«Το ταξιδιωτικό μου χνάρι»
.
Κάθε 25 του μηνός στην Κουλτουρόσουπα.
Γράφει η Ελένη Γιαννακίδου* για την Κουλτουρόσουπα (+photos)
Η Βέροια, κατά πως μας λέει η παράδοση, οφείλει το όνομα της στην Βέροια την κόρη του Βασιλιά Βέρη. Ο τελευταίος δίνει και το όνομά του στον ποταμό Τριπόταμο που διασχίζει την γραφική συνοικία της Μπαρμπούτας.
Κάθε φορά που επισκέπτομαι τη Βέροια, τούτη η αίσθηση του υδάτινου στοιχείου σε συνδυασμό με τα ιστορικά μνημεία και τις ζωντανές παραδόσεις αυτού του τόπου με κάνουν συνέχεια να θέλω αυτή την πόλη να την περπατώ και ν ανακαλύπτω συνεχώς νέες γωνιές που παραπέμπουν στο μεγαλείο και την ιστορική της συνέχεια.
.
Ξεκινώντας από το Αρχαιολογικό Μουσείο στην οδό Ανοίξεως, όπου το μάτι μου χάνεται στον Ημαθιώτικο κάμπο, η χαρακτηριστική κεφαλή της Μέδουσας μάς θυμίζει τον μύθο πουτη θέλει να βρίσκεται στα τείχη της πόλης όπου και αποκαλύφθηκε από τους Αρχαιολόγους, και να αποτρέπει τους εισβολείς.
.
Η προτομή όμως εκείνη της ανδρικής μορφής στο εσωτερικό του Μουσείου που μάς συνεπαίρνει είναι αυτή με τα άκρως ελληνικά χαρακτηριστικά, τη μακριά κυματιστή κόμη που παραπέμπει στα χαρακτηριστικά του Αλεξάνδρου, αυτά που διάλεξε ο γλύπτης του 2ου αιώνα για να παραστήσει τον Ποτάμιο θεό Όλγανο, οι πηγές του οποίου βρίσκονται λίγα χιλιόμετρα έξω από την πόλη..
Δεν ξέρω αν υπάρχει άλλο μουσείο σε επαρχιακή πόλη που να χει στον κήπο του τόσες σαρκοφάγους και έναν τοίχο μνήμης με τόσες επιτύμβιες στήλες όπως αυτό της Βέροιας. Πλάι στο Μουσείο απλώνεται το Πάρκο της Ελιάς, το μπαλκόνι της Βέροιας, όπου μπορείς να καθίσεις στα παγκάκια του ή στον Πολυχώρο που υπάρχει στο πάρκο και να απολαύσεις τον καφέ σου, το φαγητό ή το γλυκάκι σου και το μάτι σου να γαληνεύει στο τοπίο που απλώνεται μπροστά σου χωρίς τίποτα να μην το εμποδίζει, αφού είναι κάμπος… Τον Χειμώνα χιονισμένος, το Καλοκαίρι καταπράσινος, το Φθινόπωρο χρυσοκίτρινος και την Άνοιξη ροζ ολάνθιστος να νομίζεις πως βρίσκεσαι μέσα σε παραμύθι …
Ακόμη κι εκείνοι που δεν είναι καθόλου ρομαντικές ψυχές, λυγίζουν μπροστά στη θέαση του τόσο έντονου ροζ…. Κι αν είναι αλήθεια αυτό που πιστεύεται πως ο κάθε άνθρωπος κουβαλά μαζί του όπου κι αν πάει τις πιο δυνατές εικόνες απ τον τόπο του , για μας τους Βεροιώτες τούτη η εικόνα του ροζ τοπίου είναι ραμμένη με το δέρμα μας…. Θυμάμαι, νέα κοπέλα ακόμη, να περπατώ στο Μανδράκι της Ρόδου, πρωτοδιόριστη τότε, για να βρω διάφορα είδη για να διακοσμήσω το σπίτι μου… Σε μια βιτρίνα ενός τουριστικού μαγαζιού το μάτι μου πέφτει μπροστά σε μια δέσμη όπου υπάρχουν πανύψηλα κλαδιά