Έχετε αναρωτηθεί πώς κινείται η γη…;;; «
Κι’ όμως γυρίζει» είπε ο Γαλιλαίος…Γνωστή φράση, έτσι; Τον τελευταίο καιρό μάλιστα, ακούγεται συχνά και σε μια τηλεοπτική διαφήμιση, και έτσι είχα την αφορμή να αναρωτηθώ και εγώ η ίδια σε τι βαθμό μπορούμε να δώσουμε σωστές απαντήσεις σε κάτι καθημερινό που το θεωρούμε αυτονόητο σαν φυσικό φαινόμενο…
Η Γη καλοί μου αναγνώστες λοιπόν, όχι απλώς κινείται… αλλά συνεχώς και ποικιλοτρόπως! Υποθέτω ότι ακούγοντας «κίνηση της γης» υποθέτετε οι περισσότεροι τη διαδοχή μέρας – νύχτας με την περιστροφή του πλανήτη μας γύρω από τον ίδιο τον άξονά του…
Κι’ όμως, κι’ όμως…!!
Η Γη πράγματι περιφέρεται γύρω από τον άξονά της, ταυτόχρονα όμως γυρίζει γύρω από τον Ήλιο, συμμετέχει στην περιστροφή του Ηλιακού συστήματος εκτελώντας ηλιακή μεταβατική περιφορά και ομοίως ακολουθεί και την περιστροφή του Γαλαξία.
Ας τα δούμε ένα – ένα…
Η Γη γυρίζει γύρω από τον άξονά της, δηλαδή τον άξονα περιστροφής. Η φορά της περιστροφής είναι από τα δυτικά προς τα ανατολικά, ενώ μια πλήρης περιστροφή διαρκεί επακριβώς όχι 24 ώρες αλλά 23 ώρες, 56 λεπτά και 4 δευτερόλεπτα. Η ταχύτητα περιστροφής όπως εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς δεν θα είναι η ίδια για οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη μας. Ενδεικτικά, στον ισημερινό, η ταχύτητα περιστροφής αγγίζει σχεδόν τα 460m/s. Στην περιστροφή αυτή που κάνει η γη, οφείλονται φαινόμενα όπως οι παλίρροιες και η απόκλιση σε θαλάσσια ρεύματα και ανέμους. Κάτι εξίσου ενδιαφέρον για τους πιο «ψαγμένους» ενδεχομένως, είναι η εξήγηση του ελλειψοειδούς σχήματος της Γης, μιας που αυτό αποδίδεται στη διόγκωσή της στον Ισημερινό και την πλάτυνσή της στους πόλους λόγω διαφορετικής γωνιακής ταχύτητας στα 2 αυτά σημεία.
Η Γη κινείται και γύρω από τον Ήλιο. Έτσι προκύπτουν όχι η μέρα και η νύχτα, αλλά η διαφοροποίηση στη διάρκειά τους και η διάκριση των εποχών. Μια τέτοια περιφορά έχει διάρκεια 365 ημέρες, 5 ώρες, 48 λεπτά και λίγα δευτερόλεπτα. Την κίνηση του πλανήτη μας γύρω από τον Ήλιο, τη μελετάμε μέχρι και σήμερα με βάση τη θεωρία του Kepler, όπου δεχόμαστε ελλειπτική τροχιά της κίνησης αυτής. Απλοποιώντας λίγο όλη αυτή την ορολογία, φέρτε την «ελλειπτική» τροχιά στο μυαλό σας χονδρικά σαν σχήμα ενός αυγού, και φανταστείτε ότι η απόσταση ήλιου – γης κατά τη διάρκεια αυτής της περιφοράς, είναι της τάξης των εκατοντάδων εκατομμυρίων χιλιομέτρων!!! Η ταχύτητα περιφοράς αγγίζει κατά μέση προσέγγιση τα 30km/s. Σε αυτήν την περιφορά οφείλονται και πάλι εν μέρει φαινόμενα όπως οι παλίρροιες αλλά κυριότερα η διαμόρφωση του κλίματος (κλιματικές ζώνες) και οι εκλείψεις Σελήνης & Ήλιου.
Στις κινήσεις της Γης, έρχεται να προστεθεί και η μετάπτωση του άξονά της, μια κίνηση δηλαδή που θυμίζει την κίνηση που κάνει η σβούρα. Η γυροσκοπική αυτή κίνηση χρειάζεται σχεδόν 25.800 έτη για να ολοκληρωθεί. Έτσι μετατοπίζεται σταθερά (αλλά πολύ αργά φυσικά) ο βόρειος πόλος του ουρανού, οπότε μέσα στην πάροδο των χρόνων ο πολικός αστέρας αλλάζει. και ενώ τώρα έχουμε τη Μικρή Άρκτο, αργότερα (5000 χρόνια μετά!) θα είναι το α του Κηφέα και 12000 χρόνια πιο μετά ο Βέγας.
