Γράφει ο Στέφανος Γκιζλής
Δύο ταινίες και ισάριθμες φιλμικές αναφορές στον αλκοολισμό. Δύο βασικοί χαρακτήρες. Ο Μπεν στο «Αφήνοντας το Λας Βέγκας» του Μάικ Φίγκις από τα 1995 και ο Αλέν στη «Φλόγα που τρεμοσβήνει» του Λουί Μάλ από τα 1963. Όπως η κατάθλιψη έτσι και ο αλκοολισμός μπορεί να εκκινούν από διαφορετικές αφετηρίες. Κοινό το πρόβλημα αλλά διαφορετικές οι αιτίες.
.
Το φιλμ του Φίγκις αφηγείται τη ζωή ενός αλκοολικού ονόματι Μπεν ο οποίος αποφασίζει μια ημέρα να πουλήσει όλα τα υπάρχοντα του, να αφήσει τη ζωή που ζούσε πίσω του και να μεταβεί στο Λας Βέγκας πίνοντας αλκοόλ μέχρι θανάτου. Στην περιπλάνηση του στο φωτισμένο Βέγκας γνωρίζεται και ερωτεύεται με τη Σάρα, μια πόρνη, με την οποία μοιράζονται την πεποίθηση ότι για τον υπόλοιπο κόσμο δεν αποτελούν τίποτα άλλο παρά παρίες. Μέσα από την μη αποδοχή από την κοινωνία, αποδέχονται περισσότερο ο ένας τη ζωή του άλλου.
Από την άλλη η ταινία του Μαλ τοποθετείται στο Παρίσι της δεκαετίας του ’60. Θα μπορούσε άνετα να αποτελέσει μέρος της τριλογίας της αποξένωσης του Αντονιόνι. Άλλωστε βγήκε στους κινηματογράφους μόλις ένα χρόνο μετά την «Έκλειψη». Μεσοαστική μελαγχολία και το ανικανοποίητο να ρίχνει συνεχόμενα κροσέ στο σαγόνι του κεντρικού ήρωα. Το όνομα αυτού Αλέν Λερουά. Επάγγελμα συγγραφέας. Μετά από ένα διάστημα σε κλινική αποτοξίνωσης από το αλκοόλ από φασίζει να επιστρέψει στο Παρίσι για να συναντήσει τους φίλους και τους γνωστούς του. Ίσως για ένα τελευταίο αντίο πριν την αυτοκτονία του η πάλι για με την κρυφή ελπίδα να βρει έναν λόγο για να μην το κάνει. Στον καθρέφτη του δωματίου έχει γράψει μια ημερομηνία (23 Ιουλίου). Μια ημερομηνία που σηματοδοτεί την ημέρα που θα αυτοπυροβοληθεί εάν δεν βρεθεί μια σανίδα σωτηρίας. Κάπως έτσι ο Μαλ πήρε από το χέρι τον γόη Μορίς Ρονέ τον έβαλε στο κέντρο του κάδρου περιτριγυρισμένο από μπουκάλια αλκοόλ, κουστουμαρισμένους κυρίους, καλοντυμένες κυρίες, Γαλλικά Τραμ και με φόντο το Παρίσι δημιούργησε ένα μεσοαστικό θρίλερ αποξένωσης.
Ας ξεκινήσουμε όμως από τις Η.Π.Α. του 1995 και το φιλμ του Φίγκις.
Οι άγραφοι νόμοι συμπεριφοράς
Το Λας Βέγκας ως ο τόπος μιας επικείμενης αυτοκτονίας. Ενέχει έναν σαρκασμό η επιλογή του χώρου διότι εμμέσως εμπεριέχεται η αντίθεση, που καταδεικνύεται μέσω της σύγκρισης, της κοινωνικά αποδεκτής συμπεριφοράς ενός τζογαδόρου και ενός παρία. Έχει χτιστεί μια ολόκληρη πόλη πάνω στο πάθος του τζόγου αλλά ο αλκοολικός παραμένει στις σκιές. Το πάθος του Μπεν γίνεται η ίδια του η ζωή. Δε διαπραγματεύεται και δεν οπισθοχωρεί. Οι κοινωνικές νόρμες το μόνο που καταφέρνουν είναι να του ανοίγουν ένα νέο μπουκάλι. Θέλει κάποιον για να τον αποδεχτεί όπως είναι. Κανείς όμως δεν μπορεί να δεχθεί μια κατάσταση που δεν εμπεριέχεται σε λίστες «φυσιολογικής» κοινωνικής συμπεριφοράς. Σε μια σκηνή κάθεται δίπλα με έναν μεγάλο σε ηλικία άνθρωπο που παρακολουθεί μια γυμνή χορεύτρια. Ο ίδιος παρακολουθεί το μπουκάλι του να αδειάζει. Ανάμεσα στους δύο μπαίνουν ως τείχη αλλά και ως κριτές οι άγραφοι νόμοι της αστικής συμπεριφοράς. Είναι κοινωνικά αποδεκτό το οφθαλμόλουτρο, αλλά όχι ο αλκοολισμός.