ροδακινιάς με γεμάτα ροζ υφασμάτινα άνθη κατά μήκος τους … Μπήκα ευθύς και τ αγόρασα όλα…. Τα έβαλα σ ένα μεταλλικό βάζο με ομόκεντρα κυκλικά μοτίβα και τα τοποθέτησα στο γραφείο μου. Εκεί, κάθε φορά που καθόμουν να διαβάσω ή να ακούσω μουσική, τα έβλεπα και πεθυμούσα τον τόπο μου. Και δεν ήταν το συναίσθημα της μελαγχολίας που ήμουν μακριά, προσωπικά μού άρεσε πάντοτε να ταξιδεύω και να δουλεύω σ άλλα μέρη, αλλά ήταν εκείνη η αίσθηση του γνώριμου, ότι ξυπνούσα κι έβλεπα εκείνα τα τόσο οικεία άνθη της Ροδακινιάς στο γραφείο μου, που κάθε Άνοιξη τα έβλεπα απ το μπαλκόνι του πατρικού σπιτιού μου…
Στη Βέροια πάλι φημιζόμαστε και για το ρεβανί μας. Πάνω στην οδό Βενιζέλου βρίσκεται ο Ναός του πολιούχου μας του Αγίου Αντωνίου και απέναντι απ την κεντρική του είσοδο βρίσκεται το φημισμένο μαγαζάκι του Χοχλιούρου με το πεντανόστιμο αυτό γλυκό. Το μυστικό λένε καλά κρατάει από γενιά σε γενιά για τη δοσολογία, τον αριθμό των αβγών, τον συνδυασμό των αρωματικών…. Ένα είναι σίγουρο, πως δεν υπάρχει επισκέπτης που θα προσκυνήσει στον ‘Αγιο, στο ναό όπου βρίσκεται κι ολάκερο το σώμα με την κάρα του και δε θα πάει απέναντι στη γωνία να πάρει το δίσκο του με τα κομμάτια ρεβανί. Αν μάλιστα συμπέσει η επίσκεψη με το μήνα Αύγουστο, σίγουρα θ απλώσει και το χέρι του να κόψει ζουμερά κατακόκκινα σαν αίμα Μούρα απ το δέντρο πλάι τον Τάφο του Αγίου που βρίσκεται στην Αυλή της Εκκλησίας. Τα Μούρα αυτά, λέει η παράδοση, τα τρώνε οι γυναίκες που θέλουν να τεκνοποιήσουν αλλά κι όλοι οι προσκυνητές που θέλουν βοήθεια απ τον Άγιο ο οποίος είναι Προστάτης του Μυαλού και θεραπεύει τις ψυχικές ασθένειες. Το ρεβανί πάλι, ξαναγυρνώντας στη γαστριμαργία της περιοχής, πωλείται βέβαια και σε ταψάκια σ όλη την πόλη, απ όλα τα ζαχαροπλαστεία, κι είναι εξίσου νόστιμο. Και φυσικά, αν ρωτήσεις έναν ντόπιο θα σου πει και γι άλλα γλυκά της Βέροιας σε ζαχαροπλαστεία φημισμένα για το καθένα : σ άλλο θα πάμε για εργολάβους, σ άλλο για κουραμπιέδες, σάλλο για παγωτό, σ΄άλλο για μπαμπαδάκια, σ άλλο για σοκολατίνες και πάει λέγοντας…
Η μαγεία σ αυτή την πόλη είναι ότι συνδυάζει αρμονικά όλες τις φάσεις της Ιστορίας της κι όλες τις ιδιαίτερες Πολιτιστικές της καταβολές. Η Εβραϊκή συνοικία της Μπαρμπούτας με την Συναγωγή της, τα σπίτια με τα χαρακτηριστικά σαχνισιά και τις εβραϊκές σε πολλά απ αυτά σωζόμενες επιγραφές στις προσόψεις τους, το έντονο πράσινο κι η πυκνή βλάστηση εξαιτίας του ποταμού, τα λιθόστρωτα δρομάκια ιδανικά για ρομαντικές βόλτες και μεσημεριανές ανάπαυλες κάτω από παχιές σκιές δέντρων, αποτελεί μια όαση στην πόλη αυτή.