Υπάρχει ακόμη και η κλόνηση του άξονα της γης που υπερασπίστηκε σαν ιδέα από τον Βρετανό Bradley τον 18ο αιώνα. Η προσέγγισή του είναι πιο πολύπλοκη και αφορά την αύξηση και μείωση της απόστασης του άξονα της Γης από τον άξονα της εκλειπτικής λόγω κίνησης της σεληνιακής τροχιάς ως προς την εκλειπτική.
Τι, δεν πειστήκατε ακόμη όλοι ότι.. «η Γη γυρίζει»; Μα διαφορετικά, όταν ρίχναμε αντικείμενα από ύψος κατακόρυφα προς την επιφάνεια της Γης, αυτά, - αγνοώντας ανέμους και λοιπά φαινόμενα - , θα έφταναν επίσης κατακόρυφα στο έδαφος και όχι (έστω και ελάχιστα) ανατολικότερα όπως συμβαίνει στην πραγματικότητα! Και αν δεν σας αρκεί ούτε η καθημερινή διαδοχή ημέρας – νύχτας που ζούμε αλλά ούτε και η απόδειξη του Φουκώ με το εκκρεμές του, τότε θα σας αναφέρω πως αν η Γη ήταν ακίνητη, οι άνεμοι που πνέουν προς τον Ισημερινό, θα έφταναν εκεί κατά μήκος ενός μεσημβρινού, πράγμα που επίσης δε συμβαίνει τελικά…!
Και καλά… τόση κίνηση, και εμείς πάνω στη Γη δεν την αντιλαμβανόμαστε;
Εγώ ειδικά είμαι πολύ ευαίσθητη στις ζαλάδες, θα έπρεπε να τις νιώθω έντονα όλες αυτές τις περιστροφές!!
Καταρχήν, αυτό που μπορούμε να αντιληφθούμε εμείς είναι μόνο η περιφορά της γύρω από τον άξονά της… και το αντιλαμβανόμαστε, πράγματι, απλά όχι σε τέτοιο σημείο που να μας γίνεται έντονα αισθητό! Άλλωστε, δεν είναι αυτή καθεαυτή η περιστροφή που θα «νιώσουμε», αλλά αυτό που θα μας ασκήσει δύναμη, είναι η δύναμη Coriolis, δηλαδή η δύναμη λόγω της περιστροφής της Γης. Προσπαθώντας να φέρω μια τελευταία εικόνα στο μυαλό σας για να δείτε πώς τελικά φτάνουν σε εμάς όλα αυτά τα μεγάλα νούμερα, οι αποστάσεις και οι κινήσεις, θα σας πω με απλά μαθηματικά ότι μία περιφορά είναι ένας κύκλος, δηλαδή 360ο ,και μία μέρα 24 ώρες, ή αλλιώς 1440 λεπτά ή αλλιώς 86400 δευτερόλεπτα. Διαιρώντας λοιπόν 360/86400, βλέπουμε ότι «περιστρεφόμαστε» κατά 0.0042ο το δευτερόλεπτο, κάτι σχεδόν αμελητέο δηλαδή ώστε να το νιώθουμε αισθητά…
Τέλος, εγκυκλοπαιδικά, αξίζει να θυμάται κανείς ότι παρόλο που με μεγάλη ευκολία αποδεχόμαστε και εξηγούμε σήμερα την περιστροφική κίνηση της Γης, ο Γαλιλαίος είχε περάσει από Ιερά Εξέταση δεχόμενος το δόγμα του Κοπέρνικου ως αστρονομική αλήθεια, με την «κατηγορία» ότι με αυτή την αιτιολόγηση δεν αποδέχεται τη Θεία Παντοδυναμία. Αρχικά είχε δεσμευτεί να υπακούσει στους κανονισμούς, ωστόσο πάντα πάλευε γραφειοκρατικά για την αποδοχή της επιστημονικής αυτής αλήθειας. Ο πάπας Ουρβανός Η’ είχε εξοργιστεί και τον είχε αναγκάσει να αποκηρύξει τις ιδέες του. Ο Γαλιλαίος είχε αποχωρήσει από το Ιεροδικείο φωνάζοντας «Και όμως γυρίζει!». Μάλιστα, πέθανε, όσο ακόμη διαρκούσε η σωφρονιστική ποινή του.
Μπορεί λοιπόν μετά από όλα αυτά η φράση «Ζαλίστηκα! Σταματήστε τη Γη για να κατέβω!» να μην έχει ιδιαίτερο νόημα, όμως για να φιλοσοφίσουμε και λίγο, τελικά και η Γη γυρίζει και ο χρόνος τρέχει… διαρκώς, ανελλιπώς και χωρίς δυνατότητα επιλογής “pause”… Οπότε, προτιμήστε το “carpe diem” (ή αλλιώς «αδράξτε τη μέρα»), γιατί μπορεί να γυρίζει συνέχεια, αλλά κάθε κύκλος είναι μοναδικός και χωρίς επιστροφή…
