Έχετε αναρωτηθεί τι σημαίνει ζωή…; Εξηγεί η Φυσικός Λία Καραμπατέα.
«Τι είναι η ζωή, τι είναι ο άνθρωπος…». Καινούρια χρονιά, νέα όνειρα, φρέσκιες φιλοδοξίες, όμορφα ξεκινήματα… Τι πιο ενδεικτικό να συσχετίσουμε με μια τέτοια έννοια, από την ίδια τη ζωή…;!
Μιας που αποτελεί κάτι το αδιαμφισβήτητο για τον κόσμο μας, πολλοί δεν είναι δεκτικοί στην προσπάθεια να οριστεί μια σαφής διατύπωση για αυτό που αποκαλούμε «ζωή»… Ωστόσο αξίζει να ασχοληθούμε λίγο παραπάνω…
Ίσως λέγοντας ζωή να μας έρχεται στο μυαλό η αναπαραγωγή, η μελέτη της επιβίωσης, η αλληλεπίδραση με το περιβάλλον γύρω μας. Όμως αν το σκεφτούμε λίγο καλύτερα, όλα αυτά είναι τρόποι εξέλιξης και διατήρησης της ζωής και όχι τρόπος να τη μελετήσει κανείς σε βάθος… Αποτελεί ένα θέμα τόσο πολύπλοκο, που δεν έχει οριστεί καν σαν «φαινόμενο».
Στην πάροδο των χρόνων, επιστήμονες βιολόγοι, θεολόγοι, φιλόσοφοι έχουν διαφωνήσει σε βάθος για το πώς ορίζεται η ζωή. Έχουν αποδοθεί ορισμοί που λένε ότι ζωή είναι η ικανότητα επικοινωνίας (A.de Loof), ενώ στα αρχαία χρόνια ζωντανό θεωρούνταν οτιδήποτε παρουσίαζε κινητικότητα. Οι περισσότεροί μας, έχουμε καθιερώσει να εννοούμε σαν ζωή το διάστημα που μεσολαβεί από μία γέννηση ως τον θάνατο…
Υπάρχουν τόσες πολλές θεωρίες και μελέτες που έχουν εντρυφήσει σε αυτό το θέμα, με αποτέλεσμα καμία να μην περιλαμβάνει ένα συνολικό ορισμό της ζωής σαν φαινόμενο, αλλά κάθε θεωρία να επικεντρώνεται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις και καταστάσεις. Υπάρχουν λιγότερο γνωστές στον κόσμο θεωρίες, όπως αυτή της αρνητικής εντροπίας, η οποία στηρίζεται στους θερμοδυναμικούς νόμους που πρέπει να υπακούει ένα σύστημα όντας ζωντανό. Λόγω μάλιστα ομοιότητας με τη συμπεριφορά των κρυστάλλων, η θεωρία αυτή αποτέλεσε αφορμή και βοήθημα να εξηγηθεί η δομή του DNA. Από την άλλη, η κυτταρική θεωρία, είναι αυτή που λέει πως οι ζωντανοί οργανισμοί αποτελούνται από κύτταρα. Τα κύτταρα προκύπτουν από προϋπάρχοντα κύτταρα κ.ο.κ. Οι ιοί όμως, ενώ έχουν ιδιότητες ζωής δεν έχουν κυτταρική μορφή και οργάνωση, επομένως και αποτελούν απόδειξη αδυναμίας αυτής της θεωρίας, αφού δεν μπορεί να συμπεριλάβει μια περίπτωση σαν αυτή.
Για όποια μορφή ζωής και αν γίνεται λόγος, υπάρχουν πάντα κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Αυτά αφορούν κυρίως τις γενετικές διαδικασίες και την κυτταρική μορφή. Αυτό που πολλοί επιστήμονες θεωρούν ως κακό κείμενο είναι η έλλειψη στοιχειωδών γνώσεων οι οποίες θα βοηθήσουν στο να στοιχειοθετηθεί καλύτερα και η άποψή μας για τη ζωή και τον τρόπο εξέλιξής της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα για κάτι τέτοιο άλλωστε αποτελεί το νερό, το οποίο μέχρι να ερμηνευτεί χημικά σαν μόριο υδρογόνου-οξυγόνου θεωρούνταν απλά ένα καθαρό υγρό σώμα.
Αυτό το οποίο επίσης παίζει τεράστιο ρόλο στη μελέτη ενός ζωντανού οργανισμού είναι η αναπαραγωγή του, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο οι γενετικές πληροφορίες θα συλλεχθούν, θα εκφραστούν, θα μεταβιβαστούν. Άλλη ιδιότητα που δίνει σημαντικές πληροφορίες για έναν οργανισμό είναι ο μεταβολισμός του, ο τρόπος δηλαδή με τον οποίο παράγεται ενέργεια και μετασχηματίζεται η ύλη από τα κύτταρα του οργανισμού ώστε να καλύπτονται όλες οι ανάγκες του. Η ίδια η εξέλιξη που ακολουθούν τα όντα στην πάροδο των χρόνων αποτελεί ιδιότητα και χαρακτηριστικό γνώρισμά τους. Θεωρείται πως ανατρέχοντας πολύ πίσω στο παρελθόν, πριν καν γίνει λόγος για κύτταρα, μιλάμε πλέον για τους οργανισμούς που προηγήθηκαν από εμάς, με πληροφορίες αυτών ενδεχομένως να διασώζονται ακόμη σε παλιά πετρώματα κλπ.
Το γεγονός πως μελετώντας όλες αυτές τις ιδιότητες των οργανισμών προκύπτουν ομοιότητες, αποτελεί τόσο ένδειξη ότι ο καθορισμός της ζωής προχωρά σωστά, αλλά δεν παύει να είναι και εμπόδιο μιας που η ομοιομορφία δε βοηθά στο να γίνουν αντιληπτές οι διαφορετικές μορφές ζωής που πιθανά υπάρχουν.
Τα μόρια που αποτελούν τη δομή κάθε ζωντανού οργανισμού, είναι οντότητες όχι διακριτές με το μάτι. Πολλά έμβια όντα δομούνται από χημικά στοιχεία, κάποια εκ των οποίων συναντώνται μέχρι και ελεύθερα στη φύση (π.χ.υδρογόνο, οξυγόνο, άζωτο), ενώ η πλειονότητα αυτών των δομικών στοιχείων είναι οργανικές ενώσεις με κύριο συστατικό τον άνθρακα. Σε άμεσο συσχετισμό με την έννοια ύπαρξης ζωής βρίσκεται και η παρουσία νερού.
Προκειμένου να ερευνηθεί το ενδεχόμενο ύπαρξης ζωής άλλων μορφών πέραν των γνωστών, προτάθηκε σαν ζωντανό να θεωρείται κάθε χημικό σύστημα αυτοσυντηρούμενο ακολουθώντας τη δαρβινική εξέλιξη.
Όσο οι εποχές προχωρούν, η πρόοδος της επιστήμης και της τεχνολογίας επιχειρεί να ασχοληθεί και με τεχνητές μορφές ζωής, οι οποίες χωρίς προγόνους μεν, θα μπορούν να ακολουθήσουν τεχνικές αναπαραγωγής.
Ίσως αυτό το εγχείρημα να βοηθήσει σε έναν πιο ευδιάκριτο διαχωρισμό έμβιων – άβιων όντων, ενώ παράλληλα ως τότε, η επιστήμη εξακολουθεί να αδυνατεί να ορίσει με ακρίβεια την «ζωή»…
Φωτογραφικό υλικό
