Ο μήνας που «θρέφει τους έντεκα» κι ο ευλογημένος του καρπός… Γράφει η γεωπόνος Πίτσα Στασινοπούλου.
«Αύγουστε καλέ μου μήνα, να ΄σουν δυο φορές το χρόνο»…
«Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι και τον Αύγουστο σταφύλι»…
«Κάθε πράμα στον καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο»…
«Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα»…
«Καλός ο ήλιος του Μαγιού, τ’ Αυγούστου το φεγγάρι»…
Αθάνατη λαϊκή σοφία που κεντάς! Κι έχεις αφήσει παρακαταθήκη για γενιές, όσο θα υπάρχουν Άνθρωποι… που θα μπορούν ακόμα να νιώθουν, να σκέφτονται, να γελούν… Κι έχεις υφάνει κατάστιχα με ακριβές κλωστές, αναλλοίωτες στους αιώνες. Με το γέλιο του ψαρά, το πάθημα του αγωγιάτη, τον καημό του βοσκού, το στεναγμό της θάλασσας, τον πόνο της γέννας… τον πόνο της γης. Κι έχεις δώσει στον μήνα που «θρέφει τους έντεκα»… εξόχως τιμητική θέση στη παλέτα σου γιατί εσύ, ξέρεις καλά το «γιατί»!
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ… Ο μήνας της πλούσιας σοδειάς, ικανής να θρέψει και τους άλλους… έντεκα, ο μήνας της ανάπαυλας του αγρότη, ο μήνας της Παναγιάς, ο μήνας των έντονων καιρικών αλλαγών, των μελτεμιών, των δίδυμων φεγγαριών, με την πιο λαμπρή πανσέληνο… Που χρόνια πολλά τώρα οι ξωμάχοι ξέρουν να διαβάζουν τα σημάδια του καιρού ολάκερης της χρονιάς στις πρώτες δώδεκα μέρες του και μπροστά στα «ημερομήνια» τους, τύφλα να ‘χει η ΕΜΥ! Ο μήνας που λατρεύεται η Παναγιά, η πιο αγαπημένη συγγένισσα κάθε σπιτικού με οικειότητα πέρα και πάνω από το θείο, κοντά στο ευάλωτο ανθρώπινο… αχ Παναγιά μου, Χιλιονοματισμένη! Με ένα 13ο φεγγάρι-δώρο των θεών και με πανσέληνο πελώρια γεμάτη λάμψη, να λούζονται οι νεράιδες στα ποτάμια και να περιδιαβαίνουν στα δάση μοσχοβολώντας έρωτα, συγχώρεση και λήθη… Ο μήνας που τελεύει το θέρος κι ο δουλευτής της γης ξαποσταίνει στον ίσκιο της σοδειάς του. Φορτώνοντας κοφίνια με πολύτιμα καλούδια, σαν τα σύκα και σαν τα λαμπερά σταφύλια… Τα ευλογημένα σταφύλια του Διόνυσου και του Χριστού.
