«Το ταξιδιωτικό μου χνάρι»
.
Κάθε 25 του μηνός στην Κουλτουρόσουπα.
Γράφει η Ελένη Γιαννακίδου* για την Κουλτουρόσουπα (+photos)
.
Ψάχνοντας την ετυμολογία της λέξης Ζαγόρι, βρίσκω πως είναι σλαβική και σημαίνει πίσω απ τα βουνά,παραφράζοντας μάλλον τα σλαβικά φύλλα που κατέβηκαν σ αυτόν τον τόπο, τη δική μας ελληνική λέξη Παροραία που ταυτίζεται με τα ονειρεμένα Ζαγοροχώρια. Κι είναι έτσι, γιατί 46 ολάκερα χωριά διάσπαρτα στην οροσειρά της Πίνδου κρύβονται στο όρος Τύμφη, κοντά στον ποταμό Βοϊδομάτη και στο φαράγγι Βίκου-Αώου και περιμένουν καθένα από μας που επισκέπτεται κάποιο κομμάτι της Ηπείρου, να εντάξει στο ταξίδι του κι ένα απ τα χωριά αυτά, ως τόπο περιήγησης ή διαμονής του.
Πριν τα επισκεφτούμε, επιλέγουμε μια στάση στο Ανήλιο, χωριό καλά κρυμμένο απέναντι απτο Μέτσοβο κι όπως λέει και το όνομά του είναι χωριό που δεν το βλέπει ο ήλιος. Η βροχή είναι ψιλή και σιγανή… Το χωριό είναι μικρό με ένα κεντρικό φιδωτό δρομάκι που πλαισιώνεται δεξιά κι αριστερά από μικρά ταβερνάκια. Μπαίνουμε με τον Jean σ ένα απ αυτά και καθόμαστε πλάι στο παράθυρο σ ένα τραπεζάκι με καρό τραπεζομάντηλο και ξύλινες καρέκλες.
Ο Ιδιοκτήτης μού προσφέρει ένα τριαντάφυλλο, δώρο για τα ερωτευμένα ζευγάρια, μας λέει, και μας κερνά κόκκινο ντόπιο κρασί. Αν είσαι κρεατοφάγος, βρίσκεις τη χαρά σου… Τα μεζεδάκια θυμίζουν φαγητά της μαμάς, απλά και νόστιμα, ενώ η μαγείρισσα έρχεται στο τραπέζι μας και κουβεντιάζει μαζί μας…. Μου αρέσει αυτή η οικειότητα, ζεστή και συνάμα διακριτική. Η διάθεση γλυκαίνει περισσότερο με την έντεχνη μουσική, διάχυτη σ όλο το ταβερνάκι και με ένα παραδοσιακό γλυκό που μας κερνούν στο τέλος. Ευδιάθετοι και χορτάτοι πια ξεκινάμε για τα Γιάννενα.
Επιλέγουμε την Πρωτεύουσα του νομού για να μείνουμε για να μπορούμε όλη τη μέρα να γυρνάμε σε μέρη και το βράδυ να χαιρόμαστε και τη διασκέδαση της πόλης. Στα Γιάννενα μπορεί κανείς να βρει πληθώρα καταλυμάτων: μεγάλες ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις, παλιά αρχοντικά που χουν μετατραπεί σε πολυτελή καταλύματα διατηρώντας την παραδοσιακή ντόπια αρχιτεκτονική και μικρά ξενοδοχεία -μπουτίκ, για όλα τα βαλάντια και προτιμήσεις. Σ ένα τέτοιο αναπαλαιωμένο αρχοντικό που στην εποχή του Αλή Πασά ήταν σπίτι κάποιου Μπέη, επιλέγουμε κι εμείς για τη διαμονή μας, στο ιστορικό κέντρο των Ιωαννίνων, κοντά στην Μητρόπολη. Θα κάνουμε μάλιστα και χαμάμ για να νιώσουμε κι εμείς λίγο την αίγλη εκείνης της εποχής…
Οι αποστάσεις για τα πιο διάσημα χωριά, το Μεγάλο και το Μικρό Πάπιγκο δεν είναι ιδιαίτερα μακρινές απ τα Ιωάννινα. Περνάμε την Αρίστη, περπατάμε στις όχθες του Βοϊδομάτη που, αν κι είναι ακόμη χειμώνας, ο ήλιος λούζει την περιοχή και πολλοί κάνουν πικνικ ή τολμούν να μπουν στα νερά του και συνεχίζουμε για το Πάπιγκο. Στο Μεγάλο Πάπιγκο ξεκουραζόμαστε στην πλατεία του, με τους τεράστιους όγκους της Τύμφης να μας πλαισιώνουν και περιεργαζόμαστε τα Αρχοντικά του. Το χωριό είναι γεμάτο οικήματα-δωρήματα από ντόπιους ευεργέτες που διέπρεψαν στις Τέχνες και στο Εμπόριο στα Βαλκάνια αλλά δεν ξέχασαν τις ρίζες τους, καθώς κι όμορφα διώροφα και τριώροφα σπίτια με την ηπειρώτικη αισθητική, τις εσωτερικές αυλές και κάποια σπίτια με υψηλούς πέτρινους μαντρότοιχους και ξύλινες αυλόπορτες.
