«Το ταξιδιωτικό μου χνάρι»…
Γράφει η Ελένη Γιαννακίδου* για την Κουλτουρόσουπα (+photos)
Για όλους εμάς γέννημα – θρέμμα θεσσαλονικείς ή όσοι αγαπήσαμε αυτή την πόλη και θελήσαμε να ζήσουμε εδώ και να στήσουμε τα σπιτικά μας, όταν λέμε Άνω Πόλη εννοούμε την περιοχή από Ολυμπιάδος και προς τα πάνω… Να ξεκινάμε δηλαδή λίγο πιο κάτω απ το Τσινάρι ή στην άλλη πλευρά απ’ το σπίτι του Πασά και ν αρχίσουμε ν ανεβαίνουμε… Κι όσο ανεβαίνουμε τόσο θα βρίσκουμε γωνιές και μέρη που θα μας γυρνούν πίσω νοσταλγικά σε περιόδους που πηγαίναμε εκεί κι αγναντεύαμε, εκεί που δίναμε και παίρναμε τα πρώτα μας φιλιά, που περπατούσαμε χέρι -χέρι με το ταίρι μας αλλά και που κλείναμε ραντεβού στα ταβερνάκια με ζωντανή μουσική και πολύ ρεμπέτικο, να τραγουδήσουμε, να φάμε καλά και να γλυκάνουμε νου και πνεύμα ψιθυρίζοντας μελωδίες που έγιναν σουξέ προτού καν να γεννηθούμε, κι έπειτα πάνω στον Πύργο του Τριγωνίου να καθίσουμε και να χαζεύουμε από ψηλά την πόλη
Είχα την τύχη ως φοιτήτρια να μένω στην Κασσάνδρου και ν αγναντεύω απ’ το μπαλκόνι μου τη Μονή Βλατάδων και τα Κάστρα … Θυμάμαι πως τότε, τη δεκαετία του 90, τα Κάστρα για μας τους φοιτητές ήταν τόπος που σίγουρα μια φορά τη βδομάδα θα πηγαίναμε για να διασκεδάσουμε στα Σούρτα – Φέρτα, το ρεμπετάδικο στο πλακόστρωτο πριν την Πορτάρα, ν ακούσουμε κιθάρα και μπουζουκάκι στα κουτούκια μέσα στα Τείχη, με τα τραπεζάκια να είναι και κατά το μήκος τους, δηλαδή να κάθεσαι στο τραπέζι και το χέρι σου ν ακουμπά το τείχος αλλά και, όταν έρχονταν οι συγγενείς, εκεί στη Λεωφόρο του Όχι, έξω απ τα τείχη, για να τρώμε έχοντας όλη την πόλη στα πόδια μας… Σήμερα τα πράγματα έχουν κάπως αλλάξει, μαγαζιά κλείσανε άλλα άλλαξαν στυλ κι όνομα, πολλά παρέμειναν ανέπαφα στο χρόνο…
Μου αρέσει πολύ να αφήνουμε το αυτοκίνητο κοντά στο Τούρκικο προξενείο, και να ανεβαίνουμε την Αποστόλου Παύλου. Τώρα ο δρόμος έγινε λιθόστρωτος και, όταν συναντάμε ανοιχτωσιές με τα πλατάνια και τα ταβερνάκια πλάι τους, νομίζω πως βρίσκομαι σ άλλη πόλη κι εποχή, ξεχνώ την μεγαλούπολη και χάνομαι στα στενά… Φτάνουμε στην πλατεία Καλλιθέας… Εκεί πια είναι κοινό μυστικό, νέοι με μπύρες στο χέρι εμφανίζονται απ τα γύρω στενά ή καθισμένοι στα καφενεδάκια δροσίζονται και περνάνε ανέμελα τα βράδια τους… Στην γραφική επίσης πλατεία Τερψιθέας, υπάρχει κι ο οκταγωνικός Τουρμπές του Μουσά πασά, αναστηλωμένο πια μνημείο που φανερώνει την αγάπη των Δερβίσιδων για την περιοχή αυτή και αποτελεί όμορφο αρχιτεκτονικό στολίδι της περιόδου της Οθωμανικής κυριαρχίας. Απ τον άλλο πάλι δρόμο, στρίβοντας απ την Ευαγγελίστρια και ανεβαίνοντας την οδό Ελένη Ζωγράφου συναντάμε το Ισλαχανέ, πολυχώρο πολιτισμού σήμερα, χώρος εκπαίδευσης μαθητών στις επαγγελματικές τέχνεςτην περίοδο της Οθωμανικής κατοχής .