Ένας καρπός που έχει υμνηθεί κι αγαπηθεί όσο λίγοι, με καταγωγή που χάνεται στα βάθη της… προϊστορίας! Ο καρπός-σύμβολο του πιο αγαπημένου λαϊκού θεού των θνητών, του γλεντοκόπου Διόνυσου, γιού του Δία και της Σεμέλης, που σαν παντρεύτηκε την κόρη του Μίνωα, την Αριάδνη, έφερε στον κόσμο δυο γιούς: τον Στάφυλο και τον Οινοπίωνα. Κι ανέλαβαν αυτοί να διαδώσουν στα πέρατα της ελληνικής γης την καλλιέργεια του θαυματουργού αμπελιού, ενώ ο θεός-πατέρας με την μεθυσμένη ακολουθία του έστηνε γλέντια τρομερά που έμειναν στη… μυθολογία! Άλλος πάλι μύθος, θέλει το σταφύλι να πήρε το όνομά του από τον βοσκό του βασιλιά Οινέα της αρχαίας Αιτωλίας, ονόματι Στάφυλο, που πρώτος ανακάλυψε τη μοναδική γλύκα του περίεργου καρπού που έκανε τα ζώα του να ευφραίνονται και να θεριεύουν! Όμως μικρή σημασία έχει η καταγωγή και το όνομα, μπροστά στο μοναδικό δώρο της φύσης που ευλόγησαν οι απανταχού θεοί, λάτρεψαν οι θνητοί και ύμνησαν σύσσωμοι οι ποιητές, με πρώτο τον Όμηρο…
Δεν θα ξεχάσω ποτέ, μια κορυφαία φράση του αγαπημένου, μέγιστου Ελύτη: «Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις.» Πόσο πιο ποιητικά, πιο λακωνικά, πιο αυθεντικά, μπορεί να ειπωθεί μια μεγάλη αλήθεια; Η Ελλάδα του Ελύτη με την ελιά της, το αμπέλι και το καράβι της… Τρεις ακρογωνιαίοι λίθοι ν’ ακουμπάει πάνω τους με σιγουριά μια χώρα. Τρία σύμβολα προαιώνια να τη στιγματίζουν. Να διασώζονται αλώβητα στη λαίλαπα και να ξαναγεννιούνται περήφανα μέσα απ’ τις στάχτες. Κι ένα από αυτά, το αμπέλι του Αυγούστου, καλή ώρα… Και πώς αλλιώς! Γιατί πέρα από ποιητικούς συμβολισμούς και αυθεντικές αλήθειες, υπάρχει ο δυνατός… ρεαλισμός μιας καλλιέργειας με σπάνιες κι ακριβές αρετές! Καθώς δίνει έναν καρπό – δυναμίτη με τεράστια θρεπτική αξία, με συγκεντρωμένες σχεδόν όλες τις πολύτιμες βιταμίνες, με ιδιότητες θαυματουργά θεραπευτικές, με νοστιμιά μοναδική και χυμό που θα δώσει το κρασί… Ένα ακόμα πιο ευλογημένο θεϊκό δώρο, θρονιασμένο για τα καλά στις καρδιές των ανθρώπων. Που απ’ τη στιγμή που το δοκίμασαν για πρώτη φορά από τον κρατήρα του Διόνυσου, το έβαλαν σαν αξία δίπλα στη φωτιά του Ήφαιστου κι έχρισαν του δύο Θεούς, μέγιστους ευεργέτες της ανθρωπότητας!
Το αμπέλι – μαζί με την ελιά, φυτά και τα δυο μεσογειακά – είναι από τα ελάχιστα είδη που από το φύτρωμα μέχρι την ώρα που θα «τελειώσει», τίποτα από την «ύπαρξή» του δεν πάει χαμένο! Από το ξύλο μέχρι τις κληματόβεργες… από τα τρυφερά του φύλλα στα ντολμαδάκια, μέχρι τα τραχιά για νοστιμιά στο ψήσιμο… από τον νωπό, θεσπέσιο καρπό, μέχρι τον φρέσκο χυμό – βάλσαμο… από τον γλυκό μούστο της μουσταλευριάς, μέχρι το κρασί με τις χίλιες γεύσεις και μέχρι το ούζο και το τσίπουρο… Ακόμη και το ξινισμένο δεν πετιέται, ως… χρησιμότατο ξύδι! Κι ας μη μιλήσουμε για τις άπειρες ποικιλίες, ικανές να ευφράνουν και τα πιο απαιτητικά λαρύγγια. Με χρώματα, αρώματα και γεύσεις που… ζαλίζουν, όνομα και πράμα! Κι ας μη μιλήσουμε επίσης και για όλα τα παράγωγα της μεταποίησης, με κυρίαρχο τον αποξηραμένο καρπό. Την περίφημη σταφίδα, που τουλάχιστον οι γενιές της κατοχής και όσες δοκιμάστηκαν από πείνα, ξέρουν πολύ καλά το ρόλο και τη θρεπτική της αξία, όταν μια πολύτιμη χούφτα από δαύτες, υποκαθιστούσε ολόκληρο γεύμα! Ικανό να κρατήσει στη ζωή εν μέσω κακουχιών και ασιτίας, από παιδιά μέχρι πολεμιστές στα βουνά!
Και βέβαια δεν χρειάζεται να αναφέρω εδώ τους λόγους της δημοφιλίας και την αξία του σταφυλιού με τις σπάνιες αντιοξειδωτικές και αντικαρκινικές ιδιότητες και την πληθώρα βιταμινών, είναι πράγματα πασίγνωστα. Άλλωστε υπάρχουν άνθρωποι που (με καθοδήγηση γιατρού βεβαίως), κάνουν ειδική «σταφυλοθεραπεία», τρεφόμενοι για κάποιο διάστημα αποκλειστικά με σταφύλια, ως πλήρη τροφή. Πέρα από την ελιά, κανένα άλλο φυτό δεν συγκεντρώνει μαζεμένες, τόσες πολλές και τόσο σπουδαίες αρετές! Η φράση του Ελύτη δεν ήταν καθόλου τυχαία… Ούτε είναι τυχαία η ύπαρξη εξειδικευμένων εδρών «Αμπελουργίας» και «Ελαιοκομίας» αντίστοιχα, και μόνο γι αυτές τις καλλιέργειες, στα γεωπονικά πανεπιστήμια.
Αυτό που ίσως δεν είναι «πασίγνωστο», είναι ότι πρόκειται για… ζόρικη καλλιέργεια. Αντίθετα με την ολιγαρκή έως αυτάρκη ελιά, το αμπέλι θέλει τον αμπελουργό από πάνω του! Να το κλαδεύει σχολαστικά, να το κορφολογεί, να το αραιώνει, να το λιπαίνει, να ποτίζει πολύ προσεκτικά και κυρίως – και δυστυχώς- να ραντίζει, σχεδόν ανά 10ήμερο από τη στιγμή της πρώτης βλάστησης, όταν ο καιρός είναι «επικίνδυνος». Βλέπεις είναι μια από τις ευαίσθητες καλλιέργειες, που την έχουν βάλει στο μάτι, άπειρα έντομα- εχθροί και μπόλικοι μύκητες –ασθένειες. Πέρα από την ευαισθησία σε καιρικές συνθήκες και κυρίως υγρασίας. Και το δυστύχημα είναι ότι πέρασε η εποχή των παλιών παραγωγών που τα αντιμετώπιζαν όλα – περονόσπορο, βοτρύτη, μπάστρα, φυλλοξήρα… – με την αθώα γαλαζόπετρα και το αθώο θειάφι, έστω κι αν υπήρχαν κάποιες απώλειες.
Τώρα όμως, η απώλεια στον παραγωγό δεν συγχωρείται, γιατί κοστίζει, και έτσι με τις ευλογίες – οδηγίες σύσσωμου του γεωπονικού κλάδου, το σταφύλι έχει πάνω του μια μικρή… χημική αποθήκη. Και θα είναι ευχής έργο να την έχει «πάνω του» και όχι « μέσα του». Και επίσης ο παραγωγός να έχει τη στοιχειώδη εντιμότητα να τηρήσει τις «αποστάσεις ασφαλείας» των τελευταίων ψεκασμών πριν τη συγκομιδή. Και να μη ποντάρει στους ανεπαρκείς δειγματοληπτικούς ελέγχους, παίζοντας με τη δημόσια υγεία, για να «προστατέψει» την καλή εμφάνιση ενός ευαίσθητου προϊόντος, μέχρι την τελευταία στιγμή της πώλησης. Κι αν τα αναφέρω αυτά, το κάνω για να σου επισημάνω φίλε μου αναγνώστη, τη μεγάλη χημική επιβάρυνση του σταφυλιού, που σημαίνει ότι πριν το καταναλώσεις, πρέπει οπωσδήποτε να το πλύνεις πολύ –πολύ καλά! Έστω κι αν σου λένε ότι είναι «βιολογικό», μην το ρισκάρεις!
Κατά τα άλλα, απόλαυσε με όλες σου τις αισθήσεις και με όλους τους τρόπους, ένα από τα ακριβότερα δώρα που σου προσφέρει απλόχερα ο Αύγουστος κι όταν με το καλό τον τρυγητή Σεπτέμβρη βγει ο κρασί της νέας σοδειάς, θα το γιορτάσουμε όπως αξίζει στο «αθάνατο νέκταρ» των θεών και τη «θεία ευχαριστία» των θνητών…
Φωτογραφικό υλικό
