Είδε και σχολιάζει η Πίτσα Στασινοπούλου για την Κουλτουρόσουπα
Το συγκεκριμένο έργο ενός συγγραφέα που αντιπροσωπεύει μία από τις δυνατότερες σύγχρονες πέννες σε έναν τομέα πενιχρότερο από ποτέ, παρότι έχει ανέβει ως παράσταση στο παρελθόν, κάποιοι ατυχείς δεν καταφέραμε να δούμε τότε, αρκούμενοι (με… ζήλεια) στα εγκωμιαστικά σχόλια των τυχερών… τα οποία δεν είχαμε κανένα λόγο να αμφισβητήσουμε ξέροντας τα σπουδαία δείγματα γραφής του εν λόγω δημιουργού, οπότε μόλις διαπιστώσαμε ότι επίκειται νέο ανέβασμα της καταξιωμένης πλέον παράστασης, σπεύσαμε με λαχτάρα στο θέατρο Artbox Fargani για την πρεμιέρα του «Μένγκελε» σε κείμενο Θανάση Τριαρίδη και σκηνοθεσία Παύλου Δανελάτου, δύο συντελεστών από τους αξιότερους που διαθέτει ο θεατρικός χώρος…
Όλα ξεκινούν (και τελειώνουν) μέσα στο κουπέ ενός βαγονιού όπου συνταξιδεύουν ένας μεσήλικας δημόσιος υπάλληλος και μια νεαρή ιστορικός, άγνωστοι μεταξύ τους… όταν κάποια βλάβη ακινητοποιεί το τρένο και προκειμένου να περάσει η ώρα μέχρι την αποκατάστασή της, αποφασίζουν να παίξουν ένα παιχνίδι ρόλων εμπνευσμένο από την πρόσφατη μελέτη της ιστορικού για τον περιβόητο Γιόζεφ Μένγκελε.. τον σατανικό γιατρό – επονομαζόμενο «άγγελο θανάτου»- που στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης οδήγησε χιλιάδες Εβραίους και κυρίως γυναίκες και παιδιά σε μαρτυρικό θάνατο, χρησιμοποιώντας τους ως πειραματόζωα για τις μελέτες του και εφαρμόζοντας πάνω τους διεστραμμένες τεχνικές γενετικών πειραμάτων… Στο παιχνίδι ο άνδρας αναλαμβάνει τον ρόλο του Μένγκελε και η γυναίκα τον ρόλο της Εσθήρ, μιας δεκάχρονης κρατούμενης Εβραιοπούλας, προσπαθώντας να αναπαραστήσουν ως φαντασίωση την μεταξύ τους σχέση στις τότε φρικιαστικές συνθήκες αιχμαλωσίας, σημαδεμένη από αλλόκοτη ερωτική έλξη συνάμα με πόνο και μίσος εκδίκησης, ωστόσο στην πορεία τα όρια πραγματικότητας και φαντασίωσης μπλέκονται επικίνδυνα και το αρχικά ανώδυνο παιχνίδι εξελίσσεται σε επώδυνο ψυχόδραμα με τραγικές συνέπειες…
Ένα σπουδαίο, δυνατό, ιδιοφυές κείμενο (+) του χαρισματικού Θανάση Τριαρίδη, που φέρει όπως όλα του τη χαρακτηριστική σφραγίδα του εγκεφαλικού- ψυχολογικού έργου, πάντα σε ανώτερα νοητικά επίπεδα κεντρίζοντας στο έπακρο το μυαλό του θεατή… που εδώ, με αφορμή ένα «καταραμένο» ιστορικό πρόσωπο, καλείται να προβληματιστεί βαθιά για τα κίνητρα, τις σκέψεις, τα αισθήματα, τα επιχειρήματα ενός διεστραμμένου επιστήμονα με ειδεχθή εγκληματική δράση, σε μια ιδιότυπη «απολογία» που ουδέποτε έλαβε χώρα καθώς ουδέποτε δικάστηκε, μένοντας κρυμμένος μέχρι τον θάνατό του… Ωστόσο ο συγγραφέας με το εμπνευσμένο εύρημα του παιχνιδιού ρόλων στο οποίο εμπλέκει θύτη και θύμα με σχέση ζωής και θανάτου, επιχειρεί μια φανταστική «δίκη» που δεν έγινε ποτέ πραγματικά ή ακριβέστερα ένα βαθύ ψυχογράφημα τραγικών ηρώων, επεκτείνοντάς το απρόβλεπτα πέρα από τα προφανή και πέρα από τα ιστορικά πλαίσια…
