Η νέα σειρά του Netflix, Εφηβεία (Adolescence) είναι μαύρη, είναι σκληρή, είναι σπαρακτική και έχει κάνει όλο το διαδίκτυο να παραληρεί για τις αλήθειες της. Η σκοτεινή πλευρά της εφηβείας είναι ανατριχιαστική
Η σειρά του Netflix, Εφηβεία (Adolescence) για έναν δεκατριάχρονο δολοφόνο, βάζει το μαχαίρι στο κόκαλο και όλοι όσοι την έχουμε δει δεν μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε ότι αυτή τη φορά η πλατφόρμα χτύπησε ένα ενοχλητικά αληθινό και επίκαιρο τζακ ποτ καλώντας σε αφύπνιση για τη βία ανηλίκων.
Δεν χρειάζεται απαραίτητα να είσαι γονιός για να νιώθεις την οικειότητα του δράματος στην οθόνη -αλλά αν είσαι ίσως πονέσεις περισσότερο. Ούτε να έχεις θρηνήσει θύμα από δολοφονία με δράστη ένα πιτσιρικά από τους πολλούς που παγιδεύονται μέσα στη μανόσφαιρα διεκδικώντας αναγνώριση με έγκλημα και τιμωρία.
Η σειρά που συνδημιούργησε ο πρωταγωνιστής της Στίβεν Γκράχαμ (υποδύεται τον πατέρα της οικογένειας του μικρού Τζέιμι που δολοφονεί με μαχαίρι ένα κορίτσι χωρίς να ξέρει ακριβώς το γιατί) επιχειρεί να αναδείξει την κρίση που αντιμετωπίζουν τα αγόρια σήμερα. Τα αγόρια που είναι παγιδευμένα μέσα στο δαίδαλο της τοξικής αρρενωπότητας που ψηφιακά οικοδομούν influencers όπως ο περιώνυμος Άντριου Τέιτ.
Λίγα λεπτά θέασης αρκούν για να αντιληφθεί κανείς ότι το νέο δράμα του Netflix -έχει αποθεωθεί από κάθε τηλεκριτικό, έχει ήδη γίνει θέμα σε ιστοσελίδες που σπάνια αφιερώνουν άρθρα σε τηλεοπτικά προϊόντα και έχει φέρει εφιάλτες σε κάθε έναν από όσους την ολοκληρώσαμε- δεν επενδύει στο σοκ. Επενδύει στο πραγματικό δράμα πίσω από τοίχους οικογενειών που διαλύονται γιατί η κουλτούρα της τοξικής αρρενωπότητας σφαγιάζει την εφηβεία των αγοριών.
Στα πρώτα πλάνα της σειράς των τεσσάρων επεισοδίων οι αρχές συλλαμβάνουν τον Τζέιμι. Ο 13χρονος κατηγορείται για φόνο.
«Πώς νιώθεις για τις γυναίκες, Τζέιμι;» ρωτά ένας από τους ντετέκτιβ τον 13χρονο, αμούστακο δολοφόνο. Η απάντηση του είναι και αυτή που θα καθορίσει την τραγική μοίρα του ίδιου, της οικογένειας του και όλων γύρω του.
Η σειρά, γυρισμένη αριστοτεχνικά σε μονοπλάνο -ένας άθλος από τον σκηνοθέτη του Boiling Point, επίσης με τον Γκράχαμ, Φίλιπ Μπαραντίνι- δεν χαρίζεται. Οι αστυνομικοί σπάνε την πόρτα στο σπίτι μιας κανονικής οικογένειας σε μια πόλη της Βρετανίας και ο Τζέιμι Μίλερ -τον υποδύεται ο Όουεν Κούπερ που είναι ατόφιο ταλέντο, ειδικά όταν έγινε γνωστό ότι ο μικρός όχι μόνο δεν έχει σπουδάσει υποκριτική, αλλά είναι και η πρώτη του φορά που παίζει οτιδήποτε!- πρέπει να τους ακολουθήσει στο τμήμα. Ο μικρός, μόλις 13, είναι τόσο τρομαγμένος είναι και οι γονείς και η αδελφή του.