.
.
Στα στενά του χωριού, παραδοσιακά καφενεδάκια και ταβερνάκια έχουν βγάλει καθίσματα και ψησταριές στις αυλές τους κι είναι μια όμορφη εμπειρία να τρώμε μέσα στο καταχείμωνο και σε μεγάλο υψόμετρο, τόσο απλά και γαλήνια με άλλους χαλαρούς ρυθμούς, μέσα σε λουλουδιασμένες χωριάτικες αυλές.
.
Σε κοντινή απόσταση φτάνουμε και στο Μικρό Πάπιγκο με τους πολλούς ανηφορικούς λιθόστρωτους δρόμους και το δασικό-ορεινό μονοπάτι που οδηγεί μετά από ένα τετράωρο τουλάχιστον περπάτημα στη φημισμένη Δρακόλιμνη! Πολλές παραδόσεις γύρω απ αυτήν την λίμνη έχουν γεννηθεί, με την επικρατέστερη να θέλει το όνομα της να το δίνει ένας δράκος που μένει εκεί, ενώ η ύπαρξή της ανιχνεύεται πίσω στην εποχή των παγετώνων. Πάντως και μόνο που σ΄ ένα αλπικό τοπίο στην κορυφή του βουνού υπάρχει μια λίμνη, από μόνο του αυτό το γεγονός προκαλεί δέος και θαυμασμό… Βλέπουμε πολλούς περιηγητές με κατάλληλο εξοπλισμό και οργανωμένους σε παρέες να τολμούν να φτάσουν έως εκεί για να διανυκτερεύσουνε με μια σκηνή έξω στη φύση και σίγουρα αυτό που θα δουν και θα ζήσουν θα τους αποζημιώσει στο έπακρο…
Μου αρέσει να επισκέπτομαι αυτή την πλευράτου Ζαγορίου τον χειμώνα προς άνοιξη, ενώ το Κεντρικό Ζαγόρι να το περιηγούμαι στα τέλη καλοκαιριού- αρχές φθινοπώρου. Κι αυτό, γιατί μονάχα με καλό καιρό μπορεί κανείς να χαρεί την πεζοπορία στα μονοπάτια του βουνού και τις ροματζάδες στα πολυάριθμα γεφύρια του. Μαθαίνω πως στον αριθμό είναι πάνω από εκατό, αυτά που ναι συντηρημένα, και πως πολλά άλλα έχουν καταστραφεί. Εμείς, πάντως, το πρώτο γεφύρι στο Κεντρικό Ζαγόρι, το συναντήσαμε λίγο πριν τον κάμπο των Ασπραγγέλων, κοντά στο μνημείο της Ζαγορίσιας Γυναίκας της Πίνδου..
