Γράφει η Ρένα Καλπάκη για την Κουλτουρόσουπα.
Ο τίτλος ανήκει στο ομώνυμο βιβλίο του Ολλανδού Rob Riemen, ο οποίος προσπαθεί να καταδείξει μέσα από μία συγκριτική μελέτη κάποιων στοχαστών, την αέναη ύπαρξη του «μικροβίου» του φασισμού μέσα σε κάθε εποχή και κοινωνία, πιθανά αίτια και λύσεις. Έτσι, ο βάκιλος της «Πανούκλας» του Αλμπέρ Καμύ δημιουργεί συνειρμούς της πανδημίας που βιώνουμε σήμερα, όχι όμως μόνο σε υγειονομικό επίπεδο αλλά και πνευματικό. Τα ίδια προβλήματα που απασχολούσαν την ανθρωπότητα από καταβολής κόσμου εξακολουθούν να υπάρχουν: ασθένειες που μπορεί να γίνουν πανδημίες παρά την εξέλιξη της επιστήμης, αντιλήψεις μισαλλόδοξες, δεισιδαιμονίες, μίσος, βία παρά τη γενικότερη «εξέλιξη» του είδους.
Στην «Πανούκλα» λοιπόν, αν και ο λαός πανηγυρίζει επειδή το πρόβλημα έληξε, ο γιατρός όμως δεν μπορεί, ζητά επαγρύπνηση διότι ξέρει ότι ο βάκιλος της πανούκλας μπορεί να ζει δεκάδες χρόνια κρυμμένος σε ρούχα, έπιπλα ή και βιβλία. Αντίθετα με αυτό, η πετυχημένη στρατηγική μάνατζμεντ στην Αμερική ορίζει ότι το «πρόβλημα» θεωρείται αποτυχία, οπότε βαφτίζεται «ταμπού» και έτσι ο «φασισμός» είναι ταμπού· διότι ο στόχος είναι να μη δημιουργηθεί πανικός σε μια χώρα που οι άνθρωποι έχουν γίνει μάζα, που δεν ενδιαφέρονται παρά μόνο για την απόλαυση απόκτησης αγαθών, χωρίς βαθύτερο ενδιαφέρον για κάτι. Το 1940 όμως, ο Γερμανός Νομπελίστας Πάουλ Τόμας Μαν, αυτοεξόριστος στην Αμερική, έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου σε μια διάλεξή του σχετικά με την άνοδο του ναζισμού: «Επιτρέψτε μου να σας πω ολόκληρη την αλήθεια. Αν κάποτε ο φασισμός έρθει στην Αμερική, θα έρθει στο όνομα της Ελευθερίας».
Και μήπως κάτι ανάλογο δεν γίνεται στις μέρες μας; Αυτόκλητοι (εθνο)σωτήρες θέλουν να διατηρήσουν το DΝΑτους καθαρό, ελεύθεροι από εμβόλια και μάσκες. Ένα άλλο παράδειγμα, αποτυπώνεται σε μία από τις πολλές λεγόμενες «αντιφασιστικές» διαδηλώσεις με αφορμή τα επεισόδια στο γνωστό ΕΠΑΛ Σταυρούπολης, φίλος μου που έτυχε να βρεθεί εκεί κοντά, ποδοπατήθηκε από το πλήθος και κάποιος τον κλώτσησε φωνάζοντας «εμβολιαστείτε πρόβατα, σας πηδάνε και χαίρεστε»! Γινόμαστε θεατές , ακροατές και κοινωνοί μια καθημερινής «λογικής του παραλόγου», όπου ο «φασισμός» και ο αυτόκλητος «αντιφασισμός» χρησιμοποιούν πολλές φορές ίδιες μεθόδους. Χρησιμοποιούν ίδιο λεξιλόγιο μίσους, εκφράζουν τυφλή βία, κρύβονται πίσω από μια ιδεολογία της δικής τους μάζας, χωρίς όμως μαζική νομιμοποίηση, με πλήρη έλλειψη ατομικής ευθύνης, άρα και ουσιαστικής ελευθερίας!