«Δεν έκανα τίποτα» λέει και ξαναλέει. Τα μάτια του δείχνουν πανικό, το μικρόσωμο σώμα του τρέμει, το αμούστακο πρόσωπο του επιβεβαιώνει ότι αυτός ο μικρός στην αρχή της εφηβείας του δεν θα μπορούσε να είχε βλάψει οποιονδήποτε. Στο τμήμα όλα αποκαλύπτονται χωρίς δυνατότητα αναίρεσης. Μπροστά στον πατέρα του, ο Τζέιμι βλέπει ότι οι κάμερες τον έχουν καταγράψει να σφαγιάζει ένα κορίτσι, μεγαλύτερο σε ηλικία, πιο εξοικειωμένο με το να επιτίθεται σε κάποιον online με emoji που αμφισβητούν τον ανδρισμό του μικρού Τζέιμι.
«Πώς νιώθεις για τις γυναίκες, Τζέιμι;» τον ρωτά ένας από τους ντετέκτιβ. Η απάντηση του είναι και αυτή που θα καθορίσει την τραγική μοίρα του ίδιου, της οικογένειας του, της σχολικής κοινότητας και βέβαια την οικογένεια του κοριτσιού που έπεσε νεκρό μετά από σειρά χτυπημάτων με μαχαίρι.
Η σειρά είναι ξεκάθαρη και ειλικρινής. Θέλει να αναδείξει (ανάμεσα σε άλλα) την καταραμένη και ιδιαίτερα δημοφιλή κουλτούρα των incel. Ο όρος προέρχεται από το αγγλικό involuntary celibate, που στα ελληνικά μεταφράζεται ως ακούσια αγαμία. Στην πιο βασική του ερμηνεία, ο όρος incel περιγράφει κάποιον, συνήθως άνδρα, που είναι απογοητευμένος από την έλλειψη σεξουαλικών εμπειριών του. Σύμφωνα με την μη κυβερνητική οργάνωση Anti-Defamation League, η οποία εργάζεται για την αντιμετώπιση του μίσους και του εξτρεμισμού, ως incels ορίζονται οι «ετεροφυλόφιλοι άνδρες που κατηγορούν τις γυναίκες και την κοινωνία για την έλλειψη της ρομαντικής επιτυχίας τους».
«Οι άνδρες φοβούνται ότι οι γυναίκες θα τους κοροϊδέψουν. Οι γυναίκες φοβούνται ότι οι άνδρες θα τις σκοτώσουν» έχει πει η διορατική και επώδυνα επίκαιρη συγγραφέας Μάργκαρετ Άτγουντ. Αλλά δεν ισχύει μόνο αυτό.
O Tζέιμι, 13, είναι ο δολοφόνος της Κέιτι που τον χαρακτήρισε incel στο διαδίκτυο, σχολιάζοντας κάποιες από τις αναρτήσεις του.
Σε κάθε ένα από τα τέσσερα ωριαία επεισόδια της σειράς ο τηλεθεατής βυθίζεται σε θλίψη, οργή και οίκτο πολυπρισματικά. Η ανάσα σου δεν κόβεται μόνο εξαιτίας του στυγερού εγκλήματος που ένα αμούστακο αγόρι μπόρεσε να κάνει αλλά και για τον ίδιο το θύτη που επέλεξε αυτό το δρόμο παραδομένος στις πολλαπλές διαδικτυακές Ερινύες του μισογυνισμού και της μισαλλοδοξίας.
Το τρίτο επεισόδιο της σειράς είναι και ένα συγκλονιστικό ψυχόδραμα στην οθόνη καθώς ο Τζέιμι μιλά με μια ψυχολόγο στην εγκατάσταση ανηλίκων όπου κρατείται μέχρι τη δίκη του. Η ψυχολόγος (ακόμη μια ερμηνεία για βραβείο από την Έριν Ντόχερτι), βλέπει τον Τζέιμι να μεταμορφώνεται με ξεσπάσματα βίας και οργής μπροστά της. «Σου αρέσω;» τη ρωτά ενώ ο εκφοβιστής βγαίνει από μέσα του. Ο άλλοτε πειθήνιος Τζέιμι, πεπεισμένος ότι χειραγωγείται, γίνεται ασταθής, τρομακτικός. Στο επεισόδιο ο Κούπερ δείχνει το ατόφιο ταλέντο του ως ηθοποιός και ο χαρακτήρας το απύθμενο έρεβος του, διαλυμένος από τους μηχανισμούς τοξικής αρρενωπότητας που αλγοριθμικά τον διεκδίκησαν και βέβαια τον «σκότωσαν».
