Ψυχογραφώντας Θεατρικές παραστάσεις, Κινηματογραφικές ταινίες, Τηλεοπτικές σειρές, Πέρα απ’ αυτό που βλέπεις (Κάθε Τρίτη & Παρασκευή).
Είναι πολλά τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, που ακόμα και όταν ενηλικιώνονται παραμένουν στη φυλακή στην οποία έχουν μπει χωρίς να το θέλουν και στην οποία παραμένουν επειδή φοβούνται να διαφοροποιηθούν από τη μητέρα τους. Κάποιοι παίκτες, σύμφωνα με τον Eric Berne, εγκαταλείπουν εύκολα ή γρήγορα το παιχνίδι, ενώ κάποιοι άλλοι είναι επίμονοι και σταματούν μόνο αν φτάσουν ως το τέλος. Και σε αυτό το παιχνίδι οι ρόλοι του θύτη και του θύματος εναλλάσσονται διαρκώς.
Γράφει η Νέλη Βυζαντιάδου για την Κουλτουρόσουπα.
Το ζέσταμα
Διαβάζοντας την υπόθεση αυτής της παράστασης αποφάσισα ότι έπρεπε οπωσδήποτε να τη δω. Η προοπτική μιας συνάντησης επί σκηνής δύο αντρών που διεκδικούν την ίδια γυναίκα είναι πάντα μια πρόκληση. Στο μυαλό μου είχε αρχίσει ήδη να στήνεται το παιχνίδι μεταξύ τους και οι ρόλοι του θύτη και του θύματος έπαιρναν θέση.
Αντικρίζοντας το σκηνικό πρόσεξα με ενδιαφέρον τα παιχνίδια που ήταν τοποθετημένα σε ένα κεντρικό τραπεζάκι. Ένα σκάκι, αυτοκινητάκια και μινιατούρες ανθρώπων. Παιχνίδια που παραπέμπουν στα παιδικά μας χρόνια, παιχνίδια που δεν σταματούν να προσελκύουν και μεγάλους που δεν έπαψαν να βρίσκουν δελεαστική την ιδέα του παιχνιδιού σε κυριολεκτικό και συμβολικό επίπεδο.
Η δράση
Αν και ο Δημήτρης Χορν, ο οποίος είχε παίξει με τον Αλέκο Αλεξανδράκη τη συγκεκριμένη παράσταση, είχε πει ότι το έργο αυτό δεν προσφέρεται για ανάλυση καθώς ο φόβος μήπως προδώσεις τα μυστικά, τα τεχνάσματα και τα απρόοπτα επιβάλλουν τη σιωπή, διαπίστωσα από τις πρώτες κιόλας στιγμές πως υπήρχε πολλή τροφή για σκέψη και ακόμα περισσότερη για ανάλυση.
Ο Άντριου Γουάικ προσκαλεί το ΜίλοΤιντλ, τον εραστή της γυναίκας του στο σπίτι του. Ο δεύτερος δέχεται την πρόσκληση και εμφανίζεται χωρίς φόβο μπροστά στο σύζυγο της γυναίκας που αγαπά και θέλει να παντρευτεί. Το παιχνίδι ξεκινά πολύ δυνατά, λέω μέσα μου και σκέφτομαι αμέσως τα παιχνίδια που παίζουν οι άνθρωποι έτσι όπως τα περιγράφει ο EricBerneστη θεωρία του. Ένα παιχνίδι, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι μια διαρκής σειρά συμπληρωματικών συνδιαλλαγών που εξελίσσονται προς ένα καλά καθορισμένο και προβλέψιμο αποτέλεσμα. Πρόκειται για μια σειρά κινήσεων που ενέχουν κάποια παγίδα. Στη σκέψη της παγίδας θυμάμαι πως sleuth σημαίνει παρακολουθώ, προκαλώ, σέρνω. Ποια να είναι άραγε η παγίδα που στήνει ο απατημένος Άντριου στον εραστή της γυναίκας του;
Στην αρχή ο Άντριου παρουσιάζεται εγκρατής και πολιτισμένος σε σημείο που αναρωτιέμαι αν πραγματικά θέλει να ξεφορτωθεί τη γυναίκα του και είναι έτοιμος να δηλώσει ευγνωμοσύνη απέναντι στο Μίλο που θα διευκολύνει την πραγματοποίηση της επιθυμίας του. Αρχίζω μάλιστα να υποθέτω ότι οι δύο άντρες θα συνεργαστούν μεταξύ τους προκειμένου να πετύχει κάθε ένας τους αυτό που χρειάζεται για να είναι ευτυχισμένος.Θα ήταν πολύ πρωτότυπο να παρακολουθήσω τη συμμαχία δύο αντρών απέναντι στη γυναίκα που μοιράζονται. Θα αποτελούσε υπέρβαση να ακούσω τον άντρα της να δηλώνει ανακουφισμένος που επιτέλους βρέθηκε ένας άλλος άντρας να ζήσει με τη γυναίκα που ο ίδιος έχει πλέον βαρεθεί.
