Γράφει η Νέλη Βυζαντιάδου για την Κουλτουρόσουπα #μετηματιάτηςνέλης
Όλοι θέλουν να ζήσουν πολύ, σύμφωνα με τον Βενιαμίν Φραγκλίνο, αλλά κανείς δεν θέλει να γεράσει. Μεγάλη αλήθεια.
Μπορεί να μας παίρνει καιρό μέχρι να την χωνέψουμε και να την κάνουμε δική μας αλλά είναι μια μεγάλη αλήθεια. Όλοι ευχόμαστε να ζήσουμε πολύ. Όλοι τρέμουμε στην ιδέα του θανάτου. Δεν σκεφτόμαστε όμως ότι για να ζήσουμε πολύ θα πρέπει να γεράσουμε. Αν και το γήρας, όπως υποστηρίζει η κυρία Τέτα Κώνστα, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ψυχιατρικής Α.Π.Θ., αποτελεί μια φυσιολογική κατάσταση και μάλιστα μια κατάσταση ζωής την οποία όλοι επιθυμούμε όταν είμαστε νεότεροι, χαρακτηρίζεται ταυτόχρονα από έκπτωση σημαντικών λειτουργιών που επηρεάζουν και τη διάθεση του ηλικιωμένου. Η συνεχιζόμενη αύξηση του μέσου όρου ζωής, σύμφωνα με την ίδια, οδήγησε μάλιστα στην ανάπτυξη της Ψυχογηριατρικής που αποτελεί κλάδο της Ψυχιατρικής και έχει ως αντικείμενο τη διάγνωση, την αξιολόγηση και τη θεραπευτική αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών της τρίτης ηλικίας, η οποία περιλαμβάνει άτομα άνω των 65 ετών. Οι συχνότερες ψυχιατρικές διαταραχές στην τρίτη ηλικία, συνεχίζει, είναι η γηριατρική κατάθλιψη και η άνοια. Η γηριατρική κατάθλιψη είναι μία συναισθηματική διαταραχή που δεν αποτελεί φυσιολογικό επακόλουθο της γήρανσης. Χαρακτηρίζεται από έλλειψη ευχαρίστησης, διαταραχές ύπνου και όρεξης, κόπωση, αδυναμία συγκέντρωσης και έκπτωση της λειτουργικότητας. Η έγκαιρη διάγνωση είναι σημαντική γιατί η κατάθλιψη θεραπεύεται.
Ποιες είναι άραγε οι συχνότερες αλλαγές στην προσωπικότητα του ηλικιωμένου; Η κυρία Κώνστα εξηγεί πως η προσωπικότητα του ατόμου της τρίτης ηλικίας μπορεί να αλλάξει στην πορεία του χρόνου. Διάφοροι παράγοντες όπως οι σωματικές, οι ψυχολογικές διαταραχές και οι κοινωνικές συνθήκες μπορεί να επηρεάσουν την προσωπικότητα. Ο φόβος του τέλους της ζωής που γίνεται πιο ορατός στην τρίτη ηλικία, η απώλεια αγαπημένων προσώπων, η μοναξιά, οι πιθανές κινητικές δυσκολίες που επηρεάζουν την αυτονομία, τα οικονομικά προβλήματα, η ανασφάλεια και κάποιες φορές η έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών επηρεάζουν τη ζωή και την καθημερινότητα του ηλικιωμένου.
Όση ώρα σκέφτομαι αυτές τις αλλαγές, αναρωτιέμαι αν ένας ηλικιωμένος είναι δεκτικός στην αναζήτηση ψυχιατρικής βοήθειας μια που τα γηρατειά, όπως τα περιγράφει ο Ζαν-Πωλ Ρίχτερ, είναι δυσάρεστα όχι γιατί δεν έχουν απολαύσεις, αλλά γιατί δεν έχουν ελπίδες. Η αναζήτηση και η παροχή βοήθειας είναι απόδειξη ότι συνεχίζει κανείς να ελπίζει και να θέλει το καλύτερο για τον εαυτό του. ‘Η αναζήτηση ψυχιατρικής βοήθειας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες’, δηλώνει η κυρία Κώνστα για να συνεχίσει ‘Θετικοί παράγοντες ως προς αυτό μπορεί να αποτελέσουν η ενημέρωση γύρω από θέματα ψυχικής υγείας, η στήριξη της οικογένειας και του περιβάλλοντος, η ευαισθητοποίηση και η παραπομπή από άλλους επαγγελματίες υγείας. Θεμελιώδης είναι η αντιμετώπιση του στίγματος των ψυχικών διαταραχών που υπάρχει σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Η έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας συμβάλλει θετικά στην αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών της τρίτης ηλικίας’.