Πιο Ψηλά περνάμε από το Νοσοκομείο «Άγιος Δημήτριος», οθωμανικό κτίσμα των αρχών του 20ου αιώνα ονομαζόμενο Νοσοκομείο Χαμιδιέ και κάπου εκεί, πίσω απ το Νοσοκομείο, αντικρύζουμε κρυμμένους τους κήπους του Πασά, έναν χώρο μυστηριακό, κατά πως λέει η παράδοση, με πέτρινα συμπλέγματα που παραπέμπουν σε τεκτονικές τελετές των πλούσιων Οθωμανών, με συντριβάνι και νερά που έτρεχαν άλλοτε και κατέληγαν σε στέρνες και στοές και επικοινωνούσαν μ άλλα κομβικά σημεία υπογείως της πόλης μας. Όλο τούτο το ενεργειακό τοπίο σε συνδυασμό με την πέτρα που κυριαρχεί σ όλα τα σημεία της Άνω Πόλης, με παλιές Πλατείες, Βρύσες και Συνοικίες, καθιστά την περιοχή αυτή της Θεσσαλονίκης τόπο θελκτικό για όλους εκείνους που αναζητούν φύση, θρύλους, παραδόσεις και πλούσια Ιστορία.
Φτάνοντας στα Κάστρα νιώθω πως είμαι σ ένα όμορφο χωριό με τα λιθόστρωτά του, τα μαγαζάκια του, άλλα διαχρονικά ταβερνεία κι άλλα με πειραγμένη κουζίνα και ψαγμένες μουσικές, που κατακλύζονται από κόσμο συνήθως το βραδάκι, με κατοικίες με λουλούδια και παρτέρια στις αυλές, με σπίτια κολλημένα στα τείχη, με οικίες που παραπέμπουν στην περίοδο της τουρκοκρατίας με τα χαρακτηριστικά χαγιάτια, με ανοίγματα που βλέπουν κάτω στην πόλη και στη θάλασσα και φυσικά απ την κεντρική πλατεία των Τριών Ιεραρχών, αν στρίψουμε δεξιά και συνεχίσουμε, φτάνουμε στο Επταπύργιο, το γνωστό μας Γεντικουλέ. Απέναντί του υπάρχει ένα όμορφο καφέ με αυλή κι ένα ταβερνάκι να ησυχάζει λίγο ο νους και να ξεκουράζεται το κορμί μετά από τόση ανάβαση
Μπαίνουμε στο Επταπύργιο, τις άλλοτε φυλακές της πόλης που λειτούργησαν ως χώρος σωφρονισμού στα τέλη του 19ου αιώνα, έκλεισαν το 1989 και πλέον ο χώρος λειτουργεί ως Μουσειακός. Βρισκόμαστε σ έναν προθάλαμο όπου αριστερά του ένας διάδρομος αποτελείται από τα κελιά, τα μπάνια και τους χώρους εστίασης και που οδηγεί δεξιά στην εκκλησία του Αγίου Ελευθερίου. Μαθαίνω πως εκεί, ανήμερα στη γιορτή του Αγίου, η εκκλησία ανοίγει στο κοινό, γίνεται λειτουργία και τρισάγιο για όλους εκείνους που φυλακίστηκαν και πέθαναν εκεί, ενώ οι απόγονοί τους μοιράζουν κόλλυβα και γλυκά για την συγχώρεση ή ανάπαυση της ψυχής αυτών. Πολιτικοί κρατούμενοι, βαρυποινίτες, μικροπαραβάτες του νόμου, πολλών ειδών ήταν οι κρατούμενοι σ αυτές τις φυλακές. Βλέπουμε τους χώρους απομόνωσης, τον