Συνάμα, ολάκερη η Ιστορία της Βυζαντινής περιόδου αποκαλύπτεται στα μάτια μας μέσα από το πλήθος των Βυζαντινών Εκκλησιών που βρίσκονται διάσπαρτες στις κεντρικές οδούς αλλά και στα στενά και στους πεζοδρόμους της Παλιάς πόλης. Πολλές χωμένες σε οικοδομικά τετράγωνα, άλλες μέσα σε περίκλειστες λουλουδιασμένες αυλές κι άλλες με δικές τους αυτόνομες περιβόλους, μονόχωρες ή με κλίτη, με τοιχογραφίες και περίτεχνα Τέμπλα, δίνουν το όνομά τους στις γειτονιές όπως εκείνη της Κυριώτισσας και λειτουργούν ακόμη και σήμερα . Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως η Βέροια αποκαλείται ως Η Μικρή Ιερουσαλήμ, αφού αριθμούσε πάνω από 70 εκκλησιές ενώ σήμερα σώζονται οι 48. Η Παναγία Δεξιά, η Εκκλησία του Χριστού, του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, του Οσίου Παταπίου, του Αγίου Σάββα, των Αγίων Κυρίλλου και Ιουλίτης, του Αγίου Γεωργίου, της Αγίας Άννης, της Παναγίας Περιβλέπτου, του Αγίου Βλασίουείναι μερικά από τα ονόματα Βυζαντινών Εκκλησιών συνυφασμένα με παιδικές μνήμες, μιας και σε κάθε ευκαιρία για βόλτα στην αγορά ή για ψώνια στο παζάρι δυο πράγματα δεν ξεχνούσαμε ποτέ: ν ανάψουμε κεράκι σε κάποια εκκλησιά και να δροσιστούμε σε μια βρύση πίνοντας κρύο νερό… Δεν υπήρχε περίπτωση να ρθει κάποιος στη Βέροια και να φύγει διψασμένος. Απ την κεντρική της Βρύση στο Πάρκο της Ελιάς και σε κάθε δρομάκι της, ιδιαίτερα μπροστά από τις εκκλησιές, η Βέροια ήταν και είναι γεμάτη βρύσες που τρέχει δροσερό νερό….
Ένας περιηγητής αυτής της πόλης δυο πράγματα δεν μπορεί να ξεχάσει: τα νερά και τα Πλατάνια της. Πλατάνια βρίσκονται παντού, σόλες τις Ιστορικές συνοικίες της Πόλης, από το Πασακιόσκι και τα Παπάκια έως την πλατεία Πλατάνων και την Ελιά, με τον πιο χαρακτηριστικό όμως Πλάτανο στην Παλιά Κεντρική κοντά στην Παλιά Μητρόπολη, όπου κρεμάστηκε ο Μητροπολίτης Αρσένιος, όταν η Πόλη αλώθηκε από τους Οθωμανούς καθώς και το Πλατάνι στην Πλατεία Ωρολογίου όπου είχαν κρεμάσει οι Οθωμανοί τον Κλέφτη Καραδήμο και τους γιους του -αγωνιστές του 18ο αιώνα- όταν οι πρώτοι έκαναν γιουρούσι στην περιοχή για το παιδομάζωμα.
.