.
.
Οι εξιδανικευμένες προσδοκίες
Οι διαφορές του Μπεν με τον Αλεν Λερουά είναι τόσο μικρές όσο και μεγάλες. Όσο διαφορετικό είναι το σαξόφωνο ως κραυγή στις σκηνές που στήνει ο Φίγκις και το πιάνο ως εσωτερικές μαχαιριές στα πλάνα του Μαλ.
Ο πόνος του Μπεν εξωτερικεύεται. Δεν είναι εύκολο να το βλέπεις. Ο ίδιος θέλει να γίνει ένα με το περιθώριο, εκεί όπου τον έχει κατατάξει ο περίγυρος του. Ο Λερουά προσπαθεί να κάνει μια τελευταία προσπάθεια να παραμείνει καθαρός αστός. Πνίγεται. Ίσως να φταίει η γραβάτα που φοράει, ίσως το μεσοαστικό περιβάλλον που μετατρέπεται σε θηλιά, ίσως οι εξιδανικευμένες προσδοκίες του, που καταποντίζονται στα ορμητικά νερά του αφόρητου ρεαλισμού.
Χίμαιρες αδελφέ μου….
Θυμήθηκα ένα απόσπασμα από τη Μεγάλη Χίμαιρα του Μ. Καραγάτση. Εκεί όπου η Μαρίνα αποκρίνεται σε κάποιον Στέλιο σχετικά με την άποψη της για τον έρωτα. «Μονάχα ο νέος μπορεί να ερωτευτεί με εκείνη την όμορφη ισορροπία της ορμής και του αισθήματος. Στον άνδρα που περιπλέει τα σαράντα – και στη γυναίκα τα τριάντα –αρχίζει να κυριαρχεί το κτήνος». Εντυπωσιακή διαπίστωση. Τι γίνεται όμως αν αυτό που θα πραγματώσει το είναι σου είναι αυτή η ανάγκη νεότητας άσχετα με την ηλικιακή σου ομάδα. Να μην είσαι ένας από εκείνους που «στα αστέρια βλέπουν μόνο ζώδια». Ο Λερουά αδυνατεί να αισθανθεί. Ίσως γιατί έχει μουδιάσει και έχει σκληρύνει. Αρχίζει να γίνεται ένα με τα «κτήνη» αλλά νιώθει ακόμη την πιο αγνή μορφή της ανθρώπινης του ύπαρξης να αναπνέει ακόμη έστω και ασθενώς. Βρίσκεται στο μεταίχμιο. Θέλει να ουρλιάξει αλλά αντ’ αυτού πίνει και ακούει φιλοσοφίες και θεωρήσεις σχετικά με τη ζωή που τον αφήνουν αδιάφορο. Οι ίδιοι άνθρωποι που του μιλούν για την ματαιότητα του δρόμου που έχει διαβεί είναι οι ίδιοι που του προτείνουν ως εναλλακτική μια αδιέξοδη οδό. Τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για εκείνο το κομμάτι του ευαγγελίου που λέει «Τι δώσει άνθρωπος αντάλλαγμα της ψυχής αυτού;» (Μαρκ. Η’ 37). Αν το ηθικό υφαντό που έχεις δημιουργήσει γίνεται κομμάτια στην κρεατομηχανή του κόσμου τούτου, τότε ποιες είναι οι επιλογές σου;
.
Όπου δεν είναι σίγουρο ότι αλλού θα είναι λιγότερο άσχημα (J. C. Izzo)
Από την άλλη ο Μπεν έχει βρει τη δική του λύση. Έχει αποφασίσει να διαβεί το δρόμο του μέχρι τέλους δίχως αστερίσκους και παρενθέσεις. Έχει φτιάξει τον χάρτη της ζωής του και τον διαβαίνει με μια εμμονή που πηγάζει από την διαπίστωση ότι δεν μπορεί αλλά και ούτε θέλει να αποδεχθεί την ήττα της δίκης του αυτοκαταστροφικής μεν, μοναδικά προσωπικής δε, θεωρίας. Αν κανένας δεν μπορεί να αποδεχθεί την «στρεβλότητα» της σκέψης του τότε γιατί να αποδεχθεί ο ίδιος εκείνο που του ζητούν οι υπόλοιποι. Δεν είναι ζήτημα στατιστικής η πορεία του βίου και αυτό γίνεται καθαρότερο στο θολωμένο από τη βότκα μυαλό του. Αν κάθε αυτοκτονική συμπεριφορά ουσιαστικά γεννιέται μέσα από εκδικητικές σκέψεις τότε ο Μπεν εκδικείται όλο το ανθρώπινο γένος. Η στόχευση του είναι ευρεία και όχι κατ’ ανάγκη ειδική. Η υποκρισία είναι που δεν αντέχει. Ποιος είναι, άλλωστε, εκείνος που θα θέσει τα όρια; Αυτή η ανάγκη του όχλου να μετατρέπει τη συμβατικότητα σε αντικειμενικότητα δεν υποκρύπτει παρά μια υποκρισία και μια ανάγκη να ανήκει σε μια ομάδα με κοινές αξίες. Και ο Μπεν διαφωνεί. Διαφωνεί και αποφασίζει να αυτοπυρποληθεί στη Μέκκα της απληστίας του δυτικού πολιτισμού. Εκεί μέσα στις πινακίδες νέον, στα κορίτσια που εμπορεύονται το κορμί τους για μερικά δολάρια, στις αξίες που μετρώνται με μοναδικό γνώμονα το κέρδος, στα ναρκωτικά και τις ρουλέτες και όλα αυτά που ο καθώς πρέπει αστός θεωρεί φυσιολογικά αρκεί να υφίστανται μέσα στα όρια του νομίμου άρα και ηθικού. Αλλά η συμπεριφορά του Μπεν είναι κατακριτέα από όλους. Ευτυχώς, δηλαδή, που υπάρχει και η Σάρα.