Όπου ο «χασάπης» Μένγκελε, προτάσσει κυνικά άλλοτε την… αγάπη ως κίνητρο «σώζοντας» παιδιά από τον θάλαμο αερίων, άλλοτε την υψηλή αποστολή με επιστημονικές ανακαλύψεις για το «καλό της ανθρωπότητας» επικαλούμενος σύγχρονες αντίστοιχες μεθοδεύσεις, άλλοτε τον οίστρο από τη δύναμη να επεμβαίνει στην ανθρώπινη φύση ως θεός… Από την άλλη το θύμα-πειραματόζωο που έχει υποστεί πρωτοφανή βία ανάμεικτη με διεστραμμένο ερωτισμό, διψά για εκδίκηση περνώντας στον ρόλο του θύτη και η μεταξύ τους μοιραία σχέση οδηγείται σε απανωτές εκρήξεις, όπου τα όρια παιχνιδιού και ρεαλισμού χάνονται οριστικά, αφήνοντας αναπάντητο μυστήριο για την ταυτότητα των δύο «άγνωστων» του τρένου και την βεβαιότητα ότι «ο άνθρωπος αποφεύγει να αντικρίσει τη φρίκη του είδους του», διαπιστώνοντας πόσο εύκολα ή αναιτιολόγητα μπορεί να ασκήσει ακόμα και κτηνώδη βία ως σύγχρονος «Μένγκελε»… Εν ολίγοις ένα έργο συγκλονιστικό με περίτεχνη γραφή, δαιδαλώδη νοητική διαδρομή, βαθύτατο νόημα με διαχρονική προβολή…
Όσον αφορά στη σκηνοθεσία του Παύλου Δανελάτου, δεν μπορούμε παρά να αποδώσουμε εξίσου σπουδαία εύσημα για την προσέγγισή του σε ένα δυσκολότατο εγχείρημα, όπου οι ακροβατικές ισορροπίες μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίωσης με συνεχείς με ταβάσεις μπαίνοντας στο παιχνίδι και βγαίνοντας από αυτό καθ’ όλη τη διάρκεια, κρατήθηκαν με θαυμαστή μαεστρία… όχι μόνο στην καίρια καθοδήγηση των ηθοποιών, αλλά κυρίως στην εξέλιξη της πολυσύνθετης- χαοτικής πλοκής στην οποία είναι πολύ εύκολο να χαθεί κανείς, «χτίζοντας» εξαιρετικά τις εντάσεις και κλιμακώνοντας ιδανικά την έκβαση μέχρι την τελική κορύφωση… Χωρίς τίποτα περιττό ή υπερβολικό ή εντυπωσιακό, κατάφερε να αποδώσει με έντονη αίσθηση ψυχολογικού θρίλερ, «ογκώδη» θεατρικότητα, εξαιρετικό σκηνικό ενδιαφέρον τα απαιτητικά τεκταινόμενα, παρασύροντας τον θεατή «ψυχή τε και σώματι» σε ένα γοητευτικό, παράδοξο, σκοτεινό ταξίδι, με όλες τις αισθήσεις και το μυαλό σε διαρκή εγρήγορση…
Βρήκαμε εξόχως θεατρικό τον τρόπο με τον οποίο ανέδειξε τα κομβικά σημεία και τις απανωτές θεαματικές ανατροπές, δημιουργώντας την πλέον ιδανική ατμόσφαιρα με συνδυασμό υπέροχων, μελετημένων φωτισμών, σκοταδιού και κατάλληλου ηχητικού περιβάλλοντος, που ως «σκηνική έκρηξη» κορύφωνε την ένταση της στιγμής… Μια ατμόσφαιρα στην οποία, πέραν των φωτισμών, των ήχων από συρμούς τρένων και της θαυμάσιας μουσικής με βαλς του Κουρτ Βάιλ ως συμβολικό σημείο αναφοράς της υπόθεσης, συνέβαλε καθοριστικά το φροντισμένο, υποβλητικό σκηνικό (Απόστολος Αποστολίδης) με προσεγμένες λεπτομέρειες, αναπαριστώντας το κουπέ ενός βαγονιού… όπου στο βάθος μια ενσωματωμένη οθόνη προβολής ως ευφυές «παράθυρο» έμοιαζε να διατρέχει την πορεία του τρένου τη νύχτα με ασπρόμαυρες εικόνες υπαίθρου και ρεαλιστική αίσθηση παραθύρου, παράλληλα με γοητευτική κινητικότητα… Μια εξαιρετικά δουλεμένη, μεστή, ατμοσφαιρική σκηνοθεσία με πυκνότητα νοήματος, άρτιο ρυθμό, καθηλωτικές στιγμές, ελκυστικές κορυφώσεις, που δεν επέτρεψε ούτε στιγμή χαλάρωσης στον θεατή…
Και τα επόμενα εύσημα, κερδισμένα επάξια για τις υποκριτικές τους επιδόσεις, ανήκουν βεβαίως στους δύο θαυμάσιους ηθοποιούς με το απόλυτο μεταξύ τους δέσιμο σε ένα εγχείρημα αξιώσεων, με το οποίο αναμετρήθηκαν και έφεραν άψογα σε πέρας, παραπέμποντας σε άρτιους επαγγελματίες με πολύχρονη σκηνική εμπειρία, παρά το νεαρό της ηλικίας!