χώρο που αυλίζονταν οι κρατούμενοι, τους περιβόλους, το Διδασκαλείο, τους ψηλούς τετράγωνους πύργους, τα φρουραρχεία. Σκληρή φυλακή μάς λένε οι κάτοικοι της περιοχής. Παράξενο αλλά το πληροφορηθήκαμε κι αυτό, πως δηλαδή παλιά, στην είσοδο του Φρουρίου ψηλά, υπήρχε ένα γλυπτό κεφάλι λιονταριού κι αυτό αντίκρυζαν όσοι έμπαιναν στα κελιά του. Σαν αγρίμια λοιπόν ήταν οι έγκλειστοι στο Γεντίκουλέ για την κοινωνία. Αργότερα, μετά από χρόνια, αφού είχαν εκτίσει την ποινή τους, καθώς έβγαιναν πια σωφρονισμένοι απ την ίδια είσοδο, αντίκρυζαν ένα αρνί, έτσι δηλαδή είχε καταφέρει να τους αλλάξει η φυλακή, να τους κάνει πια φιλήσυχους ανθρώπους…. Κάποτε ο τόπος αυτός, το ψηλό φρούριο των επτά πύργων, ήταν τόπος σωφρονισμού και μαρτυρίου συνάμα, σήμερα εκτός από τόπος μνήμης, είναι και χώρος Πολιτισμού αφού εκεί λαμβάνει χώρα και το φεστιβάλ Επταπυργίου με πλήθος εκδηλώσεων .
Έξω απ το Επταπύργιο, στα σκαλιά του και περιμετρικά των τειχών του, οι νέοι κυρίως φοιτητές περνούν εκεί τα έναστρα βράδια τους συζητώντας, παίζοντας κιθάρα ή βγάζοντας selfie. Δεν ξέρω αν οφείλεται στην οικονομική κρίση ή στην ανάγκη των ανθρώπων να βρίσκονται έξω και πιο ανέμελοι αλλά η εικόνα αυτή των νέων έξω από μνημεία, σε πλατείες, και ειδικά στον Πύργο του Τριγωνίου με θέα όλη την πόλη, να ταξιδεύουν και να ονειρεύονται με τους συνομήλικούς τους συζητώντας, μου αρέσει πολύ…. Παρατηρώ και τις πιο μεγάλες ηλικίες ανθρώπων και τα ζευγάρια που κάθονται στα τραπεζάκια του πλακόστρωτου κατά μήκος των τειχών να πίνουν τα ποτά τους κι ως άλλοι παρατηρητές, θέλοντας και μη, να μετέχουν σ όλο αυτό το σκηνικό, βγαλμένο λες από παραμύθι, αφήνοντας για λίγο τους γρήγορους ρυθμούς και το άχαρο του γκρίζου με το οποίο έχουν δομηθεί όλες πια οι μεγαλουπόλεις.
.Επιθυμούμε να κατηφορίσουμε απ το Τσινάρι, αυτή τη γειτονιά της πόλης που παίρνει την ονομασία της απ την τούρκικη λέξη Τσινάρ δηλαδή πλατάνι.
Θυμάμαι παλιά πως σ αυτή την περιοχή βρισκόταν πλήθος μαγαζιών, κυρίως ταβερνάκια, και όλη η ατμόσφαιρα παρέπεμπε σε νησί. Μάλιστα δεν υπήρχε ντόπιος ή τουρίστας που να μην την επισκεπτόταν. Δυστυχώς σήμερα έχασε την αίγλη της αλλά κάποια σταθερά σημεία της γειτονιάς υπάρχουν, όπως το παραδοσιακό ομώνυμο ταβερνάκι Τσινάρι με τα τραπεζάκια του κάτω απ τα δέντρα…
.
.