Μπροστά στην πλατεία αυτή παραδόθηκε η Πόλη απ τους Τούρκους στους Έλληνες και λευτερώθηκε από τη σκλαβιά στις 16 Οκτωβρίου 1912. Εκεί κοντά κι όλα τα Οθωμανικά μνημεία μάς θυμίζουν την περίοδο της οθωμανικής Σκλαβιάs: το Οθωμανικό Διοικητήριο, όπου στεγάζονταν για δεκαετίες τα Δικαστήρια της πόλης, να δεσπόζει στην πλατεία Ωρολογίου, πιο ψηλά και δεξιά το Δημοτικό Σχολείο, πίσω του το Μεντρεσέ τζαμί, με τον μιναρέ του, στην οδό Kεντρικής τμήμα τζαμιού το ονομαζόμενο Χουνκιάρ με Μιναρέ στην Παλιά Μητρόπολη, οι Οθωμανοί είχαν μετατρέψει τη Μητρόπολη σε αυτοκρατορικό Τζαμί, γιατί ο Σουλτάνος λένε είχε θαμπωθεί απ την ομορφιά της εκκλησίας, σήμερα η Παλιά Μητρόπολη είναι επισκέψιμη και σώζονται υπέροχες τοιχογραφίες, το πιο απλό Ορτζά τζαμί μα και τα Δίδυμα Λουτρά καλά κρυμμένα σε στενό πίσω απ την οδό Μητροπόλεως, όπου στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας οι άνδρες κι οι γυναίκες χωριστά πήγαιναν να απολαύσουν το λουτρό τους.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Οι Βεροιώτες καμαρώνουμε, γιατί ο Θεός έδωσε με ιδιαίτερη γενναιοδωρία στην περιοχή πλήθος από καλούδια: απ τη μια, έναν κάμπο τόσο εύφορο που μπορούμε να καλλιεργούμε σχεδόν ό,τι τραβάει η ψυχή μας, απ’ την άλλη, η Βέροια, 30 λεπτά μονάχα απ τη Θεσσαλονίκη, αν και δεν είναι πόλη παραθαλάσσια, είναι τόσο κοντά στη Θάλασσα, αφού οι ακτές της Πιερίας απ την πόλη είναι σχεδόν μισή ώρα και επίσης βρίσκεται τόσο κοντά στις άλλες πόλεις της Μακεδονίας μα και την Ήπειρο, που καθίσταται ένας ειδυλλιακός τόπος για διακοπές αλλά και μόνιμη διαμονή.
.
Το χειμώνα ειδικά, πηγαίνοντας στο Σέλι κι απολαμβάνοντας το χιόνι και τις χιονοδρομικές πίστες του Βερμίου, ο τόπος αυτόματα γίνεται ιδιαίτερα θελκτικός για διακοπές, ενώ τα καλοκαίρια λαμβάνουν χώρα τα πανηγύρια της Παναγιάς: Εκείνο των Βλάχων στο χωριό του Σελίου όπου ο κόσμος μαζεύεται στα σοκάκια του, προσκυνά στην γραφική πέτρινη εκκλησιά, τρώει στα παραδοσιακά ταβερνάκια, ξενυχτά μέχρι το πρωί, μέσα στο κατακαλόκαιρο με 10 βαθμούς τουλάχιστον κάτω απ τη θερμοκρασία της πόλης, απολαμβάνοντας τη δροσιά του βουνού και, κείνο το άλλο, το πανηγύρι της Παναγιάς των Ποντίων, της Παναγίας Σουμελά μετά την Καστανιά. Σ αυτό το μέρος κάθε 15 Αύγουστο, πέρα απ τον εορτασμό, ζωντανεύουν κι οι μνήμες, εκείνες των Αλησμόνητων Πατρίδων, ίσως κι η καρδιά ολάκερου του ξεριζωμένου Πόντου να χτυπά εκείνη τη μέρα εκεί, σε κείνη την περιοχή του Βερμίου που οι πρόσφυγες με κίνδυνο της ζωής τους κατάφεραν να φέρουν την εικόνα της Μεγαλόχαρης κι ό,τι άλλο θύμιζε την μακραίωνη ιστορία του τόπου τους και να χτίσουν λαμπρό μοναστήρι προς τιμήν της.
.