Ο Δημήτρης Φραγκούλης ως «Μένγκελε» και ταξιδιώτης, εντυπωσίασε με την ακριβέστατη, καλοδουλεμένη, ωριμότατη υποκριτικά ερμηνεία του, που απέπνεε φυσικότητα, άνεση, στιβαρότητα, κύρος, σκηνικό εκτόπισμα, χωρίς ουδέποτε να καταφύγει σε υπερβολές ή ευκολίες «διαστροφής», αντίθετα έπεισε απόλυτα με μια σοβαρότητα αυθεντική, αφήνοντας έντεχνα να αναδειχθούν με πάθος οι βαθιές ρωγμές του χαρακτήρα…
Η Πωλίνα Βασιλειάδου ως «Εσθήρ» και ταξιδιώτισσα, ανταποκρίθηκε επίσης θαυμάσια στις δύσκολες απαιτήσεις του διπλού ρόλου, άλλοτε με αμεσότητα, φυσική χάρη, ευγένεια στο παρόν του ταξιδιού κι άλλοτε με περίσσεια ένταση, τραγικότητα, δυνατό συναίσθημα στο αποτρόπαιο παρελθόν της φαντασίωσης, ισορροπώντας στην «κόψη του ξυραφιού» με επαγγελματισμό κι ευαισθησία, ενόσω μεταπηδούσε ακαριαία και κατ’ επανάληψη από το τώρα στο τότε με πλήρη μεταστροφή συναισθημάτων και χαρακτήρων…
Και σε αυτό συνίσταται το σπουδαίο τους κατόρθωμα, καθώς καλούνταν όχι μόνο να μπαινοβγαίνουν διαρκώς σε ετερόκλητους έως διαμετρικά αντίθετους ρόλους, αλλά από ένα σημείο και μετά όφειλαν να πείσουν για τη σύγχυση ταυτοτήτων και την περίεργη μυστηριώδη «ταύτιση», ως υποκριτική πρόκληση υψηλών απαιτήσεων και μπράβο τους!
Εντοπίζοντας ελάχιστα «θολά» σημεία (- ) στο εξαίρετο σύνολο, θα παρατηρούσαμε σε επίπεδο συγγραφής κάποια φλυαρία που ίσως μπορούσε να περιοριστεί χωρίς καμία επίπτωση και επίσης ένα έλλειμα «καθαρότητας» στον τελικό στόχο που μένει ελαφρώς «μετέωρος» στον αέρα, κάτι που επηρέασε και το σκηνοθετικό φινάλε, μάλλον αδύναμο και ασαφές σε σύγκριση με τα καθηλωτικά που προηγήθηκαν…
Στο «δια ταύτα» της ουσίας (= ) ένα είναι βέβαιο ο θεατής αποχωρεί συνεπαρμένος από μια σπουδαία παράσταση σε όλα τα επίπεδα που του προσέφερε ποιοτική τροφή για σκέψη, αναζητώντας… εναγωνίως συνομιλητές να την μοιραστεί! Ή αλλιώς η πλήρης δικαίωση της θεατρικής τέχνης..
Βαθμολογία:
7,4/10
Υπόκλιση ηθοποιών, σκηνοθέτη και σκηνογράφου από τη πρεμιέρα στο Φαργκάνη
ΦΑΡΓΚΑΝΗ
«Μένγκελε» του Θανάση Τριαρίδη.
Αποδεικνύει πως η βία δε χρειάζεται κίνητρο, αρκεί μόνο η συνείδηση ότι μπορείς να την ασκήσεις. Και όπως λέει ο Μ στο έργο: «Οι άνθρωποι πολλές φορές αποφεύγουμε να αντικρίσουμε τη φρίκη του είδους μας…»
Σκηνοθεσία: Παύλος Δανελάτος. Ερμηνεύουν: Δημήτρης Φραγκούλης, Πωλίνα Βασιλειάδου.
Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Από 2 Δεκεμβρίου. Σάββατο στις 9:00μ.μ., Κυριακή στις 9:00μ.μ.
-Αναλυτικές πληροφορίες για τη παράσταση θα βρείτε εδώ.
