![Διαταραχές Προσωπικότητας [α΄ μέρος]. Από τη Ψυχολόγο-Ψυχοθεραπεύτρια Κατερίνα Γ. Τζιωρίδου.](upload/blog/topic_585.jpg)
Διαταραχές Προσωπικότητας (α΄ μέρος). Τα περισσότερα ψυχικά προβλήματα που οδηγούν τους ανθρώπους στην πολυθρόνα του ψυχολόγου είναι αντιμετωπίσημα και μάλιστα με αρκετά υψηλό ποσοστό επιτυχίας. Τέτοιου τύπου ψυχικά προβλήματα είναι οι διαταραχές του συναισθήματος, όπως κατάθλιψη, άγχος, φοβίες, κρίσεις πανικού, καταναγκασμοί, αλλά και καταστάσεις που έχουν προκύψει από επιβαρυντικά συμβάντα, όπως το μετατραυματικό σοκ, διαταραχές πρόσληψης τροφής, σεξουαλικά προβλήματα ακόμη και ψυχωσικά επεισόδια. Παρόλο που μιλάμε για μια μεγάλη κλίμακα κλινικών διαγνώσεων, ωστόσο όλες έχουν τον εξής κοινό παρονομαστή: Πρόκειται για θεραπεύσιμες διαταραχές, αρκεί να εφαρμοστεί μια εξειδικευμένη ψυχοθεραπευτική μέθοδος.
![Διαταραχές Προσωπικότητας [α΄ μέρος]. Από τη Ψυχολόγο-Ψυχοθεραπεύτρια Κατερίνα Γ. Τζιωρίδου.](http://www.kulturosupa.gr/images/261550_4533570471690_513516197_n.jpg "Διαταραχές Προσωπικότητας [α΄ μέρος]. Από τη Ψυχολόγο-Ψυχοθεραπεύτρια Κατερίνα Γ. Τζιωρίδου.")
Υπάρχει ωστόσο μια διαγνωστική κατηγορία, όπου τα ποσοστά επιτυχημένης θεραπείας δεν είναι ιδιαίτερα ευνοϊκά. Αυτή η διαγνωστική κατηγορία είναι οι λεγόμενες Διαταραχές Προσωπικότητας, οι οποίες συσχετίζονται με τον χαρακτήρα του ατόμου. Ο χαρακτήρας εδώ παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσλειτουργίες, οι οποίες μπορούν να καμφθούν μεν μέχρι ένα βαθμό με ψυχοθεραπεία, αν και συχνά δεν αρκεί μόνο αυτή. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα των διαταραχών προσωπικότητας είναι ένα μόνιμο και διάχυτα επιβλητικό σχήμα άκαμπτων συμπεριφορών, συναισθημάτων και σκέψεων, τα οποία αποκλίνουν εμφανώς από τις προσδοκίες του κοινωικοπολιτισμικού πλαισίου στο οποίο ζει και κινείται το άτομο. Αυτή το μη ευέλικτο σχήμα οδηγεί σε διαταραγμένες διαπροσωπικές σχέσεις σε όλους τους τομείς της ζωής (εργασία, οικογένεια, φίλοι)
Τα επίσημα διαγνωστικά εγχειρίδια (DSM IV και ICD 10) περιλαμβάνουν 10 διαφορετικούς τύπους διαταραχών προσωπικότητας. Αυτές είναι: η παρανοειδής, η σχιζοειδής, η σχιζότυπη, η αντικοινωνική, η οριακή (ή μεταιχμιακή), η δραματική, η ναρκισσιστική, η αποφευκτική/ανασφαλής, η εξαρτημένη και η καταναγκαστική/ψυχαναγκαστική (η τελευταία θα πρέπει να διαχωριστεί από την Ψυχαναγκαστική/Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή).
Παρανοειδής: Βασικό χαρακτηριστικό είναι ένα γενικευμένο σχήμα καχυποψίας (έλλειψη εμπιστοσύνης) και καλυμμένης εχθρότητας. Οι υποψίες υπερμεγεθύνονται και οι πράξεις των άλλων διαστρεβλώνονται, ακόμη κι όταν είναι ουδέτερες ή φιλικές προς το άτομο. Οι αντιδράσεις είναι συνήθως εχθρικές και θυμωμένες. Ένα από τα θεωρητικά μοντέλα που προσπαθούν να εξηγήσουν τη διαταραχή υποστηρίζει, ότι η εν λόγω συμπεριφορά αποτελεί αμυντική εγρήγορση, καθώς υποθάλπτει ο φόβος, ότι θα χαθεί η προσωπική αυτονομία και ανεξαρτησία. Τα άτομα με παρανοειδή διαταραχή προσωπικότητας αναζητούν σπάνια την ψυχοθεραπευτική οδό λόγω της αδυναμίας τους να εμπιστευθούν τους άλλους, αλλά και λόγω της τάσης να μη βλέπουν τις αιτίες των προβλημάτων στον εαυτό τους.