Ίσως και να πρόκειται και για το μοναδικό καφενεδάκι που σώζεται ατόφιο απ την περίοδο της τουρκοκρατίας στην πόλη. Αν χαθείς στα λιθόστρωτα στενά του Τσιναρίου, θα βρεθείς σε Βυζαντινές κρήνες, σ όμορφα αδιέξοδα, σε γραφικά πολύχρωμα διώροφα κτίσματα που τώρα στεγάζουν ομάδες Τέχνης, Θεάτρου και Ζωγραφικής αλλά και σε Εκκλησιές όπως αυτή της Αγίας Αικατερίνης, ένα κόσμημα αρχιτεκτονικό του 14ου αιώνα. Φθάνουμε κατηφορίζοντας στο Διοικητήριο, σήμερα Υφυπουργείο Μακεδονίας-Θράκης, αυτό το κτίριο που ως δια μαγείας σώθηκε απ την πυρκαγιά του 1917, δημιούργημα όπως και πολλά άλλα αριστουργήματα αρχιτεκτονικής του Ποζέλι, και βρισκόμαστε στο κέντρο της Πόλης και στη Ρωμαϊκή Αγορά να κεραστούμε σπιτικές λεμονάδες και να δροσιστούμε σ ένα απ τα μαγαζάκια τριγύρω, να φάμε αλίπαστα και αλλαντικά στα μπακαλοταβερνεία, να πιούμε χαλαρά φραπεδιές και ν αγναντεύουμε τα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου ακούγοντας μουσική ή διαβάζοντας κάποιο βιβλίο….
ΘΑΜΠΑ ΚΑΙ ΣΚΟΤΕΙΝΑ ΣΗΜΕΙΑ
Παρόλο που η Θεσσαλονίκη είναι απ τις πόλεις που «περπατιούνται», οι περισσότεροι από μας για να πάμε στα Κάστρα παίρνουμε το αυτοκίνητό μας. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά παρκάρουμε και μπροστά στο μαγαζί που θέλουμε να καθίσουμε. Σκέψου λοιπόν, πόσο πιο άσχημη γίνεται η εικόνα να ψάχνεις ώρες να παρκάρεις τεστάροντας τις αντοχές σου και ρισκάροντας την ακεραιότητα του οχήματός σου στα στενά για μια θέση και, πόσο χάλια νιώθεις, όταν βρίσκεις τραπεζάκι με θέα τα τείχη κι έρχεται ο άλλος και παρκάρει μπροστά σου. Αυτόματα όλη η αίσθηση του βυζαντινού -μεσαιωνικού στοιχείου πάει περίπατο…. Σκέφτομαι αυτόματα άλλες Καστροπολιτείες ή Ιστορικά Κέντρα πόλεων άλλων χωρών που έχω επισκεφτεί και θλίβομαι με την εικόνα της δικής μας πόλης… Δεν ξέρω πόσο θα βοηθούσε μια ενίσχυση των μικρών αστικών λεωφορείων ως προς τα δρομολόγιά τους προς την περιοχή ή η απαγόρευση κυκλοφορίας οχημάτων, πλην αυτών των μονίμων κατοίκων, μέσα στα τείχη…. Το σίγουρο πάντως είναι πως, αν υιοθετούσαμε κι εμείς ως πολίτες άλλη συμπεριφορά, κι αν αφήναμε για λίγο τη βολή μας και περπατούσαμε περισσότερο την πόλη μας, αναμφίβολαη τελευταία θα μας αποζημίωνε στο πολλαπλάσιο με την αποκάλυψη των κρυμμένων φυσικών ομορφιών της… Γιατί λοιπόν στερούμε απ τους εαυτούς μας, όταν βέβαια είναι αυτό εφικτό, μιας τέτοιας περιηγητικής απόλαυσης;
ΕΣΤΙΑΣΕΙΣ
Γιατί να επισκεφτείς την Περιοχή
1 Για να απολαύσεις συναυλίες, αρχαίες τραγωδίες και άλλες εκδηλώσεις στο Επταπύργιο, στο Θέατρο Δάσους και στο Θέατρο Γης στα ομώνυμα Φεστιβάλ του Καλοκαιριού.
2 Για να επισκεφτείς τον ζωολογικό κήπο στο δάσος του Σέιχ Σου, να περπατήσεις το περιαστικό δάσος ανάμεσα στα πεύκα και τους κέδρους και, αν θελήσεις, να κάνεις στάση για καφεδάκι και παγωτό στα καφέ της περιοχής. To βράδυ πολύς κόσμος επιλέγει αυτή τη περιοχή για να πιει το ποτό του και να διασκεδάσει.
.
.
