Η Νίκη της Σαμοθράκης θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της ελληνικής τέχνης και το γνωστότερο άγαλμα της θεάς Νίκης.
Η Νίκη της Σαμοθράκης, ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα αριστουργήματα της ελληνιστικής γλυπτικής, βρέθηκε στο επίκεντρο της τελετής λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2024. Στο Σταντ ντε Φρανς, το αριστουργηματικό άγαλμα της Θεάς Νίκης εντυπωσίασε τον κόσμο, φέρνοντας την αίσθηση της αρχαίας ελληνικής τέχνης στη σύγχρονη εποχή. Η εμφάνιση της Νίκης της Σαμοθράκης στην τελετή λήξης ήταν ένα συγκλονιστικό πολιτιστικό γεγονός, που συνδύασε τη μεγαλουργία της αρχαιότητας με τη λαμπρότητα της σύγχρονης γιορτής του αθλητισμού.
Ποια είναι η Νίκη της Σαμοθράκης;
Η Νίκη της Σαμοθράκης εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου από το 1884, προσφέροντας στους επισκέπτες την ευκαιρία να θαυμάσουν ένα μοναδικό κομμάτι της αρχαίας τέχνης. Το άγαλμα είναι ένα από τα τρία φτερωτά αγάλματα της Νίκης που βρέθηκαν στον Ναό της Σαμοθράκης. Οι άλλες δύο εκτίθενται στο Μουσείο Kunsthistorisches Museum της Βιέννης (ένα ρωμαϊκό αντίγραφο) και στο αρχαιολογικό Μουσείο της Σαμοθράκης (το δεύτερο, βρέθηκε το 1949 από την αμερικανική αποστολή του Karl Lehmann και της Phyllis Williams-Lehmann).
Η ιστορία της Νίκης της Σαμοθράκης είναι συναρπαστική: βρέθηκε τμηματικά το 1863 από μια γαλλική αρχαιολογική αποστολή υπό την καθοδήγηση του Κάρολου Σαμπουαζό. Το άγαλμα μεταφέρθηκε στη Γαλλία το 1864 και εκτέθηκε για πρώτη φορά το 1866. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της μεταφοράς, υπέστη φθορές και χρειάστηκε να αναστηλωθεί, με πολλές από τις επισκευές να γίνονται μόνο τα τελευταία χρόνια.
Η Νίκη της Σαμοθράκης έχει ύψος 3,28 μέτρα με τα φτερά και 5,58 μέτρα με την πλώρη του πλοίου πάνω στην οποία είναι τοποθετημένη. Το άγαλμα, φιλοτεχνημένο πιθανόν γύρω στο 190 π.Χ., δημιουργήθηκε για να τιμήσει τη Θεά Νίκη και πιθανώς να αποδώσει φόρο τιμής σε μια σημαντική ναυμαχία. Στην αρχαιότητα, εκτιμάται ότι το άγαλμα ήταν τοποθετημένο στην πλώρη ενός πλοίου, δίνοντας την εντύπωση ότι μόλις είχε προσγειωθεί σε αυτό.
Το άγαλμα είναι κατασκευασμένο από λευκό παριανό μάρμαρο και παρουσιάζει τη Θεά Νίκη σε δυναμική στάση, πιθανώς να κρατά στεφάνι ή να χαιρετά. Το γλυπτό στερεωνόταν στην πλώρη ενός πλοίου από μάρμαρο Ρόδου, και οι ειδικοί εικάζουν ότι το άγαλμα σχεδιάστηκε να προβάλλεται κυρίως από την αριστερή πλευρά, καθώς αυτή είναι η πιο καλοδουλεμένη πλευρά του.
Η ιστορία του αφιερώματος παραμένει αντικείμενο συζήτησης. Παρά την πρώιμη εκδοχή ότι το αφιέρωσε ο Δημήτριος ο Πολιορκητής μετά από ναυμαχία στα ανοικτά της Κύπρου, οι περισσότερες θεωρίες σήμερα υποστηρίζουν ότι το έργο πιθανώς αφιερώθηκε από τους Ρόδιους για τη νίκη τους επί του Αντίοχου Γ΄ της Συρίας το 191 π.Χ.
Ανεύρεση
Το άγαλμα βρέθηκε τμηματικά, με τα πρώτα ευρήματα να περιλαμβάνουν τον κάτω κορμό και τα πόδια. Ο Σαμπουαζό αρχικά εκτίμησε λανθασμένα ότι κάποια από τα κομμάτια ανήκαν σε τύμβο και τα άφησε στη Σαμοθράκη. Το 1875, Αυστριακοί αρχαιολόγοι αναγνώρισαν τα τμήματα της πλώρης και ο Σαμπουαζό μπόρεσε τελικά να τα φέρει στο Λούβρο το 1879. Η συναρμολόγηση του αγάλματος ολοκληρώθηκε το 1884.
Το άγαλμα, μαζί με άλλα πολύτιμα εκθέματα του Μουσείου, απομακρύνθηκε το 1939 από το Λούβρο για λόγους ασφαλείας κατά τη διάρκεια του πολέμου και φυλάχθηκε στο Château de Valençay. Το 1950 ολοκληρώθηκε η συναρμολόγηση της δεξιάς παλάμης του αγάλματος, που είχε ανασυσταθεί από τμήματα που βρέθηκαν αργότερα.
Ποια ήταν η θεά Νίκη;
Η Νίκη ήταν θεά της ελληνικής μυθολογίας που προσωποποιούσε τη νίκη. Ήταν κόρη της Στύγας και του Πάλλαντα και είχε αδέλφια της το Κράτος, το Ζήλο και τη Βία.
Όταν επικράτησε η λατρεία του Δία ως αρχηγού των θεών, η Νίκη και τα αδέλφια της έγιναν ακόλουθοί του. Σύμφωνα με άλλο μύθο, η Στύγα πρόσφερε τα παιδιά της ως συμμάχους του Δία κατά την Τιτανομαχία. Ήταν η ηνίοχος των θεών, όπως συχνά απεικονίζεται. Συχνά επίσης εμφανίζεται με φτερά, σε αντίθεση με άλλες γυναικείες θεότητες, οι οποίες ήδη κατά την κλασική περίοδο εμφανίζονταν χωρίς φτερά. Στα ρωμαϊκά χρόνια ονομαζόταν Βικτόρια.
Η λατρεία της θεάς Νίκης περιελάμβανε πομπές, σπονδές και θυσίες για την ευμένειά της ενώ γίνονταν και ικεσίες προς τη Νίκη από τις ιέρειες των μαντείων. Αν η θεά απαντούσε στις παρακλήσεις των ιερειών τότε δινόταν και η απάντηση προς τον αιτούμενο του μαντείου
Στον Παρθενώνα υπήρχε ολόχρυσο άγαλμα της Νίκης, ενώ υπήρχε και ναός αφιερωμένος σε αυτήν, ο οποίος χτίστηκε γύρω στο 410 π.Χ. Αφιέρωμα των Αθηναίων προς αυτή τη θεά υπήρχε επίσης και στους Δελφούς. Στο χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία στην Ολυμπία, αναπαρίστατο και η Νίκη. Σύμφωνα με τον Παυσανία, το άγαλμα της Αθηνάς Νίκης αναπαριστούσε τη Νίκη χωρίς φτερά (Άπτερος Νίκη), που σήμαινε ότι το άγαλμα δε θα έφευγε ποτέ από την Αθήνα.
