Ρεμπούτσικα, Δαβαράκης καταδικάζουν την περιοδεία Μποφίλιου – Χαρούλη με τα τραγούδια του Χατζιδάκι

Διχασμένος ο καλλιτεχνικός κόσμος με την αντίδραση του γιου του

Μια παγκόσμια περιοδεία – αφιέρωμα στους δύο κορυφαίους Έλληνες συνθέτες, Μάνο Χατζιδάκι και Μίκη Θεοδωράκη, με βασικούς ερμηνευτές τη Νατάσσα Μποφίλιου και τον Γιάννη Χαρούλη, έχει προκαλέσει έντονη αντιπαράθεση, πυροδοτώντας μια ευρύτερη συζήτηση για τα πνευματικά δικαιώματα και την αισθητική διαχείριση του έργου των μεγάλων δημιουργών.

Η Ρητή Άρνηση του Κληρονόμου Χατζιδάκι

Το επίκεντρο της διαμάχης βρίσκεται στην άρνηση του Γιώργου Χατζιδάκι, γιου και μοναδικού κληρονόμου του Μάνου Χατζιδάκι, να δώσει την άδεια για τη χρήση των έργων του πατέρα του.

• Λόγος Άρνησης: Ο Γιώργος Χατζιδάκις, μέσω της εταιρείας διαχείρισης SEED POINT, απέρριψε τη συγκεκριμένη πρόταση του Hellenic Music Ensemble και του καθηγητή του Berklee, Πάνου Λιαρόπουλου, καθώς «δεν ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές και την αισθητική» που ο ίδιος επιβάλλει για τη διαφύλαξη του έργου. Ο ίδιος τονίζει τη θεμελιώδη αρχή του πατέρα του να διατηρεί τον απόλυτο έλεγχο για τη διασφάλιση της καλλιτεχνικής αρτιότητας, ανεξαρτήτως οικονομικού οφέλους.

• Νομικές Ενέργειες: Παρά τη ρητή άρνηση, ο παραγωγός προχώρησε μονομερώς στην οργάνωση της περιοδείας μέσω βρετανικής εταιρείας, γεγονός που οδήγησε τον Γιώργο Χατζιδάκι σε νομικές ενέργειες.

Διχασμός στον Καλλιτεχνικό Κόσμο

Η στάση του Γιώργου Χατζιδάκι έχει διχάσει τον καλλιτεχνικό και πνευματικό κόσμο:

✅ Υπέρ της Στάσης του Κληρονόμου (Προστασία Αισθητικής & Ηθικό Δίκαιο)

Οι υποστηρικτές εστιάζουν στο ηθικό δικαίωμα του δημιουργού και του κληρονόμου να επιλέγουν πώς, πού και από ποιους θα παρουσιάζεται το έργο.

• Άρης Δαβαράκης (Στιχουργός): Χαρακτηρίζει την αφίσα ως «τουριστικής παραγωγής επιχείρηση» και κατηγορεί τους καλλιτέχνες και τον παραγωγό για καταπάτηση του πνευματικού δικαιώματος του μισού ρεπερτορίου, τονίζοντας ότι «Δεν μπορείς ν’ αρπάζεις με το έτσι θέλω τα τραγούδια του άλλου». Θέτει ζήτημα «ηθικού πλεονεκτήματος» των τραγουδιστών.

• Ευανθία Ρεμπούτσικα (Συνθέτρια): Εκφράζει την απόλυτη συμφωνία της, τονίζοντας την «πολύ λεπτή και ουσιαστική ποιότητα» της μουσικής του Χατζιδάκι που απαιτεί ιδιαίτερη φροντίδα και «μοναδικό αισθητικό κριτήριο». Καταγγέλλει ότι «δεν υπάρχει ούτε σεβασμός, ούτε ποιότητα, μόνο συμφέρον».

• Παναγιώτης Καλατζόπουλος (Συνθέτης): Επικεντρώνεται στην κακή αισθητική της αφίσας (που απεικονίζει την Ακρόπολη) και διερωτάται αν ο ίδιος ο Μάνος Χατζιδάκις θα συμφωνούσε με την παράσταση.

❌ Κατά της Στάσης του Κληρονόμου (Διάδοση Έργου & Πολιτιστική Κληρονομιά)

Οι αντίθετες φωνές κατηγορούν τον Γιώργο Χατζιδάκι για «σφικτή» διαχείριση που βάζει εμπόδια στη διάδοση του έργου, το οποίο θεωρούν πολιτιστική κληρονομιά.