«Για να δικαιολογούν τις πράξεις τους άλλαζαν ακόμα και τη σημασία των λέξεων», τάδε έφη Θουκυδίδης αιώνες πριν καταδεικνύοντας ακόμη μία φορά την ουσιαστικά ανύπαρκτη εξέλιξη του είδους μας: «Η παράλογη τόλμη θεωρήθηκε ανδρεία και αφοσίωση στο κόμμα, η προσωπική διστακτικότητα θεωρήθηκε δειλία που κρύβεται πίσω από εύλογες προφάσεις και η σωφροσύνη προσωπίδα της ανανδρίας. Η παραφορά θεωρήθηκε ανδρική αρετή, ενώ η τάση να εξετάζονται προσεκτικά όλες οι όψεις ενός ζητήματος θεωρήθηκε πρόφαση για υπεκφυγή». Κάθε ενέργεια που αναφέρει αποτελεί και μία αέναη έκφανση του φασισμού, ο οποίος παίρνει τη μορφή της κοινωνίας όπου καλλιεργείται.
Από «ταμπού» όμως, ο φασισμός έφτασε να γίνει χωνευτήρι (meltingpot) κάθε «πικραμένου», ο οποίος εκμεταλλευόμενος την «κοινωνία της μάζας» , παγιωμένα σλόγκαν, την «πολιτική κορεκτίλα» μέχρι το κίνημα «woke» (θα αναφερθώ εκτενέστερα προσεχώς), έγινε η μασκότ του ίδιου καπιταλιστικού συστήματος που «πολεμά» και που τον χρησιμοποιεί ως καταναλωτικό προϊόν και καταναλωτή επίσης. Η έννοια της συλλογικότητας εκφυλίζεται ως μία ευκολία πιο βολική από την ατομικότητα, η οποία χρήζει την ύπαρξη ευθύνης, στοχασμού, αξιών. «Η σφοδρότερη αγανάκτηση στρέφεται προς ότι είναι δύσκολο. Γιατί ότι δε γίνεται κατανοητό αμέσως από τον καθένα είναι δύσκολο, δηλαδή “ελιτίστικο” και γι’ αυτό αντιδημοκρατικό» (Riemen). Εδώ ακριβώς φαίνεται κι ένα τεράστιο κενό της παιδείας που ξεκινά από την οικογένεια και συνεχίζει στο σχολείο. Παιδιά που μεγαλώνουν χωρίς καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων, ενσυναίσθησης, αλλά με την παρερμηνεία ότι η πιθανή ανάπτυξη κριτικής σκέψης ταυτίζεται με την τόνωση της σκέψης του «Εγώ». Αρκούνται στην εύκολη αποστήθιση σλόγκαν, χωρίς καν να ερευνήσουν αν αυτό όντως ειπώθηκε έτσι και από ποιον και γιατί…
Είναι αν μη τι άλλο υποκριτικό να μιλάμε ακόμη για το «αυγό του φιδιού» βλέποντας εικόνες φασιστικής έξαρσης γύρω μας, τη στιγμή που όλους μας κατά κάποιον τρόπο «μας ζώνουν τα φίδια», αλλά άλλοι απλώς προτιμούν να παίζουν πινγκ-πονγκ με τα αυγά τους, άλλοι να τα τρώνε, άλλοι να τα πετάνε χειροβομβίδες. Κι επειδή όπως είπαμε, πάντα έτσι ήταν από καταβολής κόσμου, ξέρουμε ότι η ιστορία πάντα θα επαναλαμβάνεται με κινήσεις κυκλικές και όχι γραμμικές, χωρίς δυστυχώς να μαθαίνουμε από αυτή- αφού άλλωστε δεν τη μελετάμε. Η στωικότητα των λόγων του Καμύ ίσως να δίνουν μια ιδέα για σκέψη:
.
«Διάλεξα τη δικαιοσύνη για να μείνω πιστός στη γη. Εξακολουθώ να πιστεύω ότι αυτός ο κόσμος δεν έχει υψηλό νόημα. Αλλά ξέρω ότι κάτι σ’ αυτόν έχει νόημα: είναι ο άνθρωπος , γιατί είναι ο μόνος που απαιτεί να έχει κάποιο νόημα».
–
ΚΑΛΠΑΚΗ ΡΕΝΑ: 2 στήλες.
(6η χρονιά παρουσίας στην «Κ»).
-Τίτλος: «Από την καλή κι από την ανάποδη».
-Είδος: Κοινωνικό σχόλιο.
Κατηγορία: Άνθρωπος και Κοινωνία.
Συχνότητα: Κάθε 3 και 13 του μηνός
-Είδος: Μουσικές ανταποκρίσεις (6η σεζόν).
Κατηγορία: Μουσικομανία
Συχνότητα: Οποτεδήποτε.
Ακολουθήστε το Kulturosupa.gr στα social media