Από τη στήλη της Ειρήνης Καλπάκη «Από την καλή κι από την ανάποδη»…
Μετά από μία διάρκεια πτήσης όσο «4 Οπενχάιμερ δρόμος» (η τρίωρη ταινία), νιώθεις σαν να πήγες κυριολεκτικά και μεταφορικά σε έναν άλλο πλανήτη. Μια ταινία που παρουσιάζει την Ιαπωνία ως «τον εχθρό» και το στόχο της ατομικής βόμβας, σίγουρα δεν είναι η κατάλληλη πηγή για να μάθεις κάποια πράγματα για τη χώρα που ο ήλιος το καλοκαίρι ανατέλλει γύρω στις 4.30 το πρωί.
Η πρώτη εντυπωσιακή εικόνα όταν κάποιος φτάνει στο Τόκιο είναι ότι βλέπει από τη μία ένα σκηνικό που θυμίζει αμερικάνικη πόλη γεμάτη ουρανοξύστες και από την άλλη τον πιο ομοιογενή πληθυσμό στον κόσμο με τους περισσότερους ξένους να είναι τουρίστες. Η χώρα πέρασε κανά δυο αιώνες οικειοθελούς απομόνωσης σε οτιδήποτε και οποιονδήποτε ξενόφερτο και παρά την 8χρονη «αμερικανοποίησή» της κατά τη δεκαετία του ‘50, κρατά καλά την ιαπωνική κουλτούρα της και με τον τρόπο που αυτή προσαρμόζεται στη σύγχρονη εποχή. Η ομοιογένεια αυτή είναι και ένας σημαντικός λόγος που, όσο και αν δεν αρέσει σε κάποιους, το Τόκιο αποτελεί την πιο ασφαλή μητρόπολη στον κόσμο. Πολύ πρόσφατα μόνο, λόγω των εξαιρετικά χαμηλών γεννήσεων και τον πληθυσμό να γερνάει, η χώρα έχει «λασκάρει» τους νόμους για την εργασιακή μετανάστευση. Μένει να δούμε τα αποτελέσματα τις επόμενες δεκαετίες.
Μέχρι στιγμής πάντως, στον πλανήτη που λέγεται Ιαπωνία, σήμερα η παιδεία και οι τρόποι συμπεριφοράς που συναντά κάποιος στο δημόσιο χώρο είναι υποδειγματικοί σε σημείο που αναρωτιέται μήπως του κάνουν πλάκα.
Οι Ιάπωνες μπορούν μάλιστα να δίνουν ένα από τα πιο ταχύρρυθμα μαθήματα αποτελεσματικής εκπαίδευσης στην καθαριότητα του δημόσιου χώρου: Δεν υπάρχουν κάδοι σκουπιδιών- πέρα από ελάχιστους για ανακυκλώσιμες συσκευασίες- και παρόλα αυτά δεν υπάρχουν πουθενά σκουπίδια, εκτός αν έπεσε κάτι από κάποιον κατά λάθος! Και σ’ αυτό συμμορφώνονται αμέσως όλοι οι τουρίστες, ακόμη και οι πιο ανίδεοι για το θέμα ή οι όσοι έχουν την τάση να αυθαιρετούν. Το να μην αφήσει ο/η οδηγός οχήματος τον πεζό να μην περάσει το δρόμο είναι προσβλητικό γι’αυτόν/ή, ακριβώς το αντίθετο δλδ από αυτό που συμβαίνει κατά κύριο λόγο στη χώρα μας. Η «προτεραιότητα στον άλλον» είναι εμφανής παντού, όπως σε εισόδους/εξόδους χωρίς να διακρίνει ηλικία ή φύλο. Η ευγένεια σε όλων των ειδών υπηρεσίες φαίνεται να ακολουθεί ένα πρωτόκολλο το οποίο δεν είναι ψυχρό αφού ακολουθείται από χαμόγελα. Φεύγοντας επίσης από ένα εστιατόριο θα σε χαιρετήσει και θα σε ευχαριστήσει για την τιμή που τους έκανες, όλο το προσωπικό, από τους σερβιτόρους μέχρι τον σεφ αν είναι παρών.