Θυμάμαι σ ένα πρόσφατο ταξίδι μου με τους μαθητές μου στην Κωνσταντινούπολη να συζητώ με τον ξεναγό μας, έναν νεαρό Τούρκο απ την Τραπεζούντα, και να μου λέει πως απορία και δέος προκαλεί το θέαμα της Μονής εκεί στο βράχο του Μελά, τόσο καλά κρυμμένη και τόσο ψηλά, σαν να κρέμεται στο βουνό και πως όλοι οι Τούρκοι πια στην περιοχή να θαυμάζουν τη μαεστρία και την τόλμη των μαστόρων και πιστών να χτίσουν εκεί ένα τέτοιο μοναστήρι… Θύμωσα απ τη μια μ αυτά που άκουσα, πληγώθηκε η καρδιά μου, γιατί σκέφτηκα τους προγόνους μου που ξεριζώθηκαν από κει και βασανίστηκαν, μα απ την άλλη ένιωσα τέτοια περηφάνια, γιατί, στη δική μου περιοχή και τόσο κοντά στη δική μου πόλη, μπόρεσαν οι άνθρωποι αυτοί, οι διωγμένοι και τυραννισμένοι, όχι μόνο να στεριώσουν αλλά και να φέρουν μαζί τους το σημαντικότερο κειμήλιο απ τον τόσο ελληνικό και συνάμα μακρινό Πόντο, όταν όλα είχαν γίνει στάχτη και όλα είχαν καταστραφεί , αυτό της Εικόνας της Παναγιάς μας!
ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΕΠΙΣΚΕΦΤΕΙΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ
1. Για να επισκεφτείς το βήμα του Αποστόλου Παύλου. Ο Απόστολος Παύλος το 51μ.Χ μίλησε στην Εβραϊκή Συναγωγή στην Μπαρμπούτα αλλά και στους Εθνικούς έξω από τα τείχη της πόλης και σε κείνο ακριβώς το σημείο διαμορφώθηκε χώρος προσκυνηματικός. Από την Βέροια, οι πιστοί φυγάδευσαν τον Άγιο στη Μεθώνη για να πάρει το καράβι για τον Πειραιά. Στα τέλη κάθε Ιούνη στη Βέροια γίνονται τα Παύλεια με πλήθος εκδηλώσεων που περιλαμβάνουν συναυλίες, παραστάσεις, ομιλίες.
2. Για να περπατήσεις νωρίς το πρωί ή το σούρουπο πλάι στο φράγμα του Αλιάκμονα και να χαρείς όλη την ομορφιά της φύσης. Πλήθος κόσμου θα δεις να αθλείται εκεί ή να απολαμβάνει τον περίπατό του πίνοντας το καφεδάκι του ή τρώγοντας κάτι στις παρακείμενες καντίνες. Να κάνεις τον κόπο και ν ανέβεις πάνω στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη στα Πιέρια όρη σε μια κατάφυτη περιοχή με σωζόμενα ακόμη κελιά μοναχών κι αγίων που ασκήτεψαν και μια θέα κάτω στον Αλιάκμονα που όμοιά της και να θέλεις δε θα ξαναδείς
3 Για να επισκεφτείς τα χωριά της Βέροιας και της Αλεξάνδρειας, τα καμπίσια, για να απολαύσεις ζουμερά ροδάκινα, τραγανά μήλα κι αρωματικά αχλάδια. Στα ορεινά της για να φας εξαιρετικά ψητά όπως στην Κουμαριά, να μαζέψεις μανιτάρια στη Φυτιά, να παρακολουθήσεις συναυλίες γνωστών καλλιτεχνών στην Πατρίδα το καλοκαίρι.
4 Για να επισκεφτείς τις Αιγές, την Πρώτη Πρωτεύουσα των Μακεδόνων, στο χωριό Βεργίνα και να δεις από κοντά τα εκθέματα της περιοχής στο Μουσείο, να θαυμάσεις την αρχιτεκτονική και τη ζωγραφική του συγκροτήματος των Βασιλικών τάφων, να περιηγηθείς στο Θέατρο και το Ανάκτορο των Μακεδόνων Βασιλέων, να περπατήσεις στην πατρίδα του Φιλίππου και του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
5 Για να επισκεφτείς τη Μονή Δοβρά αφιερωμένη στην Παναγιά στο δρόμο σου προς Νάουσα και να βρεθείς στον τόπο όπου ξεκίνησε η Ελληνική Επανάσταση στη Μακεδονία με τον Καρατάσο, Ζαφειράκη, Γάτσο κι άλλους οπλαρχηγούς το 1822. Να περπατήσεις μέσα στο δάσος και να δεις τις εγκαταστάσεις της Παιδόπολης που δημιούργησε η Βασίλισσα Φρειδερίκη στα χρόνια του Εμφυλίου για τα ορφανά του πολέμου και να μάθεις πληροφορίες για την περίοδο εκείνη από τους Μοναχούς της περιοχής. Στην ίδια περιοχή κοντά στη Μονή έχει κτιστεί και μεγαλοπρεπής ναός του Αγίου Λουκά του Ιατρού, με πλήθος προσκυνητών καθημερινά να επισκέπτονται τη χάρη του.
