Γράφει ο μαέστρος Μιχαήλ Χατζηαναστασίου για την Κουλτουρόσουπα.
Η γλώσσα δεν είναι επινόηση∙ είναι το φυσικό ιδίωμα του ανθρώπου, η αντανάκλαση της διανοήσεώς του, ο κώδικας με τον οποίο η σκέψη αποκτά σάρκα και οστά. Όπως το γέλιο ή το κλάμα, δεν «ανακαλύφθηκε» ποτέ· υπήρχε, εξελισσόταν και μεταμορφωνόταν μαζί με τον άνθρωπο.
Η τέχνη, όμως, είναι πράξη δημιουργίας. Και από όλες τις τέχνες, η γραφή είναι η υψηλότερη. Δεν μεταδίδει μόνο συναισθήματα, αλλά παγιώνει σκέψεις, γνώσεις και μνήμες στο χρόνο.
Κανένα έθνος δεν υπήρξε άγλωσσο. Υπήρξαν όμως και θα υπάρχουν, λαοί αγράμματοι που κατάντησαν υπάκουοι δούλοι.
Η γραφή ως εργαλείο ελευθερίας
Η διαφορά είναι κρίσιμη: η γλώσσα σε κάνει άνθρωπο, η γραφή σε κάνει ελεύθερο.
Η αδυναμία γραπτής έκφρασης και πρόσβασης στη γνώση δεν είναι «τυχαίο» πολιτισμικό έλλειμμα. Είναι συχνά αποτέλεσμα συστηματικής πολιτικής επιλογής, με απώτερο στόχο μία σχεδιασμένη παρακμή.
Για όσους αντιλαμβάνονται τη γνώση όχι ως κοινό αγαθό, αλλά ως ιδιωτικό κεφάλαιο προς εκμετάλλευση, η μαζική αγραμματοσύνη είναι ένα από τα ισχυρότερα «φάρμακα λήθης». Ένα αναισθητικό που μουδιάζει τη σκέψη, ώστε ο λαός να αποδέχεται αδιαμαρτύρητα την εξουσία που τον υποτιμά.
Ο έλεγχος του λόγου και η “τέχνη” της αγραμματοσύνης
Η ιστορία το αποδεικνύει: από την αρχαία Ρώμη, όπου η ρητορική ήταν προνόμιο της ελίτ, έως τα σύγχρονα αυταρχικά καθεστώτα που ελέγχουν την εκπαίδευση και την πληροφόρηση.
Η άγνοια δεν είναι παρενέργεια της πολιτικής∙ είναι το ίδιο το ζητούμενο.
Δημαγωγοί και λαοπλάνοι είχαν πάντα ένα κοινό όπλο: τον έλεγχο του λόγου. Η διαχείριση της γνώσης —προφορικής ή γραπτής— υπήρξε, είναι και θα είναι το απόλυτο εργαλείο υπέρ ή κατά της ανθρώπινης μοίρας.
Ο δρόμος της παρακμής
Τίποτε δεν μπορεί να διαλύσει πιο εύκολα έναν πολιτισμό από τον σκόπιμο αποκλεισμό του από την παιδεία.
Δεν χρειάζεται βία.
Δεν χρειάζονται τανκς και η λογοκρισία δεν φοράει ποτέ … στολή.
Η αποχαύνωση ως Πολιτική στρατηγική, αρκεί από μόνη της να δύναται να παραδώσει ένα σχολείο στην ανεπάρκεια, τα βιβλία στην πυρά και την κοινή λογική στην τηλεοπτική λοβοτομή. Ένα έθνος μπορεί να κατακτηθεί με την πείνα, να εξευτελιστεί όμως μπορεί μόνο με την αμάθεια.
Ο ρόλος του αμαθούς και του συνένοχου
Ο αμαθής πολίτης δεν είναι επικίνδυνος για την εξουσία· είναι χρήσιμος. Δεν αμφισβητεί, δεν διεκδικεί, δεν οργανώνεται. Και κυρίως, δεν έχει τις λέξεις να περιγράψει τη δυστυχία του.
Η γλώσσα είναι η πρώτη ύλη της σκέψης· όποιος ελέγχει τη γλώσσα και τη γνώση, ελέγχει και τη σκέψη.
Στον αντίποδα, όσοι γνωρίζουν την αλήθεια αλλά την αποκρύπτουν διαπράττουν το βαρύτερο έγκλημα κατά της διανόησης. Δεν είναι απλοί παρατηρητές της παρακμής, αλλά συνεργοί. Υπόδικοι της ιστορίας και φυγόδικοι της δικαιοσύνης.
Η παιδεία ως ασπίδα και η Πολιτική οικονομία της άγνοιας
Η παιδεία δεν είναι εργαλείο για την αγορά εργασίας. Είναι η μόνη πραγματική εγγύηση για τη δημοκρατία.
Όταν ο λόγος περιορίζεται, η γραφή λογοκρίνεται και η κριτική σκέψη δαιμονοποιείται, η κοινωνία επιστρέφει σε έναν σκοτεινό μεσαίωνα, όσα smartphones κι αν κρατά στα χέρια της.
Η τεχνολογική πρόοδος χωρίς παιδεία είναι απλώς ένας λαμπερός φερετζές πάνω σε νοητική έρημο.
Η αληθινή πρόοδος δεν χαρακτηρίζεται από την ταχύτητα ανέλιξης μίας άγονης καριέρας του Ανθρώπου, που βρίσκεται σε ανούσια μάχη με το μέλλον, είναι η μαζική πρόσβαση στη γνώση, η καλλιέργεια του λόγου και η ελευθερία της έκφρασης.
Πλανήτης σε παρακμή
Το έγκλημα της αγραμματοσύνης
Η αγραμματοσύνη δεν είναι απλώς ατομική αδυναμία. Είναι κοινωνικό έγκλημα που επιδρά άμεσα στην σβησμένη μνήμη των Λαών.
Και όποιος την ανέχεται ή την καλλιεργεί, διαπράττει έγκλημα κατά της ίδιας της Ανθρωπότητας.
Το τέλος ξεκινά πάντα με την αδιαφορία και κάπως έτσι οι πολιτισμοί πεθαίνουν, ξεψυχώντας αγόγγυστα υπό τον ζυγό της σιωπηλής δικτατορίας της άγνοιας.
Δίχως λόγο, δεν έχεις φωνή.
Δίχως γνώση, δεν έχεις μέλλον.
Μάθε το λοιπόν ή … σβήσε.
Δείτε όλα τα άρθρα του Μιχαήλ Χατζηαναστασίου με μια ματιά ΕΔΩ