Το να περιμένεις έναν Ιάπωνα υπάλληλο καταστήματος να τυλίξει με χαρτί το δώρο που έχεις αγοράσει, απαιτεί σίγουρα χρόνο και ίσως υπομονή για μερικούς. Η προσοχή στη λεπτομέρεια, ο σεβασμός σε αυτό το διαδικαστικό άνευ ουσίας για πολλούς στάδιο εξυπηρέτησης, η αγάπη για το ωραίο, για τον Ιάπωνα αποτελεί ιεροτελεστία, για το μέσο Έλληνα ψυχαναγκασμό. Προσωπικά ήθελα να τον βιντεοσκοπήσω ως ένα μικρό μάθημα ζωής, υπομονής, δεξιοτεχνίας, για το πώς καθημερινές λεπτομέρειες μπορούν να ομορφύνουν την καθημερινότητά μας.
«Καλοκουρδισμένα ρομποτάκια» είναι ο χαρακτηρισμός κάποιων Ελλήνων για τέτοιου είδους συμπεριφορές που δείχνουν καταπίεση. Τέτοιου είδους «ψυχαναλύσεις» είναι λογικό να υπάρχουν σε περιβάλλοντα που επικρατεί η πλήρης αυθαιρεσία και αναρχία. Στο παραπάνω παράδειγμα της ταχύρρυθμης εκπαίδευσης με τα σκουπίδια, κανένας δεν «καταπιέστηκε» ούτε «καλοκουρδίστηκε» για να διατηρήσει το περιβάλλον καθαρό! Το περιβάλλον, η παιδεία της κοινωνίας αμέσως και πολύ εύκολα επιβάλλει τους δικούς της κανόνες ακόμη και στα πιο νεοφερμένα μέλη της, χωρίς να χρειαστεί η παραμικρή αστυνόμευση! Αυτός ο κανόνας που στην Ιαπωνία συμβαίνει με θετικό πρόσημο, στη χώρα μας συμβαίνει με αρνητικό και φυσικά χωρίς αστυνόμευση…
Όταν βέβαια υπάρχει σεβασμός του πολίτη προς το Κράτος, εξυπακούεται ότι και το Κράτος σέβεται τον πολίτη, διαφορετικά μιλάμε για ολοκληρωτικά καθεστώτα, όπου ο σεβασμός κρύβει φόβο και βία. Το ότι το Κράτος στην Ιαπωνία θεωρεί τους πολίτες του πρώτης κατηγορίας, είναι επίσης εμφανές στο δημόσιο χώρο. Τα πεζοδρόμια είναι άψογα συντηρημένα και πεντακάθαρα. Το πιο εκπληκτικό είναι ότι σε πολλές περιοχές έχουν χρησιμοποιήσει μεθόδους ενδοδαπέδιας θέρμανσης δρόμων και πεζοδρομίων για να μην έχουν προβλήματα με τον πάγο, σε μία χώρα που οι παγετοί δεν είναι συχνό φαινόμενο! Σε περίπτωση δε κάποιων έργων στους δρόμους, η φωτοσήμανση και η ενημέρωση που υπάρχει επί τόπου μοιάζει σχεδόν διασκεδαστική. Αξιοθαύμαστο επίσης είναι ότι κατασκευάζουν δρόμους που περνάνε πάνω από δάση και όχι μέσα από αυτά καταστρέφοντάς τα. Κάτι επίσης αξιόλογο είναι η εμπειρία της ιαπωνικής τουαλέτας με ένα σωρό κουμπάκια μετατρέποντάς την σε σοφιστικέ μπιντέ, υπαρκτή και σε δημόσια μέρη.
Αυτά είναι ελάχιστα μικρά δείγματα της καθημερινότητας σε μεγάλες ιαπωνικές πόλεις που σου δίνουν την εντύπωση ότι «κάποιοι» εκεί έχουν σκεφτεί και φροντίσει για όλα με κάθε λεπτομέρεια, δημιουργώντας συνθήκες που όσο και να προσπαθήσει κάποιος είναι δύσκολο να αγχωθεί- εκτός από όποιον είναι μανιώδης καπνιστής, αφού αυτό απαγορεύεται και στους εξωτερικούς χώρους. Λες και αυτοί οι «κάποιοι», που σε εμάς δεν υπάρχουν, όταν συνεδριάζουν κάνουν ένα brainstormingμε έξυπνες και πρακτικές ιδέες και αποφασίζουν να τις υλοποιήσουν όλες!