6 Για να πας στο Βυζαντινό Μουσείο της πόλης που στεγάζεται στον Μύλο του Μάρκου , ένα κτίσμα που παραπέμπει στην ανάπτυξη της Βιομηχανίας της Βέροιας στις αρχές του 19ου αιώνα καθώς και για να επισκεφτείς το Λαογραφικό Μουσείο αλλά και για να φωτογραφηθείς σε πολλά αρχοντικά του τέλους του 18ου -αρχές 19ου και Νεοκλασικά κτίρια της Πόλης των αρχών του 20ου, όπως αυτό του Δημαρχείου. Πολλά σπίτια, βέβαια, αναπαλαιώθηκαν και μετατράπηκαν σε καφέ και εστιατόρια όπου αξίζει να καθίσεις με την παρέα σου και να απολαύσεις τον καφέ και το γεύμα σου.
ΘΑΜΠΑ ΚΑΙ ΦΩΤΕΙΝΑ ΣΗΜΕΙΑ
Όπως στις περισσότερες πόλεις της Ελλάδας, έτσι και στη Βέροια τη δεκαετία του ΄70 παρατηρήθηκε μια άναρχη δόμηση. Πολλές παλιές γειτονιές χάθηκαν, πολυκατοικίες-τσιμεντένια εκτρώματα- χτίστηκαν, σε κάποια σημεία το ιστορικό της κέντρο στο βωμό της ανάπτυξης βεβηλώθηκε ή αμελήθηκε. Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Γίνονται ενοποιήσεις Αρχαιολογικών χώρων και Βυζαντινών Μονοπατιών, Μουσεία, Βυζαντινές Εκκλησιές κι η Βιβλιοθήκη – κόσμημα της Βέροιας – με το πλούσιο υλικό της στις προθήκες μα και το ψηφιακό της αρχείο, περιμένουν τον επισκέπτη να περιηγηθεί, να ψάξει, να μάθει την Ιστορία αυτού του τόπου. Σίγουρα το να ρθει κάποιος στη Βέροια και να θέλει να παρκάρει σε ώρα αιχμής είναι σχεδόν άθλος. Ένα πάντως είναι το μόνο βέβαιο για την καθημερινότητα και την ευγένεια των κατοίκων της Βέροιας: πως είναι η μοναδική πρωτεύουσα Νομού στην Ελλάδα που δεν έχει φανάρια στους δρόμους της, παρόλο που καθημερινά σφύζουν από κίνηση, και που οι οδηγοί, μόλις δουν πεζό, αμέσως σταματούν για να περάσει, είτε βρίσκονται σε διάβαση, είτε όχι, γεγονός που φανερώνει το μέγεθος της καλλιέργειας και της αρχοντιάς αυτών των ανθρώπων προσθέτοντας ένα ακόμη πλεονέκτημα στην ομορφιά αυτής της πόλης. Δεν μπορούμε παρά να της βγάλουμε από ταπεινότητα για αυτή τη συμπεριφορά των πολιτών της, όπως λέει κι ο λαός, το Καπέλο!
Δείτε όλα τα άρθρα της Ελένης Γιαννακίδου με μια ματιά εδώΕΛΕΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΙΔΟΥ: Facebook – Instagram
.
*Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος άρθρου, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη.
—
Ακολουθήστε το Kulturosupa.gr στα social media
..