• Θέμης Καραμουρατίδης (Συνθέτης/Συνεργάτης Μποφίλιου): Επισημαίνει ότι «όλες οι απαραίτητες νομικά άδειες είναι εξασφαλισμένες» για το εξωτερικό (Carnegie Hall, Όπερα Σίδνεϊ, κ.ά.) μέσω των Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης. Καταδικάζει τη διαχείριση του έργου από «ένα μυαλό», υποστηρίζοντας ότι «έπρεπε να υπάρχει επιτροπή» και ότι οι αντιδράσεις γίνονται για «εντυπωσιασμό της τοπικής κοινωνίας».

• Ζαχαρίας Ταρπάγκος (Σολίστ, Έκτακτο μέλος Ορχήστρας Χρωμάτων): Καταγγέλλει ότι ο κληρονόμος «βάζει εμπόδια στη διάδοση της μουσικής του» εδώ και 35 χρόνια και πως μεγάλα τμήματα του έργου παραμένουν στην αφάνεια. Θεωρεί αβάσιμη την επίκληση στην ποιότητα, καθώς την περιοδεία οργανώνει ο καθηγητής του Berklee, Πάνος Λιαρόπουλος. Επισημαίνει την αντίφαση να απαγορεύεται η συναυλία, ενώ το «Χάρτινο το Φεγγαράκι» παίζεται σε τηλεοπτική διαφήμιση μεγάλης εταιρείας με «midi ήχους μετριότατης ποιότητας», υπονοώντας ότι οι απαγορεύσεις σχετίζονται με οικονομικά κίνητρα.

Η Απάντηση της Εταιρείας Παραγωγής

Η βρετανική εταιρεία παραγωγής GTP Entertainment απάντησε στις αντιρρήσεις, υπογραμμίζοντας ότι:

• Νομική Κάλυψη: Οι αντιρρήσεις για τους καλλιτέχνες δεν έχουν νομική ισχύ εκτός Ελλάδας. Η διαχείριση των δικαιωμάτων δημόσιας εκτέλεσης σε χώρες του εξωτερικού γίνεται μέσω των αρμόδιων Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης (PROs), οι οποίοι έχουν εξασφαλίσει τις σχετικές άδειες βάσει διεθνών συμφωνιών.

• Πολιτιστική Σημασία: Η περιοδεία, με 21μελές σύνολο (Hellenic Music Ensemble) και μουσική διεύθυνση από τον Πάνο Λιαρόπουλο, αποτελεί τον «μεγαλύτερο φόρο τιμής» στους δύο συνθέτες των τελευταίων ετών και θα παρουσιαστεί σε εμβληματικούς χώρους, όπως το Carnegie Hall της Νέας Υόρκης και η Όπερα του Σίδνεϊ.

• CEO της GTP (Michel Boersma): Δήλωσε ότι δεν κατανοεί τη στάση του κληρονόμου, τονίζοντας ότι το υλικό είναι «έντιμη και καλλιτεχνικά σοβαρή προσέγγιση» και ότι η κληρονομιά Χατζιδάκι «πρέπει να ταξιδέψει στο εξωτερικό», εκφράζοντας τη λύπη του που «μπλοκάρεται ένα έργο που θα ωφελούσε την Ελλάδα».

Αυτή η υπόθεση αναδεικνύει τη λεπτή ισορροπία μεταξύ της προστασίας της αισθητικής και του ηθικού δικαιώματος του δημιουργού (που εκπροσωπεί ο κληρονόμος) και της ανάγκης διάδοσης της πολιτιστικής κληρονομιάς (που επικαλούνται οι καλλιτέχνες και ο παραγωγός) στο διεθνές κοινό.

🌍 Νομικό Πλαίσιο Πνευματικών Δικαιωμάτων: Ελλάδα vs. Εξωτερικό

1. Πνευματικό Δικαίωμα: Ηθικό vs. Περιουσιακό

Το πνευματικό δικαίωμα έχει δύο βασικές συνιστώσες, οι οποίες αντιμετωπίζονται διαφορετικά:

• α. Περιουσιακό Δικαίωμα (Economic Right): Αφορά την οικονομική εκμετάλλευση του έργου (αναπαραγωγή, διανομή, δημόσια εκτέλεση, μετάδοση κ.ά.).