.
Ο αλκοολικός παράδεισος και ο Ιάκωβος
Όταν η Βιρτζίνια Γούλφ έγραφε εκείνες τις γραμμές για «Το δωμάτιο του Ιάκωβου» δεν θα μπορούσε να γνωρίζει τον χαρακτήρα του Μαλ ούτε αυτόν του Φίγκις. Η ίδια σημείωνε στο βιβλίο της «Η αιτία της μαυρίλας του δεν ήταν ότι όλοι αυτοί αδιαφορούσαν για την ύπαρξη του, αλλά κάποια άλλη βαθύτερη πεποίθηση. Δεν ήταν η δική του μοναξιά, μα η σκέψη ότι όλοι οι άνθρωποι είναι μόνοι». Ο Αλέν πρέπει να αποφασίσει αν θα βάλει τέλος στη ζωή του η όχι. Ο Μπεν έχει ήδη πάρει την απόφαση του. Αυτή είναι και η βασική διαφορά ανάμεσα στους δύο. Ο Λερουά βαθιά μέσα του πονάει που δεν μπορεί να ταιριάξει κι έτσι έχει μια κρυφή ελπίδα ότι θα γίνει κάτι μαγικό που θα τον αλλάξει. Ο Μπεν δεν θέλει να ταιριάξει. Η ανάγκη του να γίνει αποδεκτός δεν υφίσταται. Γνωρίζει ότι είναι μάταιη η κάθε αναζήτηση. Του φτάνει η αποδοχή μιας πόρνης. Αυτή η αποδοχή που είναι ότι πιο κοντινό στον δικό του αλκοολικό παράδεισο. Δεν θα προδώσω την κατάληξη του Μπεν και του Αλέν, από σεβασμό για όσους δεν έχουν δει τις ταινίες. Αν και όπως έλεγε κάποιος μεγάλος «Καλύτερα ένα άθλιο τέλος παρά μια αθλιότητα δίχως τέλος»
Ταινίες
.
Leaving Las Vegas (Αφήνοντας το Λας Βέγκας)
Έτος: 1995
Σκηνοθεσία: Μαικ Φιγκις
Πρωταγωνιστούν: Νίκολας Κειτζ, Ελίζαμπεθ Σου, Τζούλιαν Σαντς
Le Feu Follet (Η φλόγα που τρεμοσβήνει)
Έτος: 1963
Σκηνοθεσία: Λουί Μαλ
Πρωταγωνιστούν: Μορίς Ρονέ, Ζαν Μορό, Αλεξάντρα Στιούαρτ
.
Δείτε & αυτά:
–Τι παίζουν τα θέατρα στη Θεσσαλονίκη τώρα, κλικ εδώ.
–Οι νέες ταινίες της εβδομάδας, κλικ εδώ.
–Θέατρο Δάσους & Θέατρο Γης 2019: πρόγραμμα εκδηλώσεων, κλικ εδώ.
–Όλες οι θεατρικές παραστάσεις του καλοκαιριού 2019 – Πρόγραμμα παραστάσεων – Περιοδείες, κλικ εδώ.
.
–Θέατρο: Είδαμε & Σχολιάζουμε, κλικ εδώ.
–Συναυλίες: Είδαμε & Σχολιάζουμε, κλικ εδώ.
–Σινεμά: Είδαμε & Σχολιάζουμε, κλικ εδώ.
–Βιβλίο: Διαβάσαμε & Σχολιάζουμε, κλικ εδώ.
΄΄
–Κερδίστε προσκλήσεις – Βιβλία, κλικ εδώ.
.
Ακολουθήστε μας στα social media
Φωτογραφικό υλικό