Το τελευταίο επεισόδιο της σειράς μας φέρνει στο σπίτι της οικογένειας και αναδεικνύει την σπαρακτική οδύσσεια μιας οικογένειας που προπηλακίζεται για τον γιο της. Σε μια σκηνή οι γονείς του Τζέιμι αναρωτιούνται τι έκαναν λάθος, που η ανατροφή του Τζέιμι ξέφυγε από τον έλεγχο και τη φροντίδα τους και το αγόρι τους έγινε δολοφόνος. «Πώς; Τι κάναμε λάθος στην ανατροφή του;» λένε με τα δάκρυα να γεμίζουν τους στοιχειωμένους τοίχους του σπιτιού τους που προσπαθούν να κρατήσουν όρθιο από την καταστροφή και το μένος των συμπολιτών τους.
Η σειρά είναι ξεκάθαρη και ειλικρινής. Θέλει να αναδείξει (ανάμεσα σε άλλα) την καταραμένη και ιδιαίτερα δημοφιλή κουλτούρα των incel, των αγοριών και ανδρών που απογοητευμένοι από την έλλειψη σεξουαλικών εμπειριών του κάνουν το ανομολόγητο
Ο γονεϊκός πανικός είναι ένα χαρτί που παίζει με ευφυΐα το σενάριο της Εφηβείας υπενθυμίζοντας ότι πίσω από σιωπές και κλειστά εφηβικά δωμάτια, ένα κλικ στο λάθος ιστότοπο ή προφίλ μπορεί να πυρπολήσει ανεπιστρεπτί οποιαδήποτε δυναμική.
Η σειρά ρισκάρει (και κερδίζει) φέρνοντας στην οθόνη την άλλη πλευρά. Αν και μέχρι σήμερα τηλεοπτικά και κινηματογραφικά προϊόντα (δικαίως) έχουν αναδείξει το φόβο του να είσαι έφηβη ή γυναίκα, το Adolescence φέρνει στο φως τους αγώνες των αγοριών απέναντι στις αγέλες της τοξικής αρρενωπότητας που τα εκφυλίζουν.
Η σειρά βέβαια επιλέγει να αναδείξει το δράμα, αποφεύγοντας να αφιερώσει χρόνο στους δολοφόνους πίσω από τους δολοφόνους.
Στους influencer που ηγεμονεύουν στη manosphere, ή τις πλατφόρμες και θεσμούς που δεν αναλαμβάνουν μέτρα προστασίας εκθέτοντας τα νέα αγόρια στο τέρας.
«Οι άνδρες φοβούνται ότι οι γυναίκες θα τους κοροϊδέψουν. Οι γυναίκες φοβούνται ότι οι άνδρες θα τις σκοτώσουν» έχει πει η διορατική και επώδυνα επίκαιρη συγγραφέας Μάργκαρετ Άτγουντ. Αλλά δεν ισχύει μόνο αυτό.
Το Adolescence αφορά στους κοινωνικούς παράγοντες που οδηγούν έναν έφηβο στο σκοτάδι. Με ανατριχιαστική μαεστρία ανοίγει ένα παράθυρο στον κόσμο των εφήβων που οι ενήλικες δεν μπορούν να κατανοήσουν -όσο και αν θέλουν, όσο και αν το προσπαθήσουν.
Τα emojis, οι κωδικοί, οι ανταλλαγές κρυπτικών μηνυμάτων, χρειάζονται διερμηνεία όσο η εφηβεία σήμερα είναι παραδομένη στο αλγοριθμικό χάος ενός online σύμπαντος που διεκδικούν επικίνδυνοι, επιδραστικοί δημιουργοί περιεχομένου.
Οδυνηρό και σύντομο, το Adolesence που συνυπογράφουν οι Tζακ Θορν και ο Στίβεν Γκράχαμ είναι ένα σκληρό προϊόν που απαιτεί την προσοχή μας γιατί ο Τζέιμι σίγουρα είναι θύτης όσο και θύμα.
Μιλώντας στον The Guardian ο Γκράχαμ εξήγησε ότι πίσω από την Εφηβεία – αναμφίβολα η πρώτη ακέραια καλή σειρά του 2025 και ίσως ξεπεράσει και τη διθυραμβική πορεία του Baby Reindeer – ήταν η ανάγνωση της πρόσφατης επικαιρότητας στη χώρα του.
«Το θέμα δεν είναι να δείξουμε ότι ένα παιδί διαπράττει έγκλημα επειδή κάτι κακό συμβαίνει στο σπίτι του. Δεν ήθελα ο πατέρας του να είναι βίαιος ή η μητέρα του αλκοολική, δεν ήθελα το αγόρι μας να έχει κακοποιηθεί από κάποιον θείο. Ήθελα να αφήσω απέξω οτιδήποτε θα μας έκανε να πούμε: ‘Α, γι’ αυτό το έκανε’»
Αν και η σειρά δεν βασίζεται σε μία πραγματική υπόθεση, ο Γκράχαμ αποκάλυψε ότι η ανάγνωση της επικαιρότητας και της επιδημίας της ανήλικης παραβατικότητας στη χώρα του τον ώθησε να αναζητήσει ένα δημιουργικό τρόπο για να μιλήσει για τον ελέφαντα στο δωμάτιο.