3 Για να προσκυνήσεις σε ναούς ιστορικούς όπως τη Μονή Βλατάδων, το Ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών του 14ουαιώνα, την εκκλησία του Αγίου Νικολάου του Ορφανού, κτίσμα της Παλαιολόγειας περιόδου και το Ναό του Αποστόλου Παύλου στη Λεωφόρο του Όχι για να πάρεις ευλογία απ το Αγίασμα. Ο Απόστολος Παύλος με τον Άγιο Σύλλα πέρασαν από κει γύρω στο 50 μ.Χ και δίδαξαν τους κατοίκους. Πολλοί Εθνικοί τότε έγιναν χριστιανοί. Tον Ιούνιο λαμβάνουν χώρα και πλήθος εκδηλώσεων στην Άνω πόλη προς τιμήν των Αποστόλων.
4 Για να καταλάβεις την ιστορική συνέχεια της Θεσσαλονίκης. Από την περιοχή του Πύργου του Τριγωνίου με καθαρό ορίζοντα διακρίνονται όλα τα μνημεία του Ιστορικού Ιστού της Πόλης, η ξεκάθαρη οργανωμένη ρυμοτομία της, η πόλη που αναπτύσσεται εντός κι εκτός των Τειχών και μπορείς να δεις απέναντι ακόμη και τον Όλυμπο. Μα κι η ίδια η εικόνα του οικισμού της Άνω Πόλης ακόμη και με μια μόνο περιήγηση φανερώνει την πολυπολιτισμικότητα της περιοχής και το πλήθος των επιρροών που δέχτηκε από τη Ρωμαϊκή, Βυζαντινή, φράγκικη κι Οθωμανική περίοδο…
Επίλογος
Κυριακή μεσημέρι, κλέβουμε λίγο ελεύθερο χρόνο κι ανεβαίνουμε στα Kάστρα. Καθόμαστε σ ένα ταβερνάκι μέσα στα τείχη, κόσμος πολύς. Δίπλα μας ένα ζευγάρι Ιαπώνων τρώει πατζαροσαλάτα, τζατζίκι και παϊδάκια, αριστερά μας, στο μπαρ, μια πολυμελής παρέα με σακίδια και φωτογραφικές πίνει τα πρώτα τσίπουρα μέχρι ν αδειάσει ένα τραπέζι. Μπροστά μας, μια παρέα Άγγλων νεαρών διασκεδάζει και τραγουδά το Ηappy Birthday, ένας σηκώνεται, σβήνει κεράκια, όλοι του ευχόμαστε με μια φωνή. Πιο πέρα, παρέα φοιτητών με τον καθηγητή τους οργανώνουν πρότζεκτ με χάρτες και χάρακες πάνω στο τραπέζι κι εμείς εκεί με τα παιδιά μας να απολαμβάνουμε τα μεζεδάκια χορτάτοι στα μάτια από εικόνες, εικόνες από το κατέβασμα στη μικρή αυλή του Οσίου Λουκά και προσκύνημα στο μικρό Καθολικό του, απ την ανακάλυψη των Βυζαντινών Λουτρών χωμένα σε ένα οικοδομικό τετράγωνο πολυκατοικιών στην περιοχή Κουλέ Καφέ, από τη φωτογράφιση με τα παγόνια στη Μονή Βλατάδων, από τη θέα της πόλης από τον αυλόγυρό της…
Βγαίνοντας απ’ την Πορτάρα μπροστά μας το κόκκινο ανοιχτό τουριστικό λεωφορείο της SightseeingThessaloniki περνάει πλάι στα τείχη με τους τουρίστες στην ανοιχτή οροφή του να ναι όρθιοι, εκστασιασμένοι και να φωτογραφίζουν την πόλη από ψηλά….
.
.
Βγάζω αμέσως το κινητό μου, απαθανατίζω τη στιγμή, σε δεύτερο χρόνο ψάχνω το τηλέφωνο στο Google, οι δικοί μου μου κλείνουν το μάτι συνωμοτικά, ήδη ξέρουν: αύριο έχει βόλτα με το λεωφορείο και περιήγηση «αφ υψηλού»!!!
Δείτε όλα τα άρθρα της Ελένης Γιαννακίδου με μια ματιά εδώΕΛΕΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΙΔΟΥ: Facebook – Instagram
*Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος άρθρου, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη.
—
Ακολουθήστε το Kulturosupa.gr στα social media
..