Ο συγγραφέας έχει άλλη άποψη. Βάζει τους δύο άντρες τον ένα απέναντι στον άλλον σα να βρίσκονται σε ένα πεδίο μάχης. Μια μάχη που δεν έχει προγνωστικά καθώς τα πάντα ανατρέπονται από στιγμή σε στιγμή. Δυο άντρες που δε διστάζουν να συγκρουστούν ανοιχτά και το επόμενο λεπτό να γελάσουν μαζεύοντας δυνάμεις για τη σύγκρουση που θα ακολουθήσει. Γιατί έτσι είναι τα παιχνίδια. Κάθε ένας θέλει να κερδίσει. Κάθε ένας θέλει να επιβληθεί στον άλλον. Κάθε ένας θέλει να έχει την τελευταία λέξη. Και για να γίνει αυτό πρέπει να παίξουν. Να παίξουν με την έννοια των ψυχολογικών παιχνιδιών του EricBerne. Να παίξουν όχι για να διασκεδάσουν και να απολαύσουν. Να παίξουν για να εδραιωθούν σε μια θέση που επιλέγουν ως την καλύτερη για τους ίδιους. Κάθε παιχνίδι, σύμφωνα με τη θεωρία του EricBerne, μοιάζει επιφανειακά με ένα σύνολο λειτουργιών αλλά μετά την έκβαση γίνεται ολοφάνερο πως οι λειτουργίες ήταν στην πραγματικότητα ‘μανούβρες’. Με άλλα λόγια δεν ήταν ειλικρινείς χειρονομίες αλλά κινήσεις στα πλαίσια ενός παιχνιδιού. Αυτό το τελευταίο αποδεικνύεται περίτρανα με τις μανούβρες του ενός και του άλλου στη σκηνή. Μια ο ένας, μια ο άλλος στήνουν παγίδες και αφιερώνονται σε μελετημένες κινήσεις με στόχο να είναι νικητές.
Ο Άντριου και ο Μίλο αλλάζουν διαρκώς ρόλους. Τη μια είναι θύτες, την άλλη θύματα. Τη μια κυρίαρχοι, την άλλη υποταγμένοι. Τη μια θαρραλέοι, την άλλη δειλοί. Ο προδομένος γίνεται με μεγάλη ευκολία δήμιος όπως υποστηρίζει ο Aldo Carotenuto. Κι όπως λέει ο ίδιος ‘ο εγκαταλειμένος είναι ένας αληθινός επιζών, ένας μάρτυρας της καταστροφής αλλά και θύμα της συντριβής που έχει συντελεστεί στο εσωτερικό της ψυχής του’. Το παιχνίδι μεταξύ τους διαρκές και γεμάτο εκπλήξεις. Ένα παιχνίδι που χαρακτηρίζεται από το στοιχείο της εμμονής, ένα βασικό στοιχείο των παιχνιδιών που παίζουν οι άνθρωποι. Κάποιοι παίκτες εγκαταλείπουν εύκολα ή γρήγορα το παιχνίδι, ενώ κάποιοι άλλοι είναι επίμονοι και σταματούν μόνο αν φτάσουν ως το τέλος. Και το παιχνίδι που παίζουν αυτοί οι επίμονοι παίκτες ονομάζεται από τον EricBerne ‘παιχνίδι τρίτου βαθμού’. Είναι το παιχνίδι που παίζεται για πάντα, ένα παιχνίδι ζωής και θανάτου που καταλήγει συνήθως στο χειρουργείο, το δικαστήριο ή το νεκροτομείο. Ένα τέτοιο παιχνίδι παρακολούθησα κι εγώ ανάμεσα στους δύο πρωταγωνιστές. Ένα παιχνίδι που έφτασε στο τέρμα του για να δώσει απάντηση στο ερώτημα του Μάριου Πλωρίτη: «Όταν το αντικείμενο δεν είναι πια οι μηχανές και τα προβλήματα αλλά οι άνθρωποι, τότε ως πού μπορεί να φτάσει;».
Το κλείσιμο
Συμπληρώνοντας σχεδόν τρεις ώρες από τη στιγμή που είχα μπει στην αίθουσα του θεάτρου Αριστοτέλειον, ένιωθα κουρασμένη. Η κούραση αυτή δεν είχε να κάνει τόσο με την ακινησία για τόσες ώρες όσο με την ψυχική επένδυση που είχε προηγηθεί σε αυτό που είδα. Άλλωστε ένα παιχνίδι είναι κουραστικό. Θα χρειαζόμουν καθαρό αέρα και μια μεγάλη βόλτα για να βάλω σε σειρά τις σκέψεις μου και να ξεκουραστώ. Αυτό που σίγουρα σκεφτόμουν περπατώντας ήταν και πάλι τα λόγια του ειδικού στα παιχνίδια που παίζουν οι άνθρωποι, του EricBerne: «Οι άνθρωποι διαλέγουν για φίλους, συνεργάτες και οικείους άλλους ανθρώπους που παίζουν τα ίδια παιχνίδια. Έτσι ο τρόπος με τον οποίο κάποιος συμπεριφέρεται σε ένα συγκεκριμένο κύκλο φαίνεται αρκετά ξένος στα μέλη ενός διαφορετικού κύκλου. Αντίστοιχα αν κάποιο μέλος ενός κοινωνικού κύκλου αλλάξει τα παιχνίδια του, θα απομακρυνθεί, αλλά θα τον καλωσορίσουν σε κάποιον άλλο κοινωνικό κύκλο. Αυτή είναι η προσωπική σημασία των παιχνιδιών».
ΔΕΙΤΕ ΚΑΙ ΑΥΤΟ:
Τετάρτη 14 Δεκεμβρίου, ώρα 18.00: «Το κουβάρι της αγάπης»: διαδραστική ομιλία της Νέλης Βυζαντιάδου στο θέατρο Αυλαία με ελεύθερη είσοδο
.
“Μαθήματα στη γλώσσα της αγάπης”:
(πληροφορίες και online αγορά, εδώ)
.
Ακολουθήστε το Kulturosupa.gr στα social media