Το μνημείο είναι δημιούργημα του θεσσαλού γλύπτη Γιώργου Καλακάλλα και εικονίζει τη γυναίκα της Πίνδου, φόρος τιμής για τις γυναίκες του Ζαγορίου που προσέφεραν τεράστια βοήθεια στους Έλληνες στρατιώτες στην προσπάθειά τους να εμποδίσουν την Ιταλική εισβολή στη διάρκεια του Β Παγκοσμίου πολέμου. Μιας και δεν μπορούσαν οι στρατιώτες να εφοδιάζονται με τρόφιμα και πολεμοφόδια, οι γυναίκες περπατώντας, χωρίς κάποιο γαϊδούρι ή άλογο κοντά τους για βοήθεια, κουβαλούσαν όλα αυτά που χρειάζονταν οι άντρες ή τ αδέρφια τους στη μάχη. Παρατηρώ με κάθε λεπτομέρεια τη γυναικεία μορφή. Πανύψηλη, σχεδόν 6 μέτρα όλο το μνημείο, με βλέμμα ν ατενίζει πέρα τον κάμπο, φορά την παραδοσιακή της φορεσιά και έχει το μαντήλι δεμένο στο κεφάλι για να φαίνονται καθάρια τα χαρακτηριστικά της. Ο γλύπτης τη θέλει να κουβαλά στην πλάτη το σακίδιο με τα πολεμοφόδια ενώ στο χέρι, δεμένο σε πετσέτα, το ψωμοτύρι για τον αγαπημένο της που πολεμά. «Γυναίκες Ηπειρώτισσες-Ξαφνιάσματα της φύσης» τις αποκαλεί ο στιχουργός και πράγματι, δεν νομίζω πως θα μπορούσε γι αυτές να υπάρξει άλλος πιο πετυχημένος χαρακτηρισμός. Το ίδιο δοξασμένες και στο βάθρο των ηρώων, όπως κι εκείνους τους πολεμιστές πιο πέρα, ψηλά στο Καλπάκι, τις κατατάσσει η Ιστορία και συγκινούμαι ως γυναίκα που μπορώ να βρίσκομαι εδώ, σ αυτόν τον ευλογημένο τόπο.
Το Γεφύρι του Κοκκόρη ή Νούτσου στη δεξιά πλευρά κοντά στα χωριά Κοκούλι, Δίλοφος και Κήποι μας εντυπωσιάζει. Είναι μονότοξο με μήκος 24 μέτρα και ύψος 13μέτρα. Το όνομά του το παίρνει από τον ευεργέτη Νούτσο Κοντοδήμο που χρηματοδότησε την κατασκευή του τον 18ο αιώνα αλλά κι απ τον πλούσιο Κόκκορη που διέθετε Μύλο στην περιοχή κι έδωσε χρήματα για την ανακατασκευή του το 1910. Πλήθος κόσμου φωτογραφίζεται εκεί. Με τον σύζυγό μου σταματάμε για να το περπατήσουμε και να το φωτογραφίσουμε. Εντυπωσιακό τόσο από μακριά όσο κι από κοντά. Το γεφύρι έχει πετρωτές βαθμίδες που σε προσκαλούν να το ανέβεις, να φτάσεις στην κορυφή του τόξου και με την ίδια δομική κι άρτια ως προς την κατασκευή του αρμονία σε οδηγεί στην κατάβασή του. Ο Βράχος που υψώνεται μπροστά μας, στην απόληξη του γεφυριού, μας κόβει την ανάσα. Θεόρατος στέκει εκεί, προκλητικός για τους λάτρεις της αναρρίχησης, ενώ κάτω κυλάει στους δικούς του ρυθμούς μεγαλοπρεπής ο Βοϊδομάτης…
Πιο κει μια σπηλιά λέγεται πως είναι το κρησφύγετο του Κλέφτη Νταβέλη, συνονόματο με τον θρυλικό λήσταρχο. Σε μικρή απόσταση, ξύλινη γέφυρα μάς θυμίζει το πέρασμα που χρησιμοποιούσαν οι Ηπειρώτισσες για να μεταφέρουν τ αναγκαία στους αγωνιστές του ΄40.