«Διάβασα για ένα περιστατικό όπου ένα νεαρό αγόρι [υποτίθεται] ότι μαχαίρωσε ένα κορίτσι», είπε στο Tudum του Netflix. «Με συγκλόνισε. Σκεφτόμουν, τι συμβαίνει; Τι τρέχει και ένα μικρό αγόρι μαχαιρώνει ένα κορίτσι μέχρι θανάτου; Ποιο είναι το κίνητρο εδώ πέρα; Και μετά συνέβη ξανά, και ξανά, και ξανά. Ήθελα πραγματικά να ρίξω ένα φως σε αυτό και να ρωτήσω: Γιατί συμβαίνει αυτό στα παιδιά μας; Πώς φτάσαμε εδώ;»
Σύμφωνα με το Γραφείο Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ONS), το 83% των ανθρωποκτονιών εφήβων το 2023-2024 στη Βρετανία έγιναν με μαχαίρι.
Από τον Μάρτιο του 2023 έως και τον Μάρτιο του 2024, καταγράφηκαν περίπου 50.500 παραβάσεις που σχετίζονται με αιχμηρά αντικείμενα στην Αγγλία και την Ουαλία με αύξηση 4,4% από το 2022-23. Οι ανήλικοι ηλικίας 10 έως 17 ετών ήταν υπεύθυνοι για το 17,3% περίπου αυτών των επιθέσεων.
Ο συνδημιουργός Τζακ Θορν πρόσθεσε ότι η σειρά θέλει επίσης να εξερευνήσει την ανδρική οργή.
Καθώς ο ίδιος, ο Γκράχαμ και ο σκηνοθέτης Φίλιπ Μπαραντίνι αναλογίζονταν τις δικές τους ταυτότητες ως πατέρες, σύντροφοι, θείοι ή φίλοι, άρχισαν να αναρωτιούνται ποιοι ήταν ως άνθρωποι και συγκεκριμένα ως μέλη της ανδρικής κοινότητας. «Μας τρόμαξε», είπε.
«Μοναχικοί, νεαροί άνδρες που κλεισμένοι στα υπνοδωμάτιά τους, έχουν πρόσβαση σε κάθε είδους υλικό στο διαδίκτυο, μερικές φορές εμπνευσμένο από παραδοσιακές τρομοκρατικές ομάδες, αφοσιώνονται στην ακραία βία»
Ο Γκράχαμ είπε στο Vanity Fair ότι αρχικά δεν ήταν εξοικειωμένος με την έννοια της μανόσφαιρας – το αμφιλεγόμενο δίκτυο ιστοσελίδων, ιστολογίων, φόρουμ και διαδικτυακών κοινοτήτων με επίκεντρο αυτά που οι δημιουργοί τους βαφτίζουν «ανδρικά δικαίωμα», «ανδρική υπεροχή» πολεμώντας με μένος τον φεμινισμό και τη διαφορετικότητα. «Δεν ήξερα τι ήταν όλα αυτά μέχρι που ο Τζακ [Θορν] μου τα εξήγησε. Έμεινα απλά έκπληκτος», είπε.
Η κυκλοφορία του Adolescence έρχεται μετά την καταδίκη του δολοφόνου του Σάουθπορτ, Axel Rudakubana, ο οποίος καταδικάστηκε σε τουλάχιστον 52 χρόνια για τη δολοφονία τριών νεαρών κοριτσιών σε μια σχολή χορού τον Ιούλιο του 2024. Το Entertainment Weekly ανέφερε ότι η σειρά δημιουργήθηκε και γυρίστηκε μήνες πριν από την επίθεση. Το timing είναι ενοχλητικό.
Η πρεμιέρα της σειράς έρχεται επίσης λίγο μετά την προειδοποίηση από τον πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου Kιρ Στάρμερ για μια νέα τρομοκρατική απειλή που αντιμετωπίζει η χώρα. «Μοναχικοί, νεαροί άνδρες που κλεισμένοι στα υπνοδωμάτιά τους, έχουν πρόσβαση σε κάθε είδους υλικό στο διαδίκτυο, μερικές φορές εμπνευσμένο από παραδοσιακές τρομοκρατικές ομάδες, αφοσιώνονται στην ακραία βία» είπε τον Ιανουάριο.
