Έχετε αναρωτηθεί γιατί συμβαίνει η παλίρροια….;
Το ομολογώ, την τελευταία εβδομάδα με χτύπησε η νόσος «έλλειψη φαντασίας». Έφτασε Τετάρτη 27 του μηνός (ημέρα παράδοσης των κειμένων μου στην kulturosupa) κι’ εγώ ακόμη δεν είμαι καν σίγουρη για το τι θα διαλέξω να σας πω σήμερα… Τη λύση μου δίνει ένα αστείο “post” στο facebook, που σχολιάζει τη νευρικότητα στην οποία είμαστε όλοι λόγω της αποψινής Πανσελήνου… και τσουπ! Μου ήρθε! Παλίρροια…! Να ένα ωραίο θέμα Φυσικής να γράψω για τα κουλτουροσουπάκια μου, σκέφτηκα. Συνδυάζει θάλασσα και φεγγάρι, τι καλύτερο;
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν…
Παλίρροια, ή αλλιώς «μαρέα» στη ναυτική διάλεκτο.
Πρωτοπόροι και εδώ οι αρχαίοι Έλληνες, από νωρίς διαπίστωσαν τη σχέση της με τη Σελήνη, ωστόσο τα πρωτεία επισήμως αποδίδονται στο Νεύτωνα. Εξ’ ορισμού, πρόκειται για το φαινόμενο όπου σε μια μεγάλη λίμνη ή συνηθέστερα θάλασσα, ανεβαίνει και κατεβαίνει η στάθμη του νερού. «Πλημμυρίδα» η άνοδος, «άμπωτη» η κάθοδος. Συμβαίνει εξαιτίας; Των βαρυτικών δυνάμεων Ήλιου και Σελήνης. Είναι οι λεγόμενες παλιρροϊκές δυνάμεις. Τι κοινό έχει ο Ήλιος με τη Σελήνη για να επηρεάζουν τη Γη; Ο Ήλιος μεγάλη μάζα, η Σελήνη μικρή απόσταση από εμάς. Οπότε αυτό έρχεται και εξισώνει τον τρόπο που επιδρούν αυτοί οι πλανήτες στη Γη; Όχι! Η Σελήνη επηρεάζει με ελκτικές δυνάμεις το υγρό στοιχείο 2 φορές περισσότερο απ’ ότι ο Ήλιος!
Αφήνοντας τον Ήλιο στην άκρη, εστιάζουμε στη σχέση Σελήνης – Γης λοιπόν… Από όποιο σημείο κι αν κοιτάζει η Σελήνη τη Γη, έλκει το νερό που έχει αυτή πάνω της, με αποτέλεσμα το νερό να «κινείται» τείνοντας να μαζευτεί προς το μέρος της Σελήνης. Γι’ αυτό και δεν επηρεάζεται μόνο το μέρος που είναι σε ευθεία οπτική επαφή με τη Σελήνη. Όταν μάλιστα τύχει στην ίδια ευθεία με τη Σελήνη να βρίσκεται και ο Ήλιος, η ελκτική δύναμη παίρνει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις.
Και παλίρροια συμβαίνει κάθε πότε;
Όταν ακούμε να γίνεται πολύς ντόρος με την πανσέληνο;
Κι’ όμως, κι’ όμως… παλίρροια συμβαίνει κάθε μέρα 2 φορές!!! Με διάστημα δηλαδή 12 ωρών, δεδομένου ότι μέσα σε ένα 24ωρο η Σελήνη έχει δύο «μεσουρανήσεις». Κατά την 1ημεσουράνηση σχηματίζεται παλίρροια σε ένα μέρος, και κατά τη 2η στο ακριβώς από κάτω του. Η Σελήνη δηλαδή έλκει εντονότερα το υγρό στοιχείο που βρίσκεται στην κοντινότερη και τη μακρινότερη απόσταση από αυτήν.
Έχει παρατηρηθεί ότι όταν έχουμε νέα σελήνη και πανσέληνο (συζυγίες) η στάθμη είναι η υψηλότερη, ενώ σε άλλες περιπτώσεις (τετραγωνισμοί), μένει σε πιο χαμηλά επίπεδα. Να ο λόγος λοιπόν που έχουμε συνδέσει στο μυαλό μας το φαινόμενο αυτό πιο πολύ με την πανσέληνο. «Πλήμμη» έχουμε κατά το μεγαλύτερο ύψος νερού στη φάση της παλίρροιας, «ρηχία» κατά το μικρότερο και εύρος παλίρροιας είναι η μεταξύ τους υψομετρική διαφορά. Με τον τρόπο που έλκει η Σελήνη το νερό, η Γη τείνει να έχει ένα έντονο ελλειψοειδές σχήμα, το οποίο δε μένει ποτέ σταθερό δεδομένης της θέσης που έχουν μεταξύ τους Σελήνη – Ήλιος κάθε φορά, αλλά και λόγω της περιστροφικής κίνησης της Γης μας. Και φυσικά μην ξεχνάμε, πως το νερό κατά την κίνηση που «προσπαθεί» να κάνει θα συναντήσει μπροστά του και στεριά, αλλάζοντας έτσι συνεχώς κατεύθυνση.
Σαφώς λόγω συνθηκών δεν παρατηρείται με την ίδια ένταση το φαινόμενο σε όλα τα μέρη. Στη Μεσόγειο και στην Ελλάδα δεν είναι πολύ συχνό, γι’ αυτό μάλιστα κάποιοι αγνοούν εντελώς την ύπαρξή του. Φυσικά, όπως εξηγήσαμε παλίρροιες συμβαίνουν καθημερινά. Στον ελληνικό χώρο, χαρακτηριστική είναι η παλίρροια που συμβαίνει στη Χαλκίδα, στον πορθμό του Ευρίπου.
«Δεν υπάρχει τίποτα πιο απελπιστικά μονότονο από τη θάλασσα, γι’ αυτό και δεν απορώ και για την αγριότητα των πειρατών», είπε ο Τζέιμς Ράσελ Λόουελ. Εγώ λοιπόν θα έρθω να διαφωνήσω, να δηλώσω πως όσο η θάλασσα κινείται τίποτα δεν θα μένει ίδιο, και με αφορμή τη βραδιά πανσελήνου που σας γράφω αυτό το κείμενο, να σας αφιερώσω και ένα σχετικό αγαπημένο τραγούδι που θα συνοδέψει την ανάγνωσή σας…