Δεν αρκεί πάντως η δεκτικότητα του ηλικιωμένου στη βοήθεια που θα του δοθεί από έξω. Θα πρέπει και η κοινωνία να είναι φιλική σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα και στις ανάγκες της. Οι γονείς μας μεγάλωσαν γηροκομώντας τους γονείς τους και εκείνοι τους δικούς τους γονείς και πάει λέγοντας. Τα σημερινά δεδομένα είναι σίγουρα διαφορετικά. Χωρίς ίχνος κριτικής διαπιστώνω απλώς πως είναι διαφορετικά. ‘Η αντιμετώπιση των ηλικιωμένων στην ελληνική κοινωνία χαρακτηρίζεται από δύο παραμέτρους. Παραδοσιακά υπάρχει ο σεβασμός, η φροντίδα και ο σημαντικός τους ρόλος στη δομή της οικογένειας. Από την άλλη οι απόψεις αλλάζουν και οι ηλικιωμένοι ενδέχεται να περιθωριοποιούνται και να υφίστανται τον ηλικιακό ρατσισμό. Δράσεις όπως οι κοινότητες που είναι φιλικές προς την άνοια και που διευκολύνουν την καθημερινότητα ατόμων με γνωστική έκπτωση αποτελούν πολύ σημαντικές πρωτοβουλίες για την τρίτη ηλικία. Γενικότερα η φιλοξενία ενός ατόμου της τρίτης ηλικίας σε μια μονάδα φροντίδας μπορεί να κριθεί απαραίτητη πολλές φορές όταν δεν είναι δυνατή η αυτόνομη διαβίωσή του ή υπάρχουν ζητήματα που χρειάζονται συνεχή επίβλεψη και φροντίδα. Είναι σημαντικό να διασφαλίζεται η ποιοτική φροντίδα, ο σεβασμός και η αξιοπρέπεια του ηλικιωμένου’, λέει η συνεντευξιαζόμενη.
Λίγο προτού φτάσουμε στην ολοκλήρωση αυτής της συζήτησης, θέλω να ανακεφαλαιώσουμε με τη βοήθεια της κυρίας Κώνστα. Από τι εξαρτάται λοιπόν η ποιότητα ζωής ενός ηλικιωμένου; Η συναισθηματική, κοινωνική και ψυχολογική υποστήριξη είναι το Α και το Ω για τη διασφάλιση της ποιότητας ζωής, τονίζει. Η ήπια σωματική άσκηση, η κοινωνική επαφή, η σωστή διατροφή, το ασφαλές περιβάλλον, η προσβασιμότητα, η νοητική εξάσκηση και οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις είναι σημαντικοί παράγοντες για μια υγιή γήρανση.
Ο Φίλιπ Ρωθ είπε πως όπως τα ζώα δεν συνειδητοποιούν ότι θα πεθάνουν, έτσι και οι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι γερνάνε. Προχωρώ αυτήν τη σκέψη λίγο περισσότερο συμπληρώνοντας πως, κατά τη γνώμη μου, όχι μόνο δεν συνειδητοποιούν αλλά και δεν αποδέχονται τελικά το γήρας. Ο επίλογος ανήκει δικαιωματικά στην ειδικό: ‘Κάθε άνθρωπος αντιμετωπίζει το πέρασμά του στην τρίτη ηλικία ανάλογα με στοιχεία της προσωπικότητάς του και τον χαρακτήρα του. Είναι πολύ σημαντική η προσαρμογή και η αποδοχή των αλλαγών στην πορεία του χρόνου αλλά και το πώς λειτουργούσε το άτομο στη νέα και στη μέση ηλικία. Η αντιμετώπιση των σωματικών και ψυχικών διαταραχών, η αποδοχή του γήρατος σαν μία φυσιολογική εξέλιξη της ζωής συμβάλλουν στην ομαλή μετάβαση στην τρίτη ηλικία. Όπως και να έχει είναι σημαντική η αποδοχή ότι το να μεγαλώνει κανείς αποτελεί προνόμιο’.
Το άρθρο αυτό γράφτηκε με αφορμή τη σημερινή μέρα, παγκόσμια ημέρα ηλικιωμένων. Η ευχή μου μία: καλά και όχι μόνο πολλά χρόνια για όλους και όλες μας!