Στην Ελλάδα, τα επεισόδια βίας και παραβατικότητας ανηλίκων που φιγουράρουν όλο και πιο συχνά σε πρωτοσέλιδα και αναρτήσεις είναι εξίσου σοκαριστικά. Τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας από τον Σεπτέμβριο του 2024 είναι άκρως ανησυχητικά καθώς διαπιστώνεται «η ποιοτική αναβάθμιση αυτών των επεισοδίων τόσο στα μέσα που χρησιμοποιούν κατά την παραβατική τους συμπεριφορά οι ανήλικοι, όπως κάθε είδους μαχαίρια αλλά και στην βιαιότητα των επεισοδίων».
Επίσης όλο και μικρότερες ηλικίες φαίνεται να εμπλέκονται σε παρόμοια επεισόδια με την αστυνομία να συλλαμβάνει ακόμα και μαθητές δημοτικού. Χαρακτηριστική ήταν η πρόσφατη υπόθεση με την 14χρονη που δέχθηκε άγριο ξυλοδαρμό στη Γλυφάδα με δύο συμμαθήτριές της να πρωτοστατούν και να οργανώνουν την επίθεση καλώντας μέσα από τα social media τουλάχιστον άλλα 25 με 30 παιδιά από όλη την Αθήνα.
Ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί στα σχολεία όλη της χώρας είναι και το επεισόδιο που έγινε γνωστό σε Γυμνάσιο-Λύκειο της Ερμιόνης στην Αργολίδα. Μαθητής Γυμνασίου 12 ετών κατήγγειλε στην αστυνομία ότι δύο 17χρονοι μαθητές της τρίτης Λυκείου τον πλησίασαν, άρχισαν να τον απειλούν με μια φαλτσέτα και στη συνέχεια, ενώ τον είχαν ακινητοποιημένο, του ξύρισαν με την φαλτσέτα το μουστάκι. Επίσης φαίρεται να του πήραν και τα δύο ευρώ που είχε το παιδί στην τσέπη του.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ. κάθε ημέρα γίνονται 37 συλλήψεις ανηλίκων ενώ η παραβατικότητα νέων κάτω των 18 ετών έχει αυξηθεί 46% κατά τους 8 πρώτους μήνες του 2024 σε σχέση με την αντίστοιχή περίοδο πέρσι. Συγκεκριμένα ο αριθμός συλλήψεων ανηλίκων «σκαρφάλωσε» το πρώτο 8μηνο του έτους στις 8.978, ενώ έναν χρόνο πριν οι συλλήψεις δεν ξεπερνούσαν τις 6.157. Ο συνολικός αριθμός των συλλήψεων εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τις 10.000 μέχρι το τέλος του 2024.
Ο Τζέιμι είναι ένα κανονικό, σίγουρα ντροπαλό, αγόρι που γλίστρησε μέσα στην κόλαση -και εκεί τράβηξε τους πάντες μαζί του. Μπορούμε επιτέλους εμείς, ως ενήλικες, να κάνουμε κάτι για αυτό;
Διαψεύδοντας το βολικό αφήγημα ότι οι θύτες είναι παιδιά από προβληματικές οικογένειες, ο Γκράχαμ είπε στον The Guardian ότι δεν θέλει να κατηγορήσει ακόμη μια φορά τους γονείς. «Το θέμα δεν είναι να δείξουμε ότι ένα παιδί διαπράττει έγκλημα επειδή κάτι κακό συμβαίνει στο σπίτι του. Δεν ήθελα ο πατέρας του να είναι βίαιος ή η μητέρα του αλκοολική, δεν ήθελα το αγόρι μας να έχει κακοποιηθεί από τον θείο του τον Tόνι. Ήθελα να αφήσω απέξω οτιδήποτε θα μας έκανε να πούμε: ‘Α, γι’ αυτό το έκανε’» λέει.
Αυτή ακριβώς είναι και η ενοχλητική ποιότητα της σειρά που δεν δίνει απαντήσεις (δεν είναι ο ρόλος της) αλλά της απαιτεί.
Ο Τζέιμι είναι ένα κανονικό, σίγουρα ντροπαλό, αγόρι που γλίστρησε μέσα στην κόλαση -και εκεί τράβηξε τους πάντες μαζί του. Μπορούμε επιτέλους εμείς, ως ενήλικες, να κάνουμε κάτι για αυτό;