  • Διαχείριση: Το δικαίωμα αυτό συνήθως μεταβιβάζεται σε εκδότες/παραγωγούς και διαχειρίζεται από Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης (ΟΣΔ), όπως η ΕΔΕΜ ή η Αυτοδιαχείριση στην Ελλάδα.

  • Διεθνώς: Αυτό είναι το δικαίωμα που πληρώνεται μέσω των PROs (Performance Rights Organizations) κάθε χώρας, όπως η ASCAP/BMI (ΗΠΑ) ή η PRS (Ηνωμένο Βασίλειο), βάσει διεθνών συμβάσεων αμοιβαιότητας (π.χ. Συμβάσεις Βέρνης και Ρώμης). Η εταιρεία παραγωγής της περιοδείας επικαλείται ακριβώς την εξασφάλιση αυτών των περιουσιακών δικαιωμάτων μέσω των διεθνών PROs.

• β. Ηθικό Δικαίωμα (Moral Right): Αφορά την προσωπική σχέση του δημιουργού με το έργο του: το δικαίωμα στην πατρότητα (αναγνώριση), και το δικαίωμα στη διατήρηση της ακεραιότητας του έργου (να μην αλλοιωθεί ή παρουσιαστεί με τρόπο που θίγει την τιμή του δημιουργού).

  • Διαχείριση στην Ελλάδα: Στην Ελλάδα (και γενικά στην Ευρώπη), το Ηθικό Δικαίωμα είναι ισχυρό, ανεκχώρητο και αμεταβίβαστο (Νόμος 2121/1993). Μετά τον θάνατο του δημιουργού, περιέρχεται στους κληρονόμους (εδώ στον Γιώργο Χατζιδάκι) και τους δίνει τη δυνατότητα να επιβλέπουν και να αποτρέπουν τη δημόσια παρουσίαση έργων που θίγουν την ακεραιότητά τους (όπως η αισθητική και η ποιότητα της παράστασης ή της αφίσας).

  • Διεθνώς (π.χ. ΗΠΑ/ΗΒ): Το Ηθικό Δικαίωμα είναι ασθενέστερο σε πολλές χώρες του κοινού δικαίου (Common Law), όπως οι ΗΠΑ, ή οι αντίστοιχες νομικές διατάξεις είναι πιο περιορισμένες ή εφαρμόζονται αυστηρότερα (π.χ. κυρίως σε εικαστικά έργα, λιγότερο στη μουσική). Αυτός είναι ο λόγος που η παραγωγή ισχυρίζεται ότι οι αντιρρήσεις του κληρονόμου «δεν έχουν νομική ισχύ» στις χώρες της περιοδείας.

2. Οι Οργανισμοί Συλλογικής Διαχείρισης (ΟΣΔ/PROs)

Η βασική διαφορά στην υπόθεση είναι ο ρόλος των ΟΣΔ/PROs:

3. Διεθνείς Συνθήκες

Η διεθνής προστασία βασίζεται σε σημαντικές συνθήκες :

• Σύμβαση της Βέρνης (1886): Καθιέρωσε την αρχή της εθνικής μεταχείρισης (οι πολίτες ξένων χωρών-μελών απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα με τους γηγενείς).

• Σύμβαση της Ρώμης (1961): Αφορά τα Συγγενικά Δικαιώματα (δικαιώματα ερμηνευτών/εκτελεστών καλλιτεχνών, παραγωγών φωνογραφημάτων κ.ά.).

• WIPO Treaties (WCT/WPPT): Εκσυγχρόνισαν το πλαίσιο για την ψηφιακή εποχή.

Αυτές οι συνθήκες επιτρέπουν στους ΟΣΔ/PROs να λειτουργούν διασυνοριακά, συλλέγοντας και διανέμοντας αμοιβές για τα περιουσιακά δικαιώματα σε παγκόσμιο επίπεδο, ακριβώς όπως υποστηρίζει η εταιρεία παραγωγής.

Η διαμάχη, επομένως, είναι μια κλασική σύγκρουση μεταξύ του ισχυρού ευρωπαϊκού (ελληνικού) Ηθικού Δικαιώματος και της πρακτικής διαχείρισης των Περιουσιακών Δικαιωμάτων στο διεθνές πλαίσιο.