Ντεγιάννης: «Η Δίκη», εκδόσεις «ΓΝΩΣΗ», σειρά ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ, Αθήνα 1991, σσ. 218.