Σχιζοειδής: Το άτομο επιδρά αποστασιοποιημένο, „κρύο“ και ντροπαλό στους άλλους. Βασικό χαρακτηριστικό αποτελεί το περιορισμένο φάσμα έκφρασης συναισθημάτων. Τα συναισθήματα, όταν αυτά εκφράζονται, χωλαίνουν ζωντάνιας και πρωτοβουλίας. Η σχιζοειδής προσωπικότητα δυσκολεύεται να συνάψει διαπροσωπικές σχέσεις και συχνά τείνει να τις αποφεύγει. Οι βασικές γνωστικές πεποιθήσεις (κατά Beck) είναι: „οι στενές σχέσεις με άλλους ανθρώπους είναι πάντα προβληματικές και φέρνουν καυγάδες, γι΄ αυτό καλύτερα να μένω μακριά τους“, „μπορώ να τα καταφέρω καλύτερα, εάν δεν με εμποδίζουν οι άλλοι“. Το γνωστικό συμπεριφορικό μοντέλο εξηγεί τη διαταραχή αυτή ως αποτέλεσμα λανθασμένης μάθησης εξαιτίας μιας διαρκούς αποφυγής διαπροσωπικών συγκρούσεων („για να αποφύγω τις συγκρούσεις που θα προκύψουν με τους άλλους, αποφεύγω να συσχετίζομαι μαζί τους“).
Σχιζότυπη: Το άτομο με σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας διατρέχει υψηλό κίνδυνο να παρουσιάσει κάποια στιγμή σχιζοφρένεια. Εμφανίζεται ως περίεργο και ειδικών αναγκών στους άλλους. Βασικά χαρακτηριστικά είναι η τάση κοινωνικής απόσυρσης και αποξένωσης ως αποτέλεσμα μια βαθιάς αποξένωσης από τον εαυτό. Οι γνωστικές λειτουργίες χαρακτηρίζονται συχνά αυτιστικές. Υπάρχει έντονη η τάση παρατήρησης της συμπεριφοράς των άλλων καταλήγοντας στο συμπέρασμα, ότι όλοι είναι εναντίον του. Η συναισθηματική ζωή είναι φτωχή ως ανύπαρκτη, γι΄ αυτό και απουσιάζουν οι διαπροσωπικές σχέσεις.
Αντικοινωνική: Ο παλιότερος όρος αυτής της διαταραχής ήταν ψυχοπαθής προσωπικότητα. Εδώ εμφανίζεται ένα μοτίβο αντικοινωνικού τρόπου ζωής με έντονα παραβατικά στοιχεία (παρορμητικότητα, βίαιη και ριψοκίνδυνη συμπεριφορά). Πρόκειται για χειριστικές προσωπικότητες με „παγωμένα“ συναισθήματα. Προσβάλουν με χαρακτηριστική ευκολία τα δικαιώματα των γύρω. Δεν υπάρχει ενσυναίσθηση για τις ανάγκες και τα συναισθήματα των άλλων. Δεν εκφράζουν μετάνοια, ενώ έχουν συνείδηση των πράξεων που διαπράττουν. Η αντικοινωνική προσωπικότητα πιστεύει, ότι „οι άλλοι είναι βλάκες“ ή ότι „οι άλλοι με εκμεταλλεύονται και γι΄ αυτό έχω κι εγώ το δικαίωμα να τους εκμεταλλεύομαι“. Η βασική τους πεποίθηση είναι, ότι αν δεν „πατήσουν επί πτωμάτων“ δεν θα πάρουν ποτέ αυτό που τους αξίζει.
Οριακή ή μεταιχμιακή (borderline): Τέσσερα βασικά στοιχεία χαρακτηρίζουν την οριακή προσωπικότητα (κατά Morey, 1991): α. δυσκολία στην εδραίωση μιας ασφαλούς ταυτότητας (συνεπάγεται βαθιά διαταραγμένη αυτοεικόνα), β. έλλειψη εμπιστοσύνης (συνεπάγεται αστάθεια στις διαπροσωπικές σχέσεις), γ. παρορμητική και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά (απόπειρες αυτοκτονίας, ναρκωτικά, αλκοολισμός, ανορεξία/βουλιμία), δ. δυσκολία στον έλεγχο του θυμού και άλλων συναισθημάτων (απότομες και έντονες εναλλαγές στη διάθεση). Η εμφάνιση της διαταραχής οριοθετείται στην περίοδο της εφηβείας και εμφανίζονται ως αποτέλεσμα κακής ρύθμισης της λειτουργίας του συναισθήματος (συχνά του θυμού). Το άτομο προσπαθεί τότε υιοθετώντας ακραίες συμπεριφορές να φέρει ισορροπία στο απορυθμισμένο συναίσθημα. Για παράδειγμα μια συμπεριφορά αυτοτραυματισμού αντανακλά την προσπάθεια της οριακής προσωπικότητας να κατευνάσει έντονα συναισθήματα θυμού.
(Στο β΄μέρος θα ακολουθήσουν η δραματική, η ναρκισσιστική, η αποφευκτική/ανασφαλής, η εξαρτημένη και η καταναγκαστική/ψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας. Επίσης θα δούμε, τι ακριβώς μπορεί να γίνει μέσω ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης, αν ενδείκνυται ψυχοφαρμακευτική αγωγή και πότε.)