Η διαδρομή μέχρι το Τσεπέλοβο είναι γεμάτη γεφύρια.Η έλλειψη οδικού δικτύου και το ιδιαίτερο ανάγλυφο της Ηπείρου καθιστούν τα γεφύρια απαραίτητα για την επικοινωνία των ανθρώπων. Γεφύρια όμως όχι απλά αλλά καλοδουλεμένα από μαστόρους ξακουστούς, πράγμα που φανερώνει την εκλεπτυσμένη αισθητική των κατοίκων του Ζαγορίου απ τη μια, αλλά και την οικονομική άνθιση της περιοχής απ την άλλη. Φτάνοντας στο Τσεπέλοβο κατευθυνόμαστε στην πλατεία του χωριού με το τεράστιο πλατάνι. Τουρίστες και ντόπιοι πίνουν καφέδες και τρώνε παραδοσιακές ζαγορίτικες πίτες και γλυκά. Καθόμαστε σ ένα κεντρικό καφενεδάκι για να χουμε μπροστά μας όλο αυτό το γραφικό σκηνικό με τα περβάζια που μοσχοβολούν γεμάτα γεράνια και μολόχες, τα δίπατα μεγάλα πέτρινα σπίτια και τα ανηφορικά πέτρινα δρομάκια… Πίστευα πως το έντονο στοιχείο της πέτρας θα σκλήραινε το τοπίο και θα προκαλούσε μελαγχολία, αλλά τουναντίον, τριγύρω δένει τόσο αρμονικά με το πράσινο της φύσης και τα πανύψηλα δέντρα, που σε κάνε να ξεχνιέσαι,ν απαρνιέσαι τα ρολόγια και να θέλεις να σαι μόνο εκεί, αρμονικά δεμένο μέλος σ αυτή την απαράμιλλη ομορφιά. Τούτο το χωριό είναι το πολυπληθέστερο στο Ζαγόρι κι αποτέλεσε στο παρελθόν τόπο συνάντησης διανοούμενων ανθρώπων. Προσκυνάμε τον τάφο του Βηλαρά και πληροφορούμαστε πως εδώ δίδαξε κι ο Διαφωτιστής Αθανάσιος Ψαλλίδας. Σ αυτόν τον τόπ, στους πρόποδες της Τύμφης, άνθρωποι του πνεύματος μεταλαμπάδευαν αξίες κι ιδανικά, κυνηγημένοι από τον αιμοβόρο Αλή Πασά αλλά και τους Οθωμανούς.
Το ψηλότερο χωριό στο Ζαγόρι είναι το Βραδέτο, όνομα δοσμένο από το βλάχικο Βραν που σημαίνει έλατο. Χωριό απομακρυσμένο, κατάφυτο, μα με μια ιδιομορφία: Έως το 1970 συνδεόταν με τον υπόλοιπο κόσμο και το απέναντι χωριό Καπέσοβο μ ένα λιθόστρωτο μονοπάτι, την περίφημη «Σκάλα του Βραδέτο». Έξω απ το χωριό Καπέσοβο και σε υψόμετρο 1100μ ξεκινά το μονοπάτι. Δυο πέτρινα γεφύρια ενώνουν το Ρέμα της Μεζαριάς και σαν περάσει κανείς απέναντι, τότε μπροστά του ξεδιπλώνεται αυτή η παράξενη και αινιγματική για μας «Σκάλα». Φτιαγμένη από ντόπια πέτρα, ξερολιθιές τοποθετημένες η μια πάνω στην άλλη, αποτελείται από1200 σκαλιά και 39 στροφές, καγκέλια στο τοπικό ιδίωμα. Η ανάβασή της θέλει μια ώρα και κάτι, ενώ εμείς, που δεν είμαστε και κατάλληλα ντυμένοι, το κάνουμε λίγο περισσότερο… Καταλήγουμε στο ψηλότερο σημείο του χωριού, την πλατεία, κι εκεί μας περιμένει μια έκπληξη. Η Πέτρινη εκκλησία, αρχοντική κι αγέρωχη δεσπόζει στην πλατεία κι απέναντι της καμαρώνει ένα πανέμορφο καφέ με εσωτερική αυλίτσα, κι εξωτερική σκάλα για τον δεύτερο όροφο. Μαθαίνουμε από την ιδιοκτήτρια ότι το κτίριο αυτό ήταν το παλιό σχολείο, ενώ τώρα στεγάζει το καφέ και ενός τύπου γκαλερί με κομψοτεχνήματα, δημιουργίες της