Γράφει η Πίτσα Στασινοπούλου για την Κουλτουρόσουπα.
Αλεξανδρούπολη 1974… Πτώση της χούντας, έναρξη μεταπολίτευσης και μια χώρα να ανασαίνει λυτρωτικά μετά από επτάχρονο πλάκωμα στο στήθος με βαριά ταφόπλακα… Ο τεραστίων διαστάσεων κινηματογράφος της πόλης φιλοξενεί για πρώτη φορά πανηγυρική συναυλία του Μίκη κι εμείς τα γυμνασιόπαιδα στημένα απέξω ώρες πριν, παντελώς απτόητα από τον χαμό, έχοντας δώσει όρκο πως «ο κόσμος να χαλάσει, εμείς θα μπούμε!» Και κρατήσαμε τον όρκο, παρότι το «χάλασε ο κόσμος» ελάχιστα αποδίδει την τότε πραγματικότητα, κρατώντας τόσα χρόνια μετά, ολοζώντανη την εικόνα του μέχρι ασφυξίας γεμάτου χώρου (ναι, κάποιοι λιποθύμησαν), με ζευγαράκια καθισμένα μαζί στο ίδιο κάθισμα, με αδιαχώρητο μέχρι και στην είσοδο της τουαλέτας, με κάποιους ανεβασμένους στους τοίχους να κρατιούνται από φωτιστικά και με έναν ενθουσιώδη παλμό σε σημείο παροξυσμού που ουδέποτε ξανάδα, προσμένοντας με ανείπωτη λαχτάρα, ατέλειωτα χειροκροτήματα, σφυρίγματα, επευφημίες, συνθήματα, τον Μίκη να βγει στη σκηνή, να δούμε ζωντανά για πρώτη φορά τον θρύλο…
Κι ο θρύλος βγήκε… με τη μορφή ενός μαυροφορεμένου γίγαντα να δεσπόζει στον τεράστιο χώρο «καταπίνοντας» ό,τι υπήρχε γύρω, τόσο που πια δεν θυμάμαι ποιοι τραγουδούσαν, πόσο μεγάλη ήταν η ορχήστρα, πόσα και ποια τραγούδια είπαν, πόσες φορές μου κόπηκε η ανάσα και πόσες ποδοπατήθηκα και ποδοπάτησα, ποιοι ήταν γύρω μου και τί έκαναν, πόσο βράχνιασε η φωνή μου τραγουδώντας και ζητωκραυγάζοντας ή πόσο πόνεσαν οι παλάμες από το ακατάπαυστο χειροκρότημα, θυμάμαι όμως σαν τώρα εκείνη την μαύρη πληθωρική φιγούρα να ανοίγει διάπλατα τα χέρια διευθύνοντας την ορχήστρα και να μου θυμίζει μυθικό γυπαετό έτοιμο ν’ απογειωθεί στο στερέωμα κι εγώ να θέλω διακαώς να αρπαχτώ από κείνη την απλωμένη φτερούγα να πετάξω μαζί του για ονειρικό ταξίδι…ποτέ ξανά και για κανέναν από όσους θαύμασα δεν βίωσα παρόμοια εμπειρία, φυλαγμένη με δέος στο «ιερό» άλμπουμ μιας νιότης που ξυπνούσε κι έψαχνε λαίμαργα δρόμους…
Τότε τα μόνα που ήξερα γι αυτόν εντελώς αποσπασματικά από «κλεμμένες» κουβέντες, ήταν ελάχιστα για την πολιτική του δράση στην αριστερά και τον διωγμό του και βέβαια τα απαγορευμένα του τραγούδια, ακουσμένα από άθλιο κασετόφωνο «στη ζούλα», μη μπορώντας το εφηβικό μου μυαλό να αναλύσει την έννοια της απαγόρευσης για τόσο υπέροχα τραγούδια που μου έμοιαζαν εντελώς αθώα… αργότερα στη μεταπολίτευση κι όσο το εφηβικό μυαλό μέστωνε, έμαθα, κατάλαβα, εξήγησα κι ο Μίκης με το τεράστιο καλλιτεχνικό, πολιτικό, πνευματικό εκτόπισμα, θρονιάστηκε μέσα μου αμετακίνητα σαν ογκόλιθος, σαν πρότυπο σημείο αναφοράς χωρίς μέτρο σύγκρισης και χωρίς όρια, γιατί πώς να οριοθετήσεις το πέταγμα του αετού; Πώς να δέσεις τη Μεσόγειο με σχοινιά και πώς να βάλεις φραγμό στο χείμαρρο και τη θύελλα; Είναι από τις περιπτώσεις που η ανώτερη συμπαντική δύναμη- πολλοί την λένε θεό- ανάμεσα στα δισεκατομμύρια των θνητών επιλέγει κάποιους ελάχιστους, τους χρίζει εκλεκτούς με ουράνιο χάρισμα και λάμψη αυτόφωτου αστέρα και τους στέλνει να ηγηθούν ως φάροι στην Ιστορία, κατακτώντας μέσα από δύσβατα μονοπάτια- προορισμένα μόνο για «μεγάλα μεγέθη», δικαιωματικά ως αντάλλαγμα την πολυπόθητη Αθανασία…
Αυτήν που κέρδισε ο «εκλεκτός» Μίκης με το βαρύτατο αποτύπωμα στο διάβα μιας ζωής ισοδύναμης με χίλιες των λοιπών κοινών θνητών, καταφέρνοντας να χωρέσει σε 96 χρόνια ένα ασύλληπτο δημιουργικό σύμπαν, με κορυφαίο καλλιτεχνικό έργο που σημάδεψε ανεξίτηλα μια χώρα κι έναν λαό κι ελάχιστα γνωρίζουμε σε όλη του την ογκώδη έκταση, με έντονη πολιτική δράση και κοινωνικούς αγώνες που του στοίχησαν τη στέρηση της ελευθερίας του με διωγμούς, φυλακίσεις, εξορίες, με διαρκές παρόν στις κρίσιμες στιγμές του τόπου μέσα από τις παρεμβάσεις ενός μυαλού φωτεινού και αδέσμευτου, αφήνοντας σε όλα τα επίπεδα πολύτιμες παρακαταθήκες για τις επερχόμενες γενιές… Ένας οικουμενικός, αυθεντικά Μεγάλος Έλληνας, ένα αναντικατάστατο εθνικό κεφάλαιο, που στο τεράστιο ανάστημά του δεν μπορούσαν παρά να είναι όλα πληθωρικά στον υπερθετικό βαθμό, όπως τόσο εύγλωττα μαρτυρούσαν οι πελώριες κινήσεις των χεριών όταν διηύθυνε… το ταλέντο, η έμπνευση, το πάθος, οι ιδέες, οι εκρήξεις, τα λάθη…πώς μπορούσε να χωρέσει οτιδήποτε μικρό ή μίζερο στην εμβληματική προσωπικότητα μιας καλλιτεχνικής ιδιοφυίας με «θεϊκό» στίγμα υπεράνω των κοινών ανθρώπινων μέτρων;
Τώρα που μας αποχαιρέτησες οριστικά Μίκη για την επουράνια γειτονιά των αρχάγγελων, σαν κατευόδιο σου χρωστάμε κάποια σπουδαία«ευχαριστώ» να σε συντροφεύουν στο μεγάλο ταξίδι, ξέροντας ότι μπορείς να τα ακούσεις και να γαληνέψεις…
Σε ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΎΜΕ που γεννήθηκες σε τούτο τον τόπο και τον τίμησες όσο λίγοιως στιβαρός πολιτιστικός πυλώνας διεθνούς ακτινοβολίας, ταξιδεύοντας με το μουσικό σου έργο την Ελλάδα στα πέρατα του κόσμου… ο πλέον άξιος πρεσβευτής μιας χώρας με βαριά πολιτιστική κληρονομιά, που στο πρόσωπό σου βρήκε ιδανικό εκφραστή… Δεν ξεχνάμε ότι ο αξεπέραστος «Ζορμπάς» σου ως σήμα κατατεθέν «madeinGreece» έμαθε όλη την υφήλιο να χορεύει συρτάκι, να ακούει μπουζούκι και να αγαπά την ελληνική λαϊκή μουσική…
Σε ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΎΜΕγια την ευλογημένη σου έμπνευση να μελοποιήσεις ως πρωτοπόρος κορυφαίους ποιητές και με όχημα τα υπέροχα λαϊκά ακούσματα να τους φέρεις και στο πιο ταπεινό σπίτι, να βάλεις στα χείλη των ανθρώπων του μόχθου, του εργάτη, του οικοδόμου, του αγρότη, του μεροκαματιάρη, στίχους από Ρίτσο, Σεφέρη, Ελύτη, Λειβαδίτη, Νερούδα… ένα εγχείρημα- άθλος με μοναδική, καθολική αποδοχή και τεράστια βαρύτητα για τη διαμόρφωση της κουλτούρας ενός ολόκληρου λαού που με τις μελωδίες σου ερήμην του τραγούδησε και χόρεψε σπουδαία ποίηση…
Σε ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ που οι παθιασμένοι πολιτικοί και κοινωνικοί σου αγώνες για δημοκρατία, δικαιοσύνη, ισότητα, αλληλεγγύη, με σχεδόν εμμονική επιμονή στην ενότητα ως αυθεντικός ιδεολόγος – οραματιστής κάτω από τη σκέπη μιαςΑριστεράςπου δεν δίστασες να αποκηρύξεις τις «αγκυλώσεις» της κι ας φάνταζες ουτοπικός και λοιδωρημένοςΔον Κιχώτης, έδωσαν ένα πρότυπο δυναμικής πάλης για έναν «καλύτερο κόσμο», έδειξαν ένα πνεύμα ελεύθερο και ασυμβίβαστο, παρότι πλήρωσες συνειδητά βαρύ τίμημα, που βέβαια θα κουβαλάς εσαεί ως τιμητικό εύσημο ζωής…
Σε ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΎΜΕ για τα αξεπέραστα διαχρονικά τραγούδια σου με μελωδίες που εντυπώθηκαν στο κύτταρο και τη συλλογική μνήμη πολλών γενιών τώρα, υμνώντας με την ίδια εμπνευσμένη απλότητα, άλλοτε τον έρωτα, την αγάπη, την ομορφιά με λυρισμό που στοχεύει ίσια στην καρδιά, κι άλλοτε τον πολιτικό αγώνα με συνθέσεις επικές που στα πέτρινα χρόνια λειτούργησαν ως παράνομο «λάβαρο» εμψυχώνοντας μια λαβωμένη, κυνηγημένη γενιά και σε τούτα τα τραγούδια βρήκε γερό αποκούμπι… και κοντά σε όλα αυτά τα αμέτρητα διαμάντια, η άγνωστη στους πολλούς συμφωνική μουσική σου που σε έφερε στις μεγαλύτερες σκηνές του κόσμου να συνενώνεις κάτω από μπαγκέτα σου ετερόκλητα συγκινημένα πλήθη…
Σε ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ Μίκη, ακόμα και για…τα λάθη σου, για τα οποία κάποιοι σημερινοί υμνητές σε λοιδώρησαν αισχρά χωρίς ίχνος σεβασμού στο μέγεθος ενός γίγαντα, ξεχνώντας ότι από γεννησιμιού σου η λέξη «υπέρβαση» σφράγισε την ταυτότητά σου, προορισμένος να ίπτασαι πάνω από τα κοινά συμβατικά μέτρα των πειθήνιων «πολιτικά ορθών», καθώς ήσουν ο μόνος με τη δύναμη να διαμορφώνεις μια δική σου πολιτική «ορθότητα»- πολύ μακριά από στενά καλούπια και κομματικές γραμμές που ουδέποτε καταδέχτηκε το ανήσυχο ασυμβίβαστο πνεύμα σου- χωρίς να πτοείσαι στιγμή από μαχαιρώματα συντρόφων ή αντιπάλων… Σ’ ευχαριστούμε γιατί τα λάθη (ή «λάθη») σου απέδειξαν τί σημαίνει ελευθερία σκέψης και επιλογών στην πράξη χωρίς στεγανά, το ανθρώπινο δικαίωμα καθενός να αναθεωρεί, ακόμα και να σφάλλει, την γενναιότητα που απαιτεί να ρισκάρεις τα πάντα και να συγκρουστείς με τους πάντες για να υπηρετήσεις αυτό που πιστεύεις σαν όραμα ξέροντας το τίμημα… σπουδαία μαθήματα ζωής από έναν αυθεντικά γενναίο μαχητή της!
Θα μπορούσα ν ‘αραδιάσω κι άλλα ευχαριστώ, έστω κι αν διαπιστώνω ότι οι λέξεις της πλουσιότατης γλώσσας μας, όσο καταχρηστικά κι αν τις χειριστώ πασχίζοντας να τις «μεγαλύνω», αδυνατούν να χωρέσουν τον ογκόλιθο Μίκη, που μόνο ως φαινόμενο αντίστοιχο των φυσικών μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς με το ανάλογο δέος, νιώθοντας ευλογημένος που αξιώθηκε τη μεγαλοσύνη του… Τώρα λοιπόν που στέρεψαν οι λέξεις και τα πληκτρολόγια σε κάθε γωνιά της γης που έφτασε η αύρα του κορέστηκαν από αφιερώματα, απομένει το στερνό, ταπεινό, αμετάκλητο ΑΝΤΙΟ στον τελευταίο Μεγάλο Έλληνα που παίρνει μαζί του μια ολόκληρη εποχή και τα ανέφελα βράδια θα ατενίζει δικαιωμένος στο στερέωμα δίπλα στα ουράνια αστέρια το ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ της ευγνωμοσύνης με γράμματα πιο μεγάλα από το μπόι του…
ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ ανυπέρβλητε Μίκη Θεοδωράκη…
Φωτογραφικό υλικό