ιδιοκτήτριας, φτιαγμένα με πολύ μεράκι. Καθόμαστε σε τραπεζάκια έξω στο πεζούλι δίπλα σε γλάστρες με μυρωδικά κι αγριολούλουδα. Κάποιοι τουρίστες νωχελικά πίνουν το ποτό τους και ρεμβάζουν, παρέες νεαρών περιηγητών παρέκει τρώνε και η μουσική που ακούγεται σιγανά μας ταξιδεύει…. Ο τόπος μυρίζει μέντα και βασιλικό. Δροσιζόμαστε με σπιτικές βυσσινάδες και ακολουθούν τσίπουρα και μεζεδάκια, όλα φτιαγμένα από κει, απ το μικρό τους μποστάνι
Απέναντί μας σαν πελώριο φίδι απλώνεται«η Σκάλα». Ο κυρ Λάμπρος, ο ιδιοκτήτης, κάθεται μαζί μας και μας αφηγείται ιστορίες … Μας λέει πως, σαν πιτσιρικάς, δυο φορές τη μέρα περνούσε φορτωμένος το μονοπάτι κουβαλώντας παραγγελιές του πατέρα του για τη ταβέρνα που διατηρούσαν κι έχουν ακόμα στην πλατεία… «Δυο φορές τη μέρα»!, σκέφτομαι, «με βροχή και χιόνι, σέρνοντας ζώα ή κουβαλώντας πραγμάτειες, πώς να μη δεθείς μ αυτό τον τόπο, πώς να μη θέλεις να συνεχίσεις να επενδύεις σ αυτόν, πώς να μην αναφέρεσαι σε ξένους σαν κι εμάς περιηγητές για τα σπηλαιοβάραθρα του τόπου σου, για τη μυθολογία και τις ρίζες σου, για τις στερήσεις και τους μόχθους και συνάμα για τα πανηγύρια στην πλατεία και τα θαύματα της Παναγιάς»…. Πίνω ζεστό κρασί, δικό τους, ανακατεμένο με γαρύφαλλα και κανέλες και ευφραίνεται η καρδιά μου απ τη γλυκάδα και τη ζεστασιά αυτών των ανθρώπων. Φεύγοντας, βλέπω σ ένα μπακιρένιο κανάτι κλαδιά από Βάγια ναποξηραίνονται… Πάρτε τα μας λένε, να μαγειρεύετε καλούδια, να βάζετε τούτο το μυρωδικό στο φαγητό σας και να μας θυμάστε…
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Δεν θα μπορούσαμε να επισκεφτούμε το Κεντρικό Ζαγόρι και να μην πάμε στη θέση Μπελόη – ωραία θέα στα σλάβικα – στο λεγόμενο μπαλκόνι του Βίκου, πριν το Βραδέτο, στο σημείο εκείνο που θα θαυμάσουμε το φαράγγι. Μετά από πεζοπορία 2 χιλιομέτρων φτάνουμε εκεί όπου μπορούμε να απολαύσουμε τη θέα της Χαράδρας και να φωνάξουμε δυνατά!!! Ακούμε τον αντίλαλό μας στα 1358 μέτρα και αμέσως σκεφτόμαστε ότι κι οι άλλοι θα κάνουν το ίδιο, εκείνοι που βρίσκονται στο άλλο μπαλκόνι του Βίκου, απ την άλλη πλευρά του Ζαγορίου, στη Θέση Οξυά μετά το Μονοδένδρι. Και ίσως κάπου στον χωροχρόνο, λέω εγώ, οι φωνές μας να συναντηθούν και να σμίξουν, οι δικές μας, που τώρα προσκυνήσαμε στην Παναγιά και βρισκόμαστε στην αρχή του φαραγγιού, και των άλλων, εκεί στην απέναντι και μακρινή από δω πλευρά της χαράδρας, στο χείλος του γκρεμού, εκεί που ναι χτισμένο κάτασπρο το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, εκεί που κοιτάζεις κάτω και το μάτι χάνεται στο βάθος , νιώθοντας τη μικρότητά σου σ αυτό το μεγαλείο της φύσης, στο βαθύτερο φαράγγι αναλογικά με τις διαστάσεις του στον κόσμο σύμφωνα με το βιβλίο Guiness, στο Grand Canyon της Ελλάδας!
ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΕΠΙΣΚΕΦΤΕΙΣ ΤΑ ΖΑΓΟΡΟΧΩΡΙΑ:
1. Γιατί ακόμη και το πιο μακρινό Ζαγοροχώρι μπορείς να το συμπεριλάβεις σ ένα διήμερο ταξίδι σου στην περιοχή των Ιωαννίνων.
2. Γιατί παρόλο που είναι χωριά ορεινά , σου δίνουν τη δυνατότητα να απολαύσεις βουνό, ποτάμια, φύση, καλό φαγητό και ταυτόχρονα να κάνεις και το αγαπημένο σου σπορ.
.
.
3. Γιατί στην κορυφή των ορεινών όγκων θα βρεθείς μπροστά σε λίμνες, τις Δρακόλιμνες και θα νομίζεις πως σου αποκαλύπτονται κατά κάποιο τρόπο θαύματα του Θεού.
4. Για να ζήσεις την απλότητα και την ομορφιά της Ηπείρου τριγυρνώντας στα σοκάκια των πετρόκτιστων χωριών.
5. Γιατί ενδείκνυνται είτε για χειμερινές είτε για καλοκαιρινές διακοπές με ξυλόσομπες, τζάκια, θερμαινόμενες πισίνες στους σικάτους ξενώνες των χωριών, χιόνι στα βουνά και σουπίτσες στα καταφύγια τους κρύους μήνες μετά τις πολύωρες πεζοπορίες στη φύση και απ την άλλη, κρασοκατανύξεις και τσίπουρα κάτω απ τα πλατάνια, ράφτινγκ στο ποτάμι, ατέλειωτες βόλτες στα πέτρινα γεφύρια και πάρτι έως το ξημέρωμα στις όχθες του Βοϊδομάτη τα ζεστά καλοκαίρια….
6. Για να αγοράσεις περίτεχνα αντικείμενα από ξύλο, πηλό και γυαλί κάνοντας τα ψώνια σου στα μικρά μαγαζάκια της περιοχής και φυσικά να προμηθευτείς το Θεϊκό Μετσοβόνε, γλυκά κουταλιού και βοτάνια στη στάση σου στο πανέμορφο Μέτσοβο. Αν είναι χειμώνας, δεν παραλείπεις να επισκεφτείς το χιονοδρομικό στο Ανήλιο με το όμορφο σαλέ του, μάλλον απ τα πιο εντυπωσιακά σαλέ που χω δει, με τζάκι και φλοκάτες στα καθίσματα του καφέ πλάι στη μεγάλη τζαμαρία που βλέπει σ όλο το χιονοδρομικό.
ΘΑΜΠΑ ΚΑΙ ΦΩΤΕΙΝΑ ΣΗΜΕΙΑ
Αν θέλει κάποιος να επισκεφτεί τα Ζαγοροχώρια για να κλειστεί σ έναν παραδοσιακό ξενώνα και να ξεκουραστεί, ας μην το κάνει, ας προτιμήσει να πάει κάπου αλλού. Τα χωριά αυτά θέλουν πολλά κουράγια για να τα περπατήσεις, να επισκεφτείς εκκλησιές, να διανύσεις μονοπάτια και φαράγγια, να δεις τοπία που κόβουν την ανάσα, να φωτογραφίσεις μνημεία της φύσης που θα μένουν ανεξίτηλα στη μνήμη, να μάθεις την Ιστορία τους. Βάλε στον σάκο σου τα αγαπημένα σου ρούχα, μην ξεχάσεις όμως να έχεις και τα άνετά σου παπούτσια, τη φόρμα σου και το αντιανεμικό σου, αν θέλεις πραγματικά να ζήσεις αυτή την μαγεία της φύσης που θα ξετυλίγεται συνέχεια μπροστά σου, όταν θα σταματάς να δεις κάποιο αξιοθέατο ή να επισκεφτείς κάποιο χωριό…
Δείτε όλα τα άρθρα της Ελένης Γιαννακίδου με μια ματιά εδώΕΛΕΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΙΔΟΥ: Facebook – Instagram
«Το ταξιδιωτικό μου στίγμα» – Κάθε 25 του μηνός.
.
*Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος άρθρου, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη.
—
.
Ακολουθήστε το Kulturosupa.gr στα